Phát triển nghề cá tại các xã đảo và bán đảo ở Quy Nhơn

Đầm nuôi tôm của gia đình cựu chiến binh Nguyễn Văn Phát.

Thành phố Quy Nhơn (Bình Ðịnh) có xã đảo Nhơn Châu và hai xã bán đảo Nhơn Hải, Nhơn Lý. Những năm gần đây, nhờ phát triển mạnh nghề khai thác và nuôi ương tôm hùm giống mà nhiều hộ ở các xã đảo, bán đảo này sớm thoát nghèo, vươn lên khá giả.

Tuy nhiên, nếu đánh giá một cách toàn diện thì nghề cá ở đây phát triển vẫn còn manh mún, nhiều yếu tố bấp bênh, thiếu bền vững.

Dẫn chúng tôi ra tham quan bè nuôi ương tôm hùm giống, ông Lê Thoát, một thành viên trong Ban Thường vụ Hội nông - ngư dân xã Nhơn Hải, cho biết: Nằm trong vùng vịnh Quy Nhơn nên hằng năm, từ sau mùa bão (gần dịp Tết Nguyên đán) đến tháng 4 năm sau là mùa chính khai thác tôm hùm giống. Ngoài ra, tôm hùm giống còn xuất hiện rải rác trong năm. Năm 2007, toàn xã khai thác được 66.800 con tôm hùm giống (giá trị đạt 10,604 tỷ đồng). Từ đầu năm 2008 đến nay, toàn xã đánh bắt được 40 nghìn con, nhưng giá hạ chỉ còn 60.000 đồng/con. Nghề khai thác tôm hùm giống tự nhiên đã xuất hiện khá lâu. Nhưng nghề nuôi ương tôm hùm giống ở Nhơn Hải thì chính thức có từ năm 2001 (với khoảng 20% số hộ toàn xã tham gia nuôi). Nghề rộ lên từ năm 2003 đến năm 2006. Năm 2007, phần do dịch bệnh, phần do trong quan hệ mua bán bị chiếm dụng vốn (tổng cộng khoảng gần bốn tỷ đồng) nên số hộ nuôi và số lượng bè nuôi thả trong năm giảm (chỉ còn 51 bè, thả 87,6 nghìn con của 200 hộ, so với 117 bè - 139 nghìn con của 348 hộ trong năm 2006). Dân ở đây thường dùng từ "nâng cấp" con giống để chỉ đặc điểm nghề nuôi tôm hùm giống. Khi khai thác tự nhiên, tôm giống chỉ bé bằng que tăm. Nuôi khoảng một tháng thì xuất bán ra thị trường, cung cấp cho người nuôi tôm thương phẩm. Thường, chu kỳ nuôi chia làm ba đợt/năm.

Năm 2007, Nhơn Hải đầu tư gần 16,400 tỷ đồng thả nuôi tôm hùm giống, bằng nguồn vốn tự có của dân là chính (vài ba hộ một nhóm góp vốn chung nuôi), còn kênh vay từ Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ ở mức 20 triệu đồng/1 bè. Do ảnh hưởng từ môi trường nguồn nước tự nhiên và nhiều yếu tố khác tác động nên con tôm nuôi bị hao hụt nhiều (tỷ lệ khoảng 20-30% số thả). Hơn nữa, thời gian vừa qua do một số tỉnh phía nam xảy ra dịch bệnh tôm hùm đã làm ảnh hưởng "đầu ra" con giống... Hỏi chuyện ông Nguyễn Ðức Thành (thôn Hải Bắc) là người nuôi ương tôm hùm giống đầu tiên ở xã Nhơn Hải. Năm 2007, gia đình ông thả nuôi 6.000 con, với giá tôm hùm giống mua vào từ 190 đến 220 nghìn đồng/con (nhưng ở thời điểm đầu năm 2008 thì "rớt giá" chỉ còn 50 nghìn đồng/con). Qua ba đợt thả, trừ chi phí, ông thu lãi 150 triệu đồng... Nhưng nghề nuôi tôm hùm giống của xã hiện đang đứng trước rất nhiều khó khăn ngoài tầm tay của ngư dân...

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, như những xã bán đảo khác, do điều kiện bãi ngang nên Nhơn Hải chỉ ương nuôi tôm hùm giống ngắn ngày - nghĩa là "nâng cấp" giống chứ không nuôi thành tôm thương phẩm được. Ðây là nghề tự phát trong dân, hoàn toàn do người dân tự lo, sự can thiệp hỗ trợ của chính quyền và ngành chức năng đến nay vẫn còn ở mức khiêm tốn nên hệ số an toàn của chu trình nuôi tôm hùm giống từ đầu tư đến thu về thấp, nhất là giá cả bấp bênh, thường xuyên ở trong tình trạng sản lượng nhiều thì giá rẻ và ngược lại. Người nuôi tôm hùm giống hoàn toàn lệ thuộc vào người nuôi tôm thương phẩm, không chủ động được "đầu ra". Qua tổn thất từ giao dịch bị chiếm dụng vốn trong năm 2007 cho thấy, để bảo đảm quyền lợi của ngư dân từ khai thác, nuôi ương đến mua bán ổn định, rất cần tính liên kết tập thể cao, cần thành lập HTX hoặc một tổ chức có tính đại diện pháp lý. Hiện nay, do "vướng" quy hoạch phát triển du lịch ven biển có liên quan đến vùng nuôi nên chính quyền địa phương gặp rất nhiều khó khăn, lúng túng trong việc tiến hành giao quyền sử dụng diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản cho dân (kéo theo đó là khó khăn về tài sản thế chấp vay vốn ngân hàng).

Chủ tịch UBND xã Nhơn Hải Nguyễn Văn Thành cho rằng, tuy nghề khai thác và ương nuôi tôm hùm giống là nghề mới phát triển và đến nay chiếm hơn 60% tổng giá trị kinh tế biển hằng năm của xã, nhưng do phải đầu tư kinh phí lớn (bình quân một bè nuôi thả là 300 triệu đồng nên không phải hộ nào cũng đủ sức, điều kiện nuôi). Do đó nghề biển truyền thống (rút trũ), với Nhơn Hải, vẫn là nghề chính sản xuất quanh năm (trừ những ngày biển động) và là nguồn thu nhập chính của đại bộ phận ngư dân. Tính đến nay, toàn xã có 444 tàu, thuyền; tổng công suất 7.885 CV (trong đó chủ yếu là tàu, thuyền nhỏ công suất từ 10 đến 25 CV; chỉ có 96 tàu có công suất 40-45 CV). Năm 2007, toàn xã đánh bắt được 1.295 tấn/1.500 tấn kế hoạch. Hoạt động đánh bắt hải sản gặp nhiều khó khăn, thời tiết không thuận, biển liên tiếp mất mùa, giá cả nhiên liệu xăng, dầu tăng cao, biến động trong khi giá hải sản không tăng, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất và đời sống của ngư dân... Theo thống kê của Sở Thủy sản Bình Ðịnh, đến cuối năm 2007, ba xã Nhơn Châu, Nhơn Hải, Nhơn Lý có 908 tàu, thuyền; tổng công suất 19.585 CV nhưng chiếm hơn 90% là tàu, thuyền công suất nhỏ từ 10 đến 25 CV. Ðặc điểm chung nghề biển của cả ba xã này là đánh bắt khai thác trong lộng, quanh quẩn ven bờ, ngư trường hẹp, trong khi nguồn lợi hải sản đang bị cạn kiệt do hậu quả khai thác theo kiểu hủy diệt bằng chất nổ và nghề giã cào. Trên lĩnh vực nuôi trồng thủy sản (NTTS) thì chỉ mới có thêm nghề nuôi tôm hùm giống tự phát và mới chỉ phát triển ở Nhơn Hải. Về chế biến hải sản thì Nhơn Lý có chín cơ sở sơ chế cá cơm bán cho các đơn vị chế biến xuất khẩu trong và ngoài tỉnh, sản lượng khoảng 600 tấn/năm. Nhưng nhìn chung, ở các xã này chế biến thủy sản (nước mắm, cá khô...) vẫn ở dạng quy mô hộ gia đình, nhỏ lẻ... Những năm gần đây, nhờ tỉnh tập trung đầu tư phát triển giao thông đường bộ từ trung tâm TP Quy Nhơn ra hai xã bán đảo nên kinh tế của các địa phương này đã có nhiều thay đổi. Tuy vậy, đến nay ba xã này vẫn là những xã nghèo của thành phố, với tỷ lệ hộ nghèo còn khá cao... Theo kỹ sư Trần Thị Thu Hà, Giám đốc Sở Thủy sản Bình Ðịnh, việc phát triển nghề cá ở các xã đảo và bán đảo Quy Nhơn phải căn cứ từ điều kiện, đặc điểm thực tế để xây dựng quy hoạch phát triển phù hợp. "Tiến ra biển" là xu thế, định hướng chung. Nhưng với Nhơn Hải, Nhơn Lý và nhất là với Nhơn Châu thì "tiến" bằng cách nào, lối đi nào cho thích hợp, hiệu quả thì phải có sự cân nhắc, tính toán khoa học, phù hợp điều kiện, năng lực của ngư dân (về tài chính, tay nghề, kinh nghiệm truyền thống, ngư trường, v.v.). Ðể bảo đảm cho nghề cá ở các địa phương này phát triển theo hướng toàn diện (từ đánh bắt, chế biến đến NTTS) có ba vấn đề đặt ra:

Một là, phải nâng cao năng lực đánh bắt, mở rộng ngư trường. Ðể thực hiện điều đó cần phải giảm số tàu nhỏ, tăng số tàu lớn. Tuy nhiên, ngư dân nghèo, không có vốn đầu tư, chủ yếu dựa vào ngân hàng, nhưng hiện nay các ngân hàng thương mại - Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang tạm "khóa" chưa cho vay, để tập trung giải quyết hậu quả của những dự án đánh bắt xa bờ (ÐBXB) trước đây. Bởi vậy, để khai thông lại nguồn vay cho ngư dân, Chính phủ cần cho tiếp tục thực hiện Chương trình ÐBXB (tất nhiên phải là cách làm khác đồng bộ, phù hợp hơn, không đầu tư tràn lan; xem xét cụ thể năng lực từng chủ dự án để thật sự bảo đảm hiệu quả).

Hai là, trên lĩnh vực chế biến thủy sản, từ nhiều kênh đầu tư xóa đói, giảm nghèo, cần tăng vốn vay cho các hộ ngư dân mở rộng và nâng quy mô chế biến lên thành những tổ hợp tác. Tiến tới xây dựng những làng nghề có quy mô thích hợp, nâng cao chất lượng sản phẩm chế biến, trước hết tập trung vào hai loại sản phẩm truyền thống là nước mắm và hàng hải sản khô.

Ba là, trong nuôi trồng thủy sản cần sớm hoàn thành quy hoạch làm cơ sở củng cố và hình thành các tổ hợp liên kết từ nuôi trồng đến tiêu thụ sản phẩm; mặt khác cần thay đổi cơ cấu giống nuôi đa dạng (đáp ứng nhu cầu thị trường và giảm rủi ro). Ðẩy mạnh nuôi tôm hùm giống kết hợp mở rộng nuôi cá lồng trên biển và các loại bào ngư, ngọc trai... Bên cạnh đó, cần gắn kết với việc đẩy mạnh Chương trình Bảo vệ nguồn lợi thủy sản (BVNLTS) nhân rộng các điển hình về BVNLTS, coi đây là yếu tố sống còn của nghề biển.

Yêu cầu chung đặt ra đối với quá trình khai thác, đánh bắt, chế biến, NTTS ở các địa phương này là: Quy mô phù hợp và ngoài những yếu tố thuộc kinh nghiệm truyền thống, ngành chức năng cần tạo điều kiện để ngư dân ứng dụng rộng rãi các tiến bộ KHKT vào các hoạt động sản xuất ngư nghiệp, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế. Trước mắt, Giám đốc Sở Thủy sản tỉnh nhấn mạnh: Các xã đảo và bán đảo cần tập trung phát triển nghề khai thác và ương giống tôm hùm theo hướng nâng cao, cả về tổ chức lẫn quy mô, hạn chế tính "tự phát". Ðược biết, nhằm tạo điều kiện để ngư dân tận dụng hiệu quả nguồn lợi "trời cho" từ con tôm hùm giống, Sở Thủy sản Bình Ðịnh tập trung triển khai ba chương trình: Tổ chức tập huấn, hướng dẫn cho người nuôi về kỹ thuật, phòng trừ dịch bệnh cho tôm hùm giống; triển khai đề tài nghiên cứu mùa vụ để có kế hoạch khai thác hợp lý nguồn và bảo vệ nuôi dưỡng nguồn tôm hùm giống, đồng thời tiếp tục đẩy mạnh chương trình BVNLTS trên ba nội dung: Nhân rộng mô hình BVNLTS ở Nhơn Hải; tăng cường tuần tra, kiểm soát ngăn chặn xử lý nghiêm việc đánh bắt thủy sản bằng chất nổ; khuyến cáo và tạo điều kiện để ngư dân chuyển đổi nghề giã cào...

Cũng xin được nói thêm, trong quá trình tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy ở các địa phương trên rất giàu tiềm năng du lịch (điều này cũng đã được các ngành chức năng của TP Quy Nhơn và tỉnh Bình Ðịnh xác định từ lâu) nhưng rất tiếc là cho đến nay, tiềm năng đó vẫn còn bị "bỏ rơi", lãng phí lớn. Ðể đẩy nhanh phát triển kinh tế ở xã đảo Nhơn Châu và các xã bán đảo Nhơn Hải, Nhơn Lý cần đồng thời tiến hành cả hai việc: Tập trung phát triển kinh tế mũi nhọn nghề cá truyền thống kết hợp phát triển mạnh du lịch - dịch vụ bằng một quy hoạch và kế hoạch cụ thể, sớm được triển khai trên thực tế.

MAI TRUNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005