Làng lặn hàu ở Bình Định

Xóm Đông Phường hay còn gọi là xóm Câu Thẻo ở đội 7, thôn Nhơn Ân, xã Phước Thuận (huyện Tuy Phước), có nghề truyền thống đánh bắt trên đầm Thị Nại. Hơn chục năm nay, biển ngày một “đói” trong khi con hàu lại có giá, hàng trăm hộ dân nơi đây đã chuyển sang lặn hàu chuyên nghiệp.

Quấn dây ngang lưng kéo thau đi lặn hàu.

* Kiếm sống dưới đầm

Đang mùa con nước xuống. Làng vắng vì mọi người đã kéo đi làm hàu. Mới 7 giờ sáng, anh Lê Văn Liên cùng 4 bạn thuyền nữa lên ghe, thẳng tiến về hướng phường Đống Đa, Cảng Quy Nhơn. Mỗi người đều cầm theo: găng tay len, búa, đục, lưỡi dao mỏng, kính lặn và một chiếc thau nhựa. Ghe dừng, cách bờ khoảng chục thước, mọi người tản ra. Anh Liên xỏ găng tay len, đeo kính lặn, tròng dây nối thau vào lưng, tay cầm búa, tay cầm chiếc đục nhỏ bắt đầu lặn. Chừng hai phút, anh ngoi lên ném hàu vào thau. Thi thoảng lại bưng lên cục đá đầy hàu bám, dùng mũi de và búa đục ra. Các đồng nghiệp cũng ngụp lặn như anh. Mệt thì tựa thuyền mà nghỉ.

10 giờ, thau hàu đã hơn nửa, cỡ này bán được chừng 40.000- 50.000 đồng. Anh Liên vốn dân sông nước cha truyền con nối trên đầm Thị Nại. Chục năm trở lại đây, cá tôm mỗi ngày một kiệt, anh chuyển sang nghề lặn của vợ, nhưng không bỏ nghề đi lưới.

Đường vào xóm Đông Phường đầy vỏ hàu. Những mảnh hàu bị đâïp vụn chất đầy trước, sau nhà; hoặc đã được vào bao sẵn sàng bán cho làng vôi Trường Úc. Theo chị Võ Thị Bưởi, Chi hội trưởng chi hội phụ nữ đội 7, thì nghề truyền thống của xóm là lưới cá, bủa câu cá thẻo (cá hố) nên xóm mới có tên là xóm Câu Thẻo; chỉ một số ít phụ nữ chuyên mò, lặn hàu. Thời ấy hàu rẻ rề, chẳng mấy ai mua. Hơn chục năm trở lại đây, cá tôm trong đầm mỗi lúc một kiệt; trong khi hàu đã thành đặc sản trong các nhà hàng, ngày càng có giá nên nhiều người chuyển sang làm hàu. Xóm có khoảng 270 hộ thì có đến 200 hộ kiếm sống bằng nghề lặn hàu. Bản thân chị Bưởi cũng lấy nghề này nuôi mẹ già và con nhỏ.

Bà Trần Thị Bằng, một “đầu nậu” chuyên thu mua hàu trong xóm cho biết, loại hàu vỏ được mua với giá 8.000 -10.000 đồng/kg; hàu thịt (đã lột sẵn) mua từ 15.000 đến 35.000 đồng/kg. Càng lớn hàu càng được giá. Loại hàu thịt nhỏ được ướp lạnh, bán cho các tỉnh phía nam mua về nuôi tôm. Hàu to, loại từ 1 đến 5 lạng/con, bà bán cho một công ty ở Quy Nhơn để cung cấp cho các nhà hàng trong và ngoài tỉnh. Một tuần bốn, năm lần bà chở hàu xuống Quy Nhơn giao hàng. Mỗi chuyến giao 150-200 kg hàu, thu được mấy chục triệu đồng. “Xuống đó người ta chà rửa sạch sẽ, cho thở ô xy mấy ngày rồi mới chuyển đi. Tui nghe nói hàu ở đầm Thị Nại là ngon nhất, là món “ông ăn bà khen”; làm đủ món: gỏi, nướng, cháo hàu... Chỉ có dân xóm Đông Phường này mới làm nghề lặn hàu thôi. Tháng 2, tháng 3 âm lịch là lúc hàu ngon nhất. Tháng mưa, hàu ốp rộp, không ngon…”- bà “quảng cáo” thêm.

Đục hàu ra khỏi đá.

* Đối mặt với hiểm nguy

“Ngày chưa lấy chồng, tôi chưa biết bơi. Gia đình khó khăn, tôi học bơi, học cách lặn hàu đã mười mấy năm rồi. Đây là nghề đổi máu lấy tiền…”- chị Lê Thị Hết, 41 tuổi, một trong số những nữ thợ lặn kỳ cựu của xóm nói như vậy sau khi chìa cho tôi xem đôi bàn tay đầy sẹo, vết xước dài nơi đầu gối, bàn chân vì hàu cứa dù đã đeo bao tay, tất chân.

Phần đông đàn ông và chỉ vài mươi phụ nữ mới “đủ tầm” lặn hàu ở độ sâu cách mặt nước khoảng năm, sáu sải tay. Người yếu sức, không biết lặn thì “lượm khô” ven đầm khi nước xuống. Dẫu không lặn nhưng cũng phải ngâm nước cả buổi, đến khi nước dâng lên tới cổ mới thôi mò. Làm nghề này chỉ được lúc nước xuống, con nước lên, nước chảy xiết, rất mạnh, chẳng ai dám mạo hiểm tính mạng. Làm một tháng, nghỉ nửa tháng. Thợ lặn hàu, tháng làm 12-14 ngày, “lượm khô” thì chỉ được 8-10 ngày. Chuyện “đổ máu” vì hàu cứa bình thường đến mức chẳng ai cần quan tâm vì chẳng thuốc gì sát trùng tốt hơn bằng chính nguồn nước lợ trong đầm.

Nghề theo con nước lên- xuống nên thu nhập cũng bấp bênh. Ngày “ngon cơm” trúng vỉa hàu lớn, họ kiếm vài ba trăm ngàn đồng dễ không. Có lúc chỉ được vài chục ngàn, thậm chí về không. Anh Lê Văn Em, chuyển nghề câu thẻo sang lặn hàu với vợ đã hơn chục năm nay, cho biết: “Mùa này còn dễ chịu. Mùa đông nước ngấm lạnh run đến nỗi lên đến thuyền mới biết mình làm rơi búa, rơi đục…”.

Để có thể kiếm được những chỗ hàu “ngon ăn”, đôi lúc họ liều lĩnh “mò” vào khu vực cấm - nơi tàu lớn đang neo đậu- cạy hàu bám ở đáy, thân tàu. “Ớn” nhất là khi không biết chỗ nào ngoi lên để thở giữa ba bề bốn bên toàn tàu, lại nơm nớp lo bị bảo vệ phát hiện.

Chị Võ Thị Bưởi cho biết thêm, dù lặn hay “lượm khô”, chị em đều ngâm nước quanh năm, thậm chí giai đoạn cần phải nghỉ ngơi trong tháng, họ cũng “liều”, nên hầu hết đều bị viêm nhiễm phụ khoa. Anh Lê Văn Em than thở: “Những lúc ấy, tôi bắt bả nghỉ ở nhà. Nói lắm cũng chỉ một ngày, hôm sau lại mò đi, chữa hết rồi bị lại. Sau lần bị ra máu tai, máu mũi bả đâm nghễnh ngãng, nói to mới nghe”. Vậy nhưng, phụ nữ ở đây lại biện minh “một tháng làm chỉ có mười mấy ngày mà nghỉ mất mấy ngày thì lấy tiền đâu mà chợ búa, gạo mắm. Bởi thế cứ liều, khi nào bị viêm nhiễm thì lại mua thuốc tự chữa hoặc đi khám”.

Bà Nguyễn Thị Hạnh, 60 tuổi, mẹ chồng chị Hết, vẫn còn sợ khi kể lại đận chết hụt cách đây bốn năm. Lần đó, bà cùng cha con người em ruột đi sõng ra bãi lượm hàu, giữa chừng sõng lật. Cháu gái chết đuối, còn họ “trôi tự do” hàng giờ trước khi được vớt. Nữ trong xóm, ngoài cháu bà Hạnh, còn có chị Nguyễn Thị Tuyết cũng chết vì lật sõng. Chị mất sau chồng mấy tháng, để lại 5 con mồ côi. Đàn ông, cũng đã bỏ mạng 3 người. Không ít người bị áp lực nước làm chảy máu mũi, máu tai, đâm ra nghễnh ngãng.

Con nước lên ở nhà, đập lấy thịt hàu.

* Thân cò lặn ngụp…

Hôm tôi đến nhà, chị Phạm Thị Chín (ở đội 8) mới cúng 49 ngày cho người chồng quá cố Lưu Văn Hiền. “Trước giờ ảnh làm nghề biển, bạn bên đội 7 rủ đi lặn hàu có tiền hơn nên ảnh theo thử. Xuống cảng Quy Nhơn, mới lặn hơi đầu tiên, thấy mệt, ảnh vội lên ghe nghỉ. Mấy phút sau thì xỉu, đưa vào bệnh viện nhưng không kịp… ”- chị Chín nghẹn ngào. Chồng chị Nguyễn Thị Liệu mất cũng chưa đầy năm, bị “sụp hố” khi đang lặn cùng vợ. Chị Liệu nay bỏ nghề lặn, chuyển sang mua bán cá tôm lặt vặt vì sợ bỏ mạng như chồng, chẳng còn ai nuôi bốn đứa con. Hai đứa con đầu đều bệnh thần kinh, không làm được việc, hai đứa nhỏ còn học tiểu học.

Trong xóm lặn này, ai cũng cám cảnh cho bà Khai (tên thật là Phạm Thị Lo), một hộ nghèo trong xóm. Dẫu tuổi đã 65, hiếm khi bà dám bỏ một buổi lặn dù đôi lúc người không thật khỏe. Thậm chí nước lớn, thanh niên còn “ngán”, bà vẫn liều. “Bởi nếu không thì lấy tiền đâu mà lo cho mấy đứa nhỏ…”- bà giải thích. “Mấy đứa nhỏ” là hai người con của bà, chị Lê Thị Gái (34 tuổi) và Lê Thị Thứ (22 tuổi) đều bị tâm thần.

Làng này hiếm có trẻ nào học nổi lên cấp ba. Mới cấp một, cấp hai đã bỏ giữa chừng. Một phần, phụ nữ bận làm hàu, không có thời gian lo lắng đến việc học hành của con cái. Phần khác, trẻ từ nhỏ đã theo người lớn đào hàu, sớm kiếm được tiền nên ỷ y. Phương, con gái của chị Hết nghỉ học từ năm lớp 7, nay 16 tuổi đi làm gỗ ở KCN Phú Tài, tâm sự: “Em không thích nghề của mẹ, làm gỗ sướng hơn”. Còn em Võ Xuân Song, 18 tuổi, mới nghỉ học năm ngoái lại tiếc rẻ: “Em muốn học lên nhưng nhà không có điều kiện, nên đi hàu đã hơn năm nay rồi”.

Bà Võ Thị Thủy, 60 tuổi, chuyên “lượm khô” ở xóm trong, ngắm đôi bàn tay sần sùi sẹo do hàu cứa, tâm sự: “Tôi, con dâu và cháu gái đều theo nghề này. Ở đây làm nghề biển, biết lấy gì mà sống khi nguồn tôm cá mỗi ngày một kiệt, may mà còn có nguồn hàu trời cho”. Nhưng rồi bà cũng lại tự đặt câu hỏi: Đầm Thị Nại đang ngày một hẹp dần, liệu hàu có sinh sôi đủ cho dân xóm Đông Phường này khai thác dài dài?

Thu Hà

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005