Con nghêu đi tìm thương hiệu

Con nghêu đã và đang là mạch sống, là kỳ vọng của hàng vạn người dân vùng ven biển Bến Tre. Nâng cao giá trị kinh tế con nghêu bằng một thương hiệu mạnh, giải quyết được đầu ra bền vững cho con nghêu, điều đó đồng nghĩa với việc xóa đói giảm nghèo có căn cơ cho biết bao người dân.

Chiều dần buông, chúng tôi ra bãi nghêu Thới Thuận. Bãi nghêu rộng hơn 900ha này nằm ven biển huyện Bình Đại, là một trong những bãi nghêu lớn nhất và làm ăn hiệu quả nhất tại Bến Tre.

Hạt ngọc quê biển

Anh Nguyễn Quốc Dũng - chủ nhiệm Hợp tác xã (HTX) thủy sản Rạng Đông, đơn vị quản lý bãi nghêu Thới Thuận trên 10 năm qua - cho biết: “Bãi nghêu có chiều dài hơn 10km, rộng hơn 5km, sản lượng khai thác hằng năm khoảng 8.000 tấn nghêu giống lẫn nghêu thương phẩm. Nguồn nghêu giống tại đây cung cấp cho cả nước - anh Dũng nhấn mạnh - Coi vậy chớ con nghêu khó tính lắm nghen. Không phải bãi biển nào cũng nuôi nghêu được...”.

Chúng tôi lội ra xa đến cồn Ông Bái. Từ cồn Ông Bái nối dài qua đến cồn Chài Mười dài khoảng 7km, đó chính là vùng rốn của “mỏ nghêu” Thới Thuận. Trước mắt tôi là hàng trăm người đang cào, bắt, đãi nghêu cho sạch cát rồi vào bao và vác nghêu đến tàu, giao sản phẩm. Về hướng bên trái, phía cồn Chài Mười, hoạt cảnh chiều trên bãi nghêu còn sinh động, đông đúc người hơn... Tôi leo lên tàu thu mua nghêu, quan sát toàn cảnh. Anh Tư Long, nhân viên HTX Rạng Đông, cho biết: “Mỗi thùng nghêu là 20kg. Bắt được một thùng nghêu HTX trả công 60.000 đồng. Người giỏi mỗi buổi bắt 8-10 thùng...”.

“Ngày nào cũng bắt, bắt quanh năm?” - tôi hỏi. Anh Long giải thích: “Mùa chướng khai thác nghêu không thuận lợi so với mùa nam (từ tháng 3-10 âm lịch). Mùa nam nước biển lớn, ròng rõ rệt. Trong những tháng mùa nam, qua hai con nước (ngày rằm và ba mươi) người ta sẽ bắt nghêu thành hai đợt, mỗi đợt 5-7 ngày liên tiếp tùy con nước ròng xoay vòng. Hễ nước ròng, bất kể ngày đêm, HTX sẽ tổ chức khai thác nghêu...”. Tôi tính gọn: như vậy vào các đợt khai thác nghêu, mỗi buổi một lao động bắt khoảng năm thùng nghêu cũng có được 300.000 đồng.

Con nghêu ven biển Bình Đại và tại Bến Tre nói chung có thịt trắng, mập, ăn ngon ngọt, giàu dinh dưỡng. Từ con nghêu, doanh thu hiện nay của riêng HTX thủy sản Rạng Đông là trên 40 tỉ đồng/năm. Và đặc biệt nhờ những “hạt ngọc” này mà gần 1.500 hộ xã viên tại đây có việc làm thường xuyên với thu nhập ổn định. Các công trình điện, cầu, đường, trường, trạm, nhà tình nghĩa, tình thương... tại Thới Thuận có được cũng từ nội lực của con nghêu.

Cùng với bãi nghêu Thới Thuận, Thừa Đức (Bình Đại), các bãi nghêu ven biển Ba Tri và Thạnh Phú được Chương trình kiểm soát thu hoạch nhuyễn thể loại hai mảnh vỏ (Bộ Thủy sản cũ) công nhận là vùng nuôi an toàn, được phép xuất khẩu vào thị trường khó tính châu Âu. Hiện nguồn nghêu tại Bến Tre đang là đối tượng được Hội đồng Biển quốc tế xem xét cấp chứng nhận thương hiệu MSC.

Quản lý cộng đồng “mỏ nghêu”

Con nghêu trong những năm gần đây luôn có giá từ 16.000-20.000 đồng/kg (nghêu thịt) đã tạo niềm phấn khởi cho bà con xã viên, giúp xóa đói giảm nghèo những vùng dân cư ven biển Bến Tre, vì vậy mọi xã viên đều ra sức gìn giữ môi trường sống trong lành cho nghêu.

Con nghêu là tài nguyên thiên nhiên phong phú đã có từ lâu tại Thới Thuận. Bãi nghêu trước đây trải qua nhiều mô hình quản lý nhưng vẫn còn nhiều mặt hạn chế. Được sự chỉ đạo của UBND tỉnh Bến Tre và hướng dẫn của Hội đồng Liên minh các hợp tác xã Bến Tre, ngày 2-7-1997 HTX thủy sản Rạng Đông chính thức được thành lập nhằm thực hiện việc quản lý, khai thác và tiêu thụ nghêu. Đặc trưng của HTX thủy sản Rạng Đông là: từng hộ gia đình trong xã Thới Thuận là xã viên và được hưởng một phần nguồn tài nguyên thiên nhiên theo kết quả khai thác được.

Những năm đầu HTX hoạt động, nhiều vụ việc rối ren, nóng bỏng đã xảy ra ở “mỏ nghêu” Thới Thuận. Bài học và cũng là kinh nghiệm đầu tiên trong quản lý “mỏ tiền” (do con nghêu đem lại) đã làm bí thư, chủ tịch xã và một số người (tất cả sáu người) bị cách chức, bắt giam. Lúc đó do ăn chia không công bằng, người dân nơi đây không đồng tình việc người nơi khác đến bắt trộm nghêu giống lẫn nghêu thịt, phá nát, gây hại nghiêm trọng môi trường bãi nghêu. Trước tình hình trên, một đại hội bất thường (nhiệm kỳ 2000-2002) bầu ban chủ nhiệm mới của HTX đã được tiến hành. Đại hội bầu ra 13 người trong hội đồng quản trị. Ông Nguyễn Quốc Dũng (Sáu Đen) được bầu làm chủ nhiệm HTX thủy sản Rạng Đông từ đó đến nay.

Mô hình HTX mới với cách thức quản lý tập thể theo nguyên tắc: quản lý dân chủ - bình đẳng - cùng có lợi đã giúp cán bộ, xã viên thể hiện rõ quyền làm chủ tập thể của mình, giải quyết được việc làm cho nhân dân lao động, môi trường bãi nghêu được gìn giữ tốt là đòn bẩy thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương phát triển rõ rệt.

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Bến Tre (nguyên phó giám đốc Sở Thủy sản Bến Tre) Trần Thị Thu Nga cho biết: “Từ kinh nghiệm mô hình tổ chức, quản lý cộng đồng trong khai thác, tiêu thụ nghêu và bảo vệ môi trường nuôi thủy sản có hiệu quả của HTX thủy sản Rạng Đông, nhiều HTX sau đó như HTX thủy sản Đồng Tâm (Bình Đại), HTX thủy sản An Thủy, Tân Thủy (Ba Tri), HTX thủy sản Đoàn Kết (Thạnh Phong, Thạnh Phú)... đã được thành lập và làm theo cách thức của HTX thủy sản Rạng Đông. Nhiều HTX đã phát huy hiệu quả, góp phần bảo tồn và phát triển nguồn lợi con nghêu tại tỉnh nhà”.

Toàn tỉnh Bến Tre hiện có 10 HTX thủy sản với 8.744 hộ xã viên và 35 tập đoàn nuôi nghêu. Đến nay tổng diện tích các bãi nghêu tại huyện Bình Đại, Ba Tri và Thạnh Phú được các HTX, các tập đoàn đưa vào khai thác là 9.600ha (trong khoảng 15.000ha có thể phát triển nuôi nghêu). Tổng sản lượng nghêu (giống, thịt) dao động từ 8.000-27.000 tấn/năm. Theo bộ phận thống kê nuôi thủy sản Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre, năm 2004 các bãi khai thác được 27.000 tấn nhưng năm 2007 chỉ còn 8.500 tấn và năm 2008 dự kiến là 9.000 tấn. Tại các HTX trên, lợi nhuận chia theo ba mức: góp vốn của xã viên, doanh thu theo định mức công lao động bắt nghêu và quỹ phúc lợi. Hằng năm, ngoài việc được phân chia lợi nhuận theo nhân khẩu, hộ khẩu, các lao động chính còn được trả lương theo định mức...

Khi tôi hỏi về tình trạng trộm cắp nghêu diễn ra dai dẳng tại các bãi nghêu thuộc xã Thạnh Hải, Thạnh Phong, huyện biển Thạnh Phú giờ ra sao, ông Tư Sang - một xã viên của HTX thủy sản Thạnh Lợi - lộ rõ niềm vui: “Trước đây, việc trộm cắp nghêu ở các “mỏ nghêu” tại địa phương là có “tay trong tay ngoài”, chính một số xã viên đã thông đồng với người từ bên ngoài đến... Hai năm gần đây nhờ cách thức quản lý cộng đồng, ăn chia công bằng, việc trộm nghêu, phá hại môi trường sống của nghêu ở các bãi nghêu lớn tại xã Thạnh Phong, Thạnh Hải đã giảm hẳn.

Đường đến MSC

Trong hai ngày 15 và 17-10-2008, khi nhiều đài, báo trong nước đăng tin “nghêu Bến Tre được chứng nhận tiêu chuẩn thương hiệu MSC”, tôi đến gặp phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Nguyễn Văn Hiếu (nguyên giám đốc Sở Thủy sản Bến Tre) để chia vui, nhưng ông Hiếu nói: “Hiện hồ sơ đang được thẩm tra lần cuối với số điểm đạt được rất cao. Hi vọng đến tháng 2-2009, nghêu Bến Tre sẽ chính thức được cấp thương hiệu MSC”. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (phụ trách thủy sản) Lương Lê Phương cũng cho tác giả biết như thế.

Hội đồng Biển quốc tế MSC (Marine Stewardship Council) là tổ chức thế giới về khai thác thủy sản bền vững. Loài thủy sản nào được Hội đồng Biển quốc tế cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn thương hiệu MSC danh giá sẽ được thị trường nhiều nước trên thế giới ưa chuộng, tin tưởng. Tại VN chưa có loài thủy sản nào được cấp thương hiệu MSC và nếu con nghêu Bến Tre được cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn thương hiệu MSC thì đây là loài thủy sản đầu tiên tại Đông Nam Á có được thương hiệu mạnh này. Ngoài ra, khi được cấp thương hiệu MSC, nghêu Bến Tre sẽ được MSC dành cho những cơ chế bảo hộ, bảo tồn và phát triển đặc thù.

Công ty giám sát bảo tồn biển (Moody Marine) là đơn vị đánh giá độc lập về nguồn lợi thủy sản được MSC mời đến Bến Tre để thẩm tra, đánh giá về nguồn lợi con nghêu theo các tiêu chí của MSC. Nếu đạt, con nghêu Bến Tre sẽ được cấp giấy chứng nhận tiêu chuẩn thương hiệu MSC.

Nhiều năm qua, các nhân viên của Moody Marine đã đến Bến Tre mười lần để thẩm tra, đánh giá tại các bãi nghêu. Lần thứ 10 là vào thượng tuần tháng 8-2008. Ông Andrew Hough, giám đốc Moody Marine, đã đến HTX thủy sản Rạng Đông và HTX Đoàn Kết thẩm tra sát sao lần cuối về các quy định của Nhà nước về quản lý nguồn lợi nghêu, bảo vệ môi trường, phương pháp thu hoạch, phân phối, cách thức bảo tồn nguồn lợi nghêu bố mẹ, nghêu giống, các bước thực hiện truy xuất nguồn giống, kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm, các quyền lợi của xã viên, ý thức của người dân địa phương về nâng cao vai trò quản lý và bảo vệ nguồn lợi thiên nhiên theo các tiêu chí của MSC.

Qua thẩm tra, ông Andrew Hough đánh giá: “Tất cả xã viên đều tham gia quá trình quản lý của HTX - ông nhấn mạnh - Tôi đã đi đánh giá và làm việc tại nhiều nơi trên thế giới, phải nói rằng các nhà quản lý thủy sản tại Bến Tre là những người thật tâm huyết và có tư duy tính toán hiệu quả trong quản lý nguồn lợi thủy sản tại địa phương. Tôi tin rằng con nghêu Bến Tre sẽ sớm được cấp chứng nhận đạt chuẩn thương hiệu MSC...”.

Cũng theo ông Andrew Hough, từ lần thẩm tra đánh giá cuối cùng đến khi được cấp thương hiệu MSC sớm nhất là sáu tháng. Như vậy rất nhiều triển vọng con nghêu Bến Tre sẽ được cấp thương hiệu MSC vào quý 1-2009.

PHAN LỮ HOÀNG HÀ

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005