Quảng Nam: Nghề đánh cá chưm trên sông Trường Giang

Đánh cá chưm là một phương thức quen thuộc của nhiều người dân trên sông Trường Giang tỉnh Quảng Nam. Gọi đây là phương thức quen thuộc bởi tính dân giả, đơn giản của nó mà ai cũng có thể làm được. Bằng cách đón tre chất thành đống dưới đáy sông, nhữ cá vào trú ẩn, sinh sống, chờ đến khi nước kiệt thì vây bắt. Có thể xem đánh cá chưm là phương thức đánh bắt “sơ khai” nhưng với tập quán trú ăn của loài cá, phương thức này vẫn đang tồn tại trong đời sống hiện đại của cư dân đánh cá trên sông Trường Giang. Nhiều người đã coi nghề đánh cá chưm như một nghề tay trái nhưng lại cho thu nhập cao và đã góp phần đáng kể vào giải quyết công ăn việc làm, xoá đói giảm nghèo cho họ.

Theo kinh nghiệm của những người có thâm niên trong nghề, muốn đánh cá chưm, yêu cầu trước tiên phải biết chọn địa điểm để thả chưm. Chưm được hình thành bởi nhiều nhánh tre hoặc ngọn tre chất thành đống (còn gọi là chà) thả dưới lòng sông, cá vào đó để ẩn nấp và sinh sống. Thông thường người ta chọn những chổ có nhiều cá, nhất là những chổ gần kề dòng nước xoáy hoặc các bãi bồi để mỗi khi con nước lên hay ròng (cạn), các loại giáp xác như cua, tôm, tép, phù du, rong rêu và những thức ăn vụn trôi nổi khác bị cuốn vào đấy sẽ là nguồn thức ăn phong phú của các loại cá lớn. Do vậy, vị trí của chưm càng gần kề những khu vực có nhiều cá tìm đến bắt mồi sẽ có mật độ cá trú ngụ, sinh sống đông hơn những địa điểm khác. Bên cạnh đó, người ta cũng rất quan tâm đến những khúc sông yên vắng để thu hút các loại cá đến “định cư” mà thả chưm.

Tuy nhiên, với nghề đánh cá chưm trên sông Trường, bên cạnh việc chọn địa điểm thả chưm còn có nhiều khâu quan trọng khác cần phải tính đến như chọn con nước, thời gian để đánh cá; có phương pháp dụ cá vào chưm; có các loại lưới, sáo tre, nò, đó… thích hợp để bắt cá. Thời điểm thuận lợi nhất để đánh cá là lúc con nước đã kiệt. Bởi khi ấy, sức chảy của dòng sông không còn mạnh, vùng nước xoáy không lớn, các bãi bồi lộ ra trên mặt nước, cá không tìm thấy chổ bắt mồi nên vào chưm để ẩn nấp; nước càng kiệt, mật độ cá trong chưm càng dày, hiệu quả thu hoạch càng cao.

Tuy vậy, không phải ngày nào cũng đánh được cá, bởi sông Trường Giang có chế độ triều cường theo mùa trăng (tức theo âm lịch). Theo cách tính này, mỗi tháng sông Trường Giang có ba đợt nước kiệt là: vào tuần đầu tháng, tuần giữa tháng và tuần cuối tháng. Những năm về trước người ta thường đánh cá mỗi tháng ba lần cho một chưm. Còn hiện nay, do sự khai thác quá mức, thậm chí có những cách đánh bằng thuốc nổ, xung điện làm huỷ diệt nguồn giống nên cá không kịp sinh sôi nảy nỡ làm cho nguồn cá trên sông Trường ngày càng khang hiếm. Vì thế nghề đánh cá chưm hiện đang gặp rất nhiều khó khăn, hiệu quả thấp. Nhiều người đã phải tính giãn thời gian giữa các lần đánh bắt, có khi phải hai, ba tháng mới đánh một lần.

Đó là về thời gian, còn về cách thức đánh cá chưm cũng khá thú vị. Để tiến hành đánh cá, người ta phải chuẩn bị sáo tre (có nơi còn gọi là đăng) để ví bọc xung quanh chưm không cho cá thoát ra ngoài; các loại nò, đó, lưới cần thiết khác. Tuy nhiên trước khi ví sáo, những người đánh cá chia thành các nhóm nhỏ ngồi trên thuyền gõ vào mạng, đánh động nước để cá còn ham ăn đang ở ngoài chưm phải nhanh chóng vào chưm ẩn nấp. Sau khi các bức sáo tre được ví kín chưm, các “ngư phủ” theo hướng dòng chảy mở một cổng nhỏ và đặt vào đó một cái nò hoặc đó, có khi là lưới để dụ cá vào. Tiếp theo một mặt họ tập trung nhổ chà vứt ra bên ngoài chưm, mặt khác gom vòng sáo tre nhỏ dần lại để đuổi cá vào nò, đó. Công đoạn cuối cùng là kéo kín miệng nò, đó lại và vòng vào thân thuyền kéo vào bờ. Các bà, các cô lựa ra từng loài, từng kích cỡ của cá để mang ra chợ bán.

Ai đã một lần được ăn cá chưm thì không thể không nhớ, không thích. Bởi cá chưm có thịt rất thơm, béo, giàu độ đạm và dinh dưỡng cao. Hầu hết cá trong chưm nhờ chúng ít di chuyển (chỉ quanh quẩn khu vực chưm); hơn nữa, quy trình đánh bắt không làm cho cá chết trước khi đưa đến chợ nên con nào thân cũng mập tròn. Đặc biệt, vì cá chưm ngoài thức ăn là các loài mồi nhỏ, rong rêu, phù du trôi nổi thì chúng ăn chủ yếu là nưa (một loài rong tảo có họ gần với san hô) được mọc ra từ thân chà ngập nước lâu ngày kết hợp với phù du, tạp chất tạo thành. Đây là loài rong tảo có nhiều dinh dưỡng và sạch, loài cá sông rất thích. Do có chế độ dinh dưỡng như vậy mà thịt cá chưm không những thơm ngon, bổ ích cho sức khẻo con người mà còn là một loại thực phẩm sạch, được thị trường ưa chuộng, nhất là đối với những người có thu nhập cao, người bệnh và đặc biệt là các quán ăn, nhà hàng thì đây là loại thực phẩm quý.

Với giá trị dinh dưỡng cao và hiếm nên nghề đánh cá chưm có thu nhập khá cao, mỗi đợt thu hoạch khoảng từ 3 đến 7 triệu đồng/chưm tuỳ con nước; mỗi gia đình thường có từ 3 đến 5 chưm, cá biệt có những gia đình từ 8 đến 10 chươm. Đây là một nguồn thu nhập không nhỏ nhưng mức đầu tư không lớn, phương thức đánh bắt lại đơn giản, dể tiến hành. Tuy nhiên, thực tế hiện nay nghề này chủ yếu chỉ dành cho những người giàu kinh nghiệm sông nước; còn phần lớn những người dân khác trong vùng khó làm được bởi nguồn lợi thuỷ sản trên sông Trường Giang đang bị suy giảm trước tốc độ khai thác của con người và mức độ ô nhiễm môi trường nước của dòng sông. Vì vậy việc quản lý, khuyến khích nghề đánh cá chưm trên sông Trường thiết nghĩ cần thiết nên được các cấp chính quyền và ngành chức năng của tỉnh Quảng Nam tính đến. Nếu không, tiềm năng thuỷ sản của sông Trường Giang rồi đây chỉ còn nghe kể lại và nghề đánh cá chưm được xem là phương thức đánh cá nguyên thuỷ của nhiều thế hệ người Quảng trước đây sẽ dần đi vào quên lãng./.

ĐÌNH TĂNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005