Làng chòng chành

Nằm trong vụng Tùng Sâu thuộc vùng lõi khu vực bảo vệ di sản thế giới vịnh Hạ Long, cách cảng tàu khách Hòn Gai 30km về phía Đông Nam là làng nổi Cửa Vạn. Những công dân biết bơi trước khi biết chữ của “làng chòng chành” này thuộc “biên chế” phường Hùng Thắng, thành phố Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh). Đến thời điểm này, làng nổi có 77 hộ thường trú (kể cả số dân từ nơi khác đến, không có hộ khẩu là 128 hộ; tổng cộng hơn 600 nhân khẩu).

Mênh mông là ơi...

Làng nổi Cửa Vạn.

Nguyễn Văn Vượng, 35 tuổi, con trai ông Nguyễn Văn Cho, là một trong những công dân đích thực của làng. Sinh ra, lớn lên ở “làng chòng chành”, anh bảo, cuộc sống tuy có những bất tiện nhất định, nhưng yên ổn. “Lúc buồn bực, nhảy ùm xuống biển, bơi một chặp rồi quay về, thế là thấy thanh thản”.

“Nhà” cất giữa cái điều hòa khổng lồ – vịnh Hạ Long – nên đông ấm hè mát, chỉ cần hai cái quạt tai voi phe phẩy, một cho hai đứa trẻ nhỏ, một cho ông bà nội. Trước, nghề chính của gia đình anh là đánh bắt hải sản (bố anh, ông Nguyễn Văn Cho, được coi là “cá kình biển” của làng), nhưng từ dăm năm nay đã chuyển sang nuôi cá lồng.

Vượng gỡ những thanh gỗ ken dưới “sàn nhà”, chỉ cho tôi những con cá song nặng 3-4kg mỗi con, hồ hởi khoe: “Bọn cá này đã 3 năm tuổi, giờ chỉ chờ được giá là bán. Vất vả nhất là lúc mới xuống giống, cá còn nhỏ, sức chịu đựng kém, dễ bị dịch bệnh tấn công. Phải ngoài một tuổi mới nhàn”.

Với đám cá đã… trưởng thành này, Vượng chỉ cần mua cá ngân, cá linh – những loại cá nhỏ – về cho ăn mỗi ngày 1-2 lần. Nhưng anh bảo, lúc chúng còn nhỏ phải băm cá mồi khá vất vả. Rồi thi thoảng phải “tắm nước ngọt” cho cá để trị mò (một loại bệnh ngoài da của cá) nữa. Mà nước ngọt phải mua với giá 12.000 đồng/phuy (khoảng 120.000 đồng/m3).

“Sống trên biển, nhà là con thuyền, bè nổi, người Cửa Vạn đã tạo ra những giá trị văn hóa độc đáo mang hơi thở của biển cả, những làn điệu giao duyên mộc mạc, đằm thắm.”

Với 1 tấn cá loại này, gia đình anh dự kiến thu được khoảng 180 triệu đồng. Tiền bán những mẻ cá năm trước đã đủ bù vốn, và khoản tiền này có thể coi là lãi ròng từ công sức lao động của cả gia đình.

Nhưng không phải gia đình nào cũng trường vốn và chủ động được phương tiện vận chuyển như gia đình Vượng. Theo ông Nguyễn Văn Hưu, 86 tuổi, một trong những người đầu tiên lập nên làng nổi, số hộ khó khăn trong làng vẫn chiếm đến gần một nửa. “Giá được vay khoảng 30 triệu đồng trong thời hạn một vài năm thì tốt”, ông lão ao ước. “Tôi được vay có 10 triệu đồng, trả hết rồi, nhưng chưa được vay lại. Mà giờ giá cả lên cao, cá giống loại 10cm đã 15.000-20.000 đồng/con; còn tiền mua áo lồng, tiền thức ăn cho cá (10.000-15.000 đồng/kg cá nhỏ) nữa, vẫn biết có tiền gieo xuống biển là có ăn, nhưng cũng nhiều nhà không xoay nổi”.

Ông Hưu còn bảo, làng vẫn còn nhiều nhà chưa có điện (người khấm khá thì mua máy phát của Trung Quốc, tốt ra thì cho hàng xóm “nhờ” lấy một chiếc bóng đèn), một vài nhà có ti vi, điện thoại không dây của Điện lực Việt Nam. Đa số vẫn còn vất vả với cuộc mưu sinh và một số gia đình vẫn… không có người biết chữ. Một vài năm trở lại đây, chính quyền đã quan tâm, bố trí “trường học” cho trẻ em từ lớp 1 đến lớp 5, dù là lớp ghép, nhiều trình độ! “Trường” là một nhà bè không lớn nhưng chắc chắn, sạch sẽ. Tiếc là đang dịp hè nên tôi không có dịp chứng kiến các em nhỏ học bài.

Nét chấm phá mới trên Hạ Long

Ngư dân Cửa Vạn hiện nay hầu hết đều có nguồn gốc từ hai làng chài Giang Võng, Trúc Võng xưa, nhóm họp ở khu vực Cửa Lục từ giữa những năm 40 của thế kỷ trước. Trong kháng chiến chống Pháp, ngư dân tản mát ra sinh sống trên biển, trong đó có khu vực Cửa Vạn.

Năm 1963, Bộ Nội vụ chính thức công nhận Cửa Vạn là một làng của xã Hùng Thắng (nay là phường Hùng Thắng, thuộc thành phố Hạ Long). Người dân Cửa Vạn đã tích cực tham gia phục vụ hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, từng đóng góp những người con của mình cho “đoàn tàu không số” theo đường mòn Hồ Chí Minh trên biển chở lương thực, vũ khí, đạn dược vào Nam.

Sống trên biển, nhà là con thuyền, bè nổi, người Cửa Vạn đã tạo ra những giá trị văn hóa độc đáo mang hơi thở của biển cả, những làn điệu giao duyên mộc mạc, đằm thắm. Tôi may mắn được chứng kiến bà Dương Thị Gái đang “luyện giọng” cho cô con gái út. Cô gái khỏe mạnh, má ửng hồng, học hát không chỉ để tham gia buổi biểu diễn văn nghệ sắp tới, mà còn để giới thiệu với khách tham quan Trung tâm Văn hóa biển mà cô đang làm hướng dẫn viên.

Ông Nguyễn Ngọc Căn, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn văn hóa biển (thuộc Ban Quản lý vịnh Hạ Long) cho biết, Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn vừa được thành lập cách đây 2 năm với sự hỗ trợ về kinh phí và kỹ thuật của Đại sứ quán Na Uy. Đây là nơi lưu giữ những tư liệu quý về sự hình thành, phát triển của cộng đồng làng chài trên vịnh Hạ Long; những tập tục làm ăn, sinh sống, nét văn hóa bản địa… Điều đáng nói nữa là trung tâm đã tạo thêm một số công ăn việc làm cho người dân địa phương, góp phần gìn giữ môi trường vịnh xanh và sạch. Tuy thế, vẫn chưa nhiều du khách biết đến địa điểm độc đáo này và việc duy trì một trung tâm như thế giữa biển xa không chỉ cần có kinh phí, mà còn đòi hỏi rất nhiều nỗ lực của đội ngũ cán bộ, nhân viên Trung tâm Văn hóa biển.

Còn biết bao... chòng chành

Bữa cơm hàng ngày lúc 9 giờ sáng của một gia đình trẻ ở làng nổi.

Tuy nhiên, đối với chính quyền địa phương thì việc quản lý những cư dân đô thị khá đặc biệt này là không hề dễ dàng. Đặc biệt, thời gian gần đây số nhà bè trong làng vẫn có xu hướng phát triển, do người dân nơi khác tụ về làm kinh tế.

“Chủ trương của thành phố là giữ ổn định dân cư ở mức như hiện nay, không mở rộng làng, tránh gây những ảnh hưởng tiêu cực đến cảnh quan, môi trường di sản vịnh Hạ Long, đồng thời đảm bảo được những điều kiện kinh tế xã hội thích hợp cho cuộc sống của cộng đồng dân cư bản địa”, ông Ngô Văn Hùng, Trưởng ban Quản lý vịnh Hạ Long cho biết.

Được biết, thành phố đã tính đến việc tái định cư cho người dân trên bờ, song việc bố trí quỹ đất, thu xếp công ăn việc làm cho bà con ổn định cuộc sống mới – hoàn toàn khác biệt với tập tục sinh sống của họ – thực sự là bài toán khó. Hơn nữa, làng chài trải trên phạm vi 23 ha này chỉ là làng lớn nhất trong số 4 làng chài trên vịnh Hạ Long (Cửa Vạn, Vông Viêng, Cống Tàu, Ba Hang), chưa kể một vài xóm nhỏ hình thành tự phát và những nhà bè chuyên kinh doanh ăn uống.

Anh Nguyễn Văn Vượng cũng bảo tôi: “Gia đình tôi giờ kinh tế cũng tạm ổn. Lo nhất là chuyện học hành của bọn trẻ. Con trai tôi năm nay vào lớp 4, hai năm nữa là hết lớp để học, mà gửi con vào bờ học đâu dễ dàng gì”. Thành, hàng xóm của Vượng đang ngồi cạnh tôi cười lớn, góp chuyện: “Hết lớp 5 thì nó lớn, đi biển tốt rồi, học làm gì nữa?!”.

Nói vậy thôi, thẳm sâu trong mỗi người dân Cửa Vạn, kể cả với những người sinh ra trên sóng nước như ông lão Nguyễn Văn Hưu, vẫn nung nấu ước mơ có một mảnh đất định cư: “Nhưng dễ gì có nổi dăm trăm triệu đồng mà mong mua đất cất nhà. Còn ở đây thì chỉ cần khoảng 40 triệu đồng, huy động anh em mỗi người một chân một tay là được một nóc bè kha khá, ở tốt rồi. Giá Nhà nước hỗ trợ chúng tôi đất cát, chúng tôi cố gắng xây nhà dựng cửa thì con cháu mới được học hành mở mặt với đời”.

Ông lão nói đúng, có rất ít cư dân Cửa Vạn lên bờ định cư. Số người rời làng chài lên bờ đếm được trên đầu ngón tay và cũng chỉ là đi làm thuê, chưa có ai thành đạt, rạng danh.

***

Chiều tím trên vịnh Hạ Long như tím hơn với chén rượu ba kích màu nếp cẩm. “Ba kích có hai loại, tốt nhất là ba kích tím mọc ở huyện miền núi Ba Chẽ. Niềm tự hào của “dân nhậu” Quảng Ninh đấy. Nhấp một ngụm sẽ thấy mùi hăng hăng, man mát như sâm tươi, vị lại hơi ngầy ngậy, nhắm với hải sản tươi thì khỏi bàn”, Hoàng, phụ trách Trung tâm Văn hóa làng nổi Cửa Vạn vui vẻ giới thiệu với tôi.

Anh còn “tiền hô” để những vách núi bao quanh vụng Tùng Sâu đồng vọng theo và đùa rằng, đó là “hậu ủng” của dân làng… Nếu biết cách quảng bá tốt, tôi tin sẽ không ít du khách chẳng quản dặm biển xa mà đến đây và đem theo chút vương vấn trở về. Một nét chấm phá còn ít ai biết đến của Hạ Long…

ANH THƯ

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005