Ðồng bằng sông Cửu Long phát triển nghề nuôi tôm bền vững

Đầm nuôi tôm ở huyện Năm Căn.

Ðồng bằng sông Cửu Long (ÐBSCL) rất đa dạng các vùng sinh thái và loại hình nuôi tôm, nhất là tôm sú. Tuy nhiên, sau gần mười năm chuyển dịch cơ cấu sản xuất, trình độ nuôi tôm ở đây vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ và hiệu quả thấp. Ðể tạo bước chuyển mới, các tỉnh trong vùng đã triển khai một số giải pháp phát triển nuôi tôm bền vững và bảo vệ môi trường; phấn đấu trở thành vùng nuôi trồng, xuất khẩu thủy sản chủ lực của cả nước.

Ða dạng loại hình nuôi tôm

Với nhiều vùng sinh thái đa dạng mặn-ngọt-lợ đan xen cho nên đã hình thành, phát triển sản xuất nông nghiệp toàn diện với nhiều loại cây con, nhất là nuôi trồng và khai thác thủy sản trở thành thế mạnh trong những năm gần đây ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ÐBSCL).

Ðến cuối tháng 8-2008, diện tích nuôi tôm nước lợ của bảy tỉnh ven biển Nam Bộ là gần 540 nghìn ha, chiếm hơn 89% tổng diện tích nuôi tôm của cả nước; trong đó chủ yếu là nuôi tôm sú.

Diện tích nuôi tôm sú lớn nhất là Cà Mau 257 nghìn ha; Bạc Liêu 121,8 nghìn ha; Sóc Trăng 47,6 nghìn ha và Kiên Giang 77,2 nghìn ha.

Trong đó, diện tích nuôi tôm thâm canh, bán thâm canh chỉ đạt 47, 6 nghìn ha; còn lại là nuôi quảng canh, tập trung nhiều nhất ở hai tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu.

Sản lượng sau thu hoạch, chỉ tính riêng ở các tỉnh ÐBSCL là 160,5 nghìn tấn, chiếm hơn 76% tổng sản lượng của cả nước; nhiều nhất là Cà Mau 68,5 nghìn tấn; Bạc Liêu 36,2 nghìn tấn; Kiên Giang 13,6 nghìn tấn.

Ðể khai thác thế mạnh nuôi tôm, những năm qua Trung ương đã triển khai nhiều dự án, công trình về thủy lợi, giao thông, điện; địa phương cũng huy động các nguồn lực với nguồn vốn đầu tư rất lớn, để tăng sản lượng tôm nuôi trong toàn vùng.

Ðến nay, hàng loạt công trình thủy lợi gồm kênh, cống cấp 1, cấp 2 với tổng chiều dài hàng nghìn km và hệ thống kênh thủy lợi nội đồng của địa phương thực hiện được đưa vào khai thác, khép kín phục vụ nuôi trồng thủy sản.

Hiện các công trình thủy lợi này đã phát huy hiệu quả; là những cống đầu mối hữu ích giúp các địa phương ÐBSCL chủ động đóng mở cống điều tiết mặn, ngọt phục vụ chuyển đổi sản xuất cây trồng vật nuôi, nhất là cho nuôi tôm.

Tuy nhiên, năm 2008, tình hình nuôi tôm sú của các tỉnh ÐBSCL gặp nhiều khó khăn, thách thức do biến động về giá, (giá tôm sú giảm bình quân 20 đến 30 nghìn đồng/kg).

Nguồn nhân lực chủ yếu là nông dân với trình độ tiếp thu khoa học-kỹ thuật hạn chế; mô hình nuôi nhỏ lẻ, tự phát; thiếu quy hoạch; hệ thống cấp thoát nước cho vùng nuôi bị ô nhiễm cục bộ, dịch bệnh tôm chết xảy ra khá thường xuyên...

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bạc Liêu, cho rằng: Trong những năm gần đây nghề nuôi tôm đã chuyển biến khá rõ. Sau gần mười năm chuyển đổi sản xuất, diện tích nuôi trồng thủy sản của Bạc Liêu lên đến gần 122 nghìn ha. Chuyển đổi sản xuất đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP trung bình 14,5%/năm.

Thời gian qua, Bạc Liêu tập trung đầu tư nguồn vốn đáng kể xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ chuyển dịch sản xuất đa con, nhất là coi trọng hệ thống thủy lợi phục vụ nuôi trồng thủy sản, làm lúa.

Tuy nhiên, bài toán về thủy lợi, nhất là nguồn nước nuôi trồng thủy sản ở đây chưa phải đã có đáp số đầy đủ. Tình trạng ô nhiễm nguồn nước, môi trường sinh thái chưa được cải thiện tốt dẫn đến tôm chết thường xuyên chưa được khắc phục triệt để.

Gần đây, Bạc Liêu tiếp tục chỉ đạo quyết liệt nhằm tháo gỡ ở những vùng khó khăn về nguồn nước, con giống, kỹ thuật, vốn... Vấn đề môi trường, bao gồm xây dựng cơ sở hạ tầng như thủy lợi, nhất là vùng mới chuyển đổi và cộng đồng quản lý của người nuôi đã được quan tâm nhiều hơn.

Ngoài ra, tỉnh cũng tiếp tục xác định, triển khai vùng nuôi an toàn, không có dư lượng thuốc kháng sinh để bảo đảm khả năng xuất khẩu góp phần bảo vệ môi trường sinh thái bền vững.

Cà Mau là địa phương bắt đầu nghề nuôi tôm cách đây hơn 25 năm, nhưng đến năm 2000 thì mới trở thành vấn đề nóng bỏng, nông dân ở nhiều địa phương trong tỉnh tự tiện phá hủy các công trình thủy lợi để đưa nước mặn vào đất lúa nuôi tôm ồ ạt.

Chắt lọc, đúc kết từ thực tiễn sản xuất, đồng thời để đáp ứng nguyện vọng thoát nghèo, đổi đời của nông dân, năm 2001 Cà Mau thực hiện chủ trương của Chính phủ, chỉ đạo chuyển đổi sản xuất từ độc canh cây lúa kém hiệu quả sang nuôi tôm trên diện rộng.

Ðến nay, toàn tỉnh có gần 140 nghìn hộ nuôi tôm trên diện tích gần 260 nghìn ha. Tuy nhiên, năng suất tôm nuôi hiện nay chỉ đạt bình quân hơn 300 kg/ha; chưa tương xứng với tiềm năng đất đai và diện tích tăng lên. Trình độ sản xuất, nuôi tôm vẫn manh mún, lạc hậu chưa thay đổi nhiều so với mười năm trước chưa chuyển dịch.

Thu hoạch tôm thẻ chân trắng tại xã Hàm Rồng, Năm Căn, Cà Mau.

Cà Mau phấn đấu nâng diện tích nuôi đa con lên từ 80 đến 100 nghìn ha trong thời gian tới ở tất cả các vùng sinh thái đa dạng của tỉnh. Ðể đạt được mục tiêu, tỉnh tiếp tục triển khai đồng bộ từ khâu khảo sát, quy hoạch đến bảo đảm thực hiện nghiêm túc lộ trình và các nội dung, mục tiêu quy hoạch; từ việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ cấp thoát nước, sản xuất con giống đạt chuẩn, đào tạo hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân trong tổ chức nuôi trồng, phòng chống dịch bệnh đến việc xác định và xây dựng các mô hình sản xuất mẫu để tạo điều kiện "cầm tay chỉ việc" cho nông dân... từ đó việc chuyển dịch sẽ phát triển bền vững, hiệu quả cao hơn.

Tại huyện Ðầm Dơi hiện nay có hơn 20 mô hình nuôi trồng thủy sản đa con đạt hiệu quả khá cao.

Tuy nhiên, các mô hình sản xuất này cũng chỉ co cụm trong một số hộ nông dân và trên một diện tích hạn hẹp.

Lý giải điều này, nhiều nông dân cho rằng do chưa có sự gắn kết chặt chẽ giữa bốn nhà, nhất là nhà nông, nhà khoa học và doanh nghiệp.

Ðẩy mạnh sản xuất, nuôi trồng thủy sản đa con để đạt hiệu quả cao hơn không còn là chuyện riêng của nông dân Cà Mau mà trở thành mong muốn bức xúc của đông đảo nông dân sống nghề nuôi tôm ở ÐBSCL.

Giải pháp phát triển bền vững

Với diện tích 540 nghìn ha trong đó chủ yếu là nuôi quảng canh cải tiến, nuôi kết hợp tôm-lúa-cá... thế nhưng, nghề nuôi tôm trong toàn vùng ÐBSCL còn bộc lộ thiếu vững chắc và không ổn định; tình trạng tôm chết, mất mùa diễn ra thường xuyên.

Trong khi đó, ngành chủ quản và nhiều địa phương còn thụ động, chậm triển khai quy hoạch tổng thể cho toàn vùng, vấn đề chuyển dịch nuôi trồng thủy sản theo hệ sinh thái mặn-ngọt-lợ đan xen chưa được xác lập một cách hợp lý.

Mặt khác, hệ thống dịch vụ cung ứng tôm giống, thức ăn, chuyển giao kỹ thuật, chế biến, kiểm soát môi trường, cũng như cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi thủy sản vẫn không theo kịp.

Thấy được khó khăn này, ngành thủy sản các địa phương ÐBSCL đã và đang tích cực giải quyết một cách đồng bộ để nghề nuôi tôm đạt kết quả, hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro gây thiệt hại cho người sản xuất.

Ðể khai thác lợi thế, tiềm năng này, tháng 9 vừa qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tổ chức hội nghị với các tỉnh ÐBSCL, bàn và đi đến thống nhất một số giải pháp về điều chỉnh quy hoạch gắn với chuyển dịch cơ cấu sản xuất phù hợp, sát thực tế hơn.

Trước mắt, thực hiện nghiêm Chỉ thị 228 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về nuôi trồng thủy sản, trước hết là chỉ phát triển nuôi tôm thẻ chân trắng ở những nơi có điều kiện thuận lợi.

Do tôm chân trắng là đối tượng dễ nuôi, thời gian nuôi ngắn, hiện đang có hiệu quả kinh tế cao hơn so với nuôi tôm sú cho nên người nuôi có xu hướng chuyển dần diện tích nuôi tôm sú sang nuôi tôm chân trắng.

Về lâu dài, các tỉnh ÐBSCL cần rà soát và điều chỉnh bổ sung quy hoạch về nuôi trồng thủy sản phù hợp với thực tiễn; tránh tình trạng nuôi tự phát, không theo quy hoạch dẫn đến những rủi ro, thiệt hại.

Tăng cường đầu tư hạ tầng vùng nuôi tôm, nhất là hệ thống thủy lợi, đầu tư khoa học công nghệ và khuyến ngư trong lĩnh vực nuôi tôm; tổ chức lại sản xuất trên cơ sở xây dựng các hợp tác xã, tổ đội sản xuất, áp dụng mô hình quản lý cộng đồng trong nuôi trồng thủy sản nhằm hỗ trợ, giúp nhau trong sản xuất.

Từng địa phương chủ động quản lý tốt môi trường vùng nuôi, không xả nước thải ra môi trường chung quanh, bảo đảm vệ sinh môi trường và giúp nhau trong khâu tiêu thụ sản phẩm vào mùa thu hoạch rộ.

Tăng cường liên kết giữa sản xuất tôm nguyên liệu và chế biến xuất khẩu để tránh tình trạng tôm nguyên liệu rớt giá gây thiệt hại cho người nuôi.

Xây dựng thông tin chung giữa người dân và doanh nghiệp; tránh tình trạng thu hoạch tôm đồng loạt vào chính vụ; định hướng lại phát triển thị trường; sản xuất và chế biến, cung cấp sản phẩm theo nhu cầu của thị trường cần như: tôm sú có kích cỡ lớn, trong khi các doanh nghiệp lại cung cấp tôm sú nhỏ và ngược lại...

Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, việc điều chỉnh bổ sung quy hoạch, chuyển đổi sản xuất trong vùng phải được các nhà khoa học tham gia và đông đảo nông dân đồng tình.Quá trình điều chỉnh quy hoạch không cứng nhắc mà phải theo tư duy mở, phải luôn bảo đảm hiệu quả trên một đơn vị diện tích đất sử dụng; hiệu quả về kinh tế-xã hội, môi trường phát triển bền vững. Phải biết khai thác, biến lợi thế đa dạng sinh thái mặn-ngọt-lợ đan xen thành lợi thế về kinh tế, trong đó lợi thế số một ở đây là nuôi tôm và các loài thủy sản có giá trị cao.

Do đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần tăng cường khâu hỗ trợ vốn để thực hiện đầu tư thủy lợi linh hoạt, chủ động được mặn-ngọt... cho các dự án phát triển nuôi tôm nước lợ; triển khai quy trình công nghệ sử dụng chế phẩm sinh học; trại sản xuất con giống đạt chuẩn quốc gia; bảo quản chế biến sản phẩm; tăng cường chuyển giao khoa học - kỹ thuật, mở rộng thị trường tiêu thụ, tránh tình trạng bị ép giá khi vào mùa thu hoạch rộ tại khu vực ÐBSCL.

Các địa phương cũng cần có bước đi và giải pháp về quy hoạch, định hướng vùng nuôi phải cụ thể, an toàn, bền vững; quản lý chặt chẽ con giống, nhất là con giống tôm thẻ chân trắng.

Nâng cao ý thức người dân không để lập lại tình trạng chuyển dịch theo kiểu tự phát tràn lan như đã qua; nhất là cần thận trọng khi phát triển loại đối tượng nuôi tôm thẻ chân trắng; không phải chỗ nào cũng đưa nước mặn vào sâu nội đồng phá vỡ, ảnh hưởng bất lợi đến môi trường sinh thái vùng nuôi.

NGỌC QUÂN

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005