Săn cá mập

Gần 100 năm trước, tại tỉnh Bình Thuận đã xuất hiện những làng chài chuyên nghề săn cá mập như làng Phước Hội (thị xã La Gi) và Quý Thạnh (huyện đảo Phú Quý).

Câu cá mập là nghề nguy hiểm nhất trong những nghề đi biển. Nhiều ngư dân phải bỏ mạng ngoài khơi xa vì bão hoặc do cá mập kéo mất thi thể. Có khi mổ bụng mập ra, các ngư dân gặp nguyên cả một cánh tay, cẳng chân người...

Họ là những ngư dân một thời cưỡi tàu, đạp sóng, dọc ngang trên biển săn cá mập giữa đại dương. Những chuyến vây bắt cá mập, loài được mệnh danh là “cọp biển”, đầy hiểm nguy. Nhiều người giàu lên nhờ nghề săn “cọp biển”, nhưng không ít ngư dân đã phải bỏ mạng ngoài khơi xa khi đối diện với hàm cá mập.

10 giờ quần nhau với... “cọp biển”

Đêm đen đặc quánh. Biển ầm ầm sóng. Con tàu chao qua đảo lại giữa đại dương, nhỏ nhoi như một chiếc lá tre. Tài công Phạm Thái và sáu người đi bạn chăm chăm ánh mắt dõi vào dàn dây câu. Bất ngờ dây câu căng cứng, mũi tàu chúi xuống.

“Dính rồi” - giọng ai đó la lên. Giao vội tay lái cho người lái phụ, lao xuống, ông Thái nắm chặt dây triêng, hét lớn: “Một con “cọp biển” lớn!...”.

1g sáng. Đây cũng là lúc ông Thái, ngụ phường Phước Hội, thị xã La Gi, huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận, ra lệnh bật tất cả dàn đèn pha rọi thẳng mặt biển. Mọi người đi bạn cùng thuyền trưởng Thái đổ ra mạn tàu. Theo ánh đèn pha, xa xa bóng đen “cọp biển” uốn mình khuấy động cả một vùng nước.

Ông Thái cầm chắc dây triêng câu, phía bên trong là năm người đi bạn tay cũng căng phồng cơ bắp, đứng tấn, nắm chặt sợi cước to hơn chiếc đũa. “Một con mập bông khổng lồ, anh em thu câu” - ông Thái ra lệnh chắc nịch.

Gió quần quật thổi, biển càng động hơn, mịt mù bóng đêm đen ngoài xa, sáu ngư dân cùng hò dô ta… kéo. Con mập oằn mình đảo xuống sâu rồi lại trồi lên, nước bắn tung tóe. Nó như muốn dứt mình ra khỏi lưỡi câu. Sáu người đàn ông lực lưỡng là thế nhưng cũng phải chao mình theo từng đợt mập quẫy. 6m, 10m… rồi 15m dây triêng được thu về. Anh Sáu, người đứng trong cùng, móc vội những chiếc lưỡi câu to tướng vào giỏ câu để trên boong.

Khi con mập chỉ còn cách xa mạn tàu độ 10m nó càng lồng lộn hơn. Bỗng phựt, ông Thái đành buông tay, hét lớn: “Tuột triêng!” vì không còn chịu nổi sức mạnh của con “cọp biển”. Phật, phật, dây triêng bị con mập kéo mạnh đi. Những chiếc lưỡi câu uốn bằng inox 6 li vướng vào be tàu không chịu nổi trước sức mạnh của con mập bông cũng doãi ra, theo triêng câu lao vút xuống mặt biển.

Triêng lại căng cứng

Cả năm người đi bạn cùng la lên, chao đảo, hò nhau ghì chặt sợi triêng. Một lần nữa từng mét dây câu căng cứng từ từ được nhóm đi bạn cẩn thận kéo vào. Khi thấy đầu mập nhô lên mặt nước, còn cách mạn tàu chừng 6m, ngư ông Thái vung mạnh ngọn lao, nhắm thẳng, vút đi. Phập! Ngọn lao cắm phọt vào đầu mập. Con “cọp biển” vùng lên hung hãn nhưng nó cũng bị các ngư dân kéo dần vào mạn tàu. Hai thanh niên lực lưỡng mỗi người cầm một chiếc khấu băng đến, phập mạnh, móc vào hàm dưới con mập. Mập đánh đuôi, quẫy mạnh, nước bắn trắng xóa dưới ánh đèn pha, ướt sũng nhóm ngư dân. Thế nhưng nó đã bị những sợi dây cước, dây tời gắn với chiếc khấu, lưỡi đao giữ chặt, cặp sát mạn tàu.

Lúc này mọi ngư dân trên tàu mới kinh ngạc, một con mập dài 5m, nặng chừng 5 tạ. Tời được đưa xuống, vòng qua thân mập, sáu ngư dân hè nhau kéo nó lên tàu nhưng không lay chuyển, con mập vẫn nằm im dưới mặt nước.

Ông Thái đành ra lệnh cho anh Sáu, người khỏe nhất tàu, cầm vồ lao xuống biển, đập thẳng vào mõm mập cho chết hẳn. Sau đó một con dao nhọn, sắc lẹm được chuyền xuống để anh Sáu mổ bụng mập, vất đi nguyên bộ đồ lòng nặng hơn 1 tạ. “Ngoài chuyện lấy vi, mình phải tận dụng đem cả thịt mập về bán cho thương lái, kiếm thêm chút đỉnh” - ông Thái giải thích.

Sau cùng, con mập bông cũng bị kéo lên boong tàu. Sau hơn 3 giờ quần nhau với mập, cộng với sóng biển nhồi liên hồi, các ngư dân trên tàu thấm mệt nhưng hầu như ai cũng vui vì con mập cho hơn 50kg vi. Thế nhưng, chưa hết, vì “cọp biển” chuyên đi săn mồi theo bầy đàn nên khi các ngư dân khuất phục con mập đầu tiên, những chú mập khác cũng lao tới, táp mồi, dính câu. Sợi triêng câu lại căng cứng.

“Trúng mánh”

3g35. Hút chưa xong điếu thuốc ông Thái và những người đi bạn lại lao về phía mũi tàu. Cầm chắc dây triêng, với vài chục năm đi biển, tài công Thái biết chắc dưới kia có ít nhất là hai con mập nữa dính câu. Lúc này biển đã bớt động nhưng gió vẫn lồng lộng.

Những đoạn triêng câu tiếp tục được thu về. Lúc này các ngư dân cẩn trọng hơn, buộc cả đoạn dây câu vào cây cột trên boong tàu phòng hờ mập quẫy mạnh, vuột tay. Ông Thái lại ra tay phóng vút chiếc lao bằng inox nặng gần 20kg vào đầu con mập thứ hai. Con mập quằn quại, máu nhuộm đỏ cả một vùng mặt biển. Chờ khoảng 10 phút cho mập dần kiệt sức, các ngư dân kéo sát vào mạn tàu. Hai chiếc khấu bằng inox 16 li sáng quắc, sắc lẻm cắm phập vào hàm cá mập. Đó là một con mập bông đất (còn gọi là mập cọp đất) dài hơn 2m, nặng khoảng 4 tạ nhanh chóng được các ngư dân kéo lên tàu. Tiếp tục, con mập thứ ba nặng khoảng 3,5 tạ cũng được vần lên, xẻ thịt, cắt vây, đưa vào hầm ướp đá. Ông Thái cười ha hả: “Trúng mánh!”.

Dàn triêng câu của tàu ông Thái được cho là hoành tráng nhất làng săn cá mập ở thị xã La Gi. Khi buông ra biển, nó có chiều dài gần 10 hải lý (hơn 18km) với gần 1.000 lưỡi câu được gắn vào. Những chiếc cờ đỏ được cột vào đầu sào cây tre làm phao đang phần phật bay trong gió nam. Trời đã mờ mờ sáng. Ánh mặt trời ửng hồng đằng đông. Bỗng một chiếc phao gần tàu bị kéo tuột xuống khỏi mặt nước. Ông Thái hồi hộp chờ, 2 phút rồi 3 phút, 4 phút… và la lên: “Dính nữa rồi tụi bay ơi!”.

Chuyến này giàu to

6g45. Chưa kịp nghỉ ngơi, các ngư dân trên tàu lại rầm rập bước chân, cười nói, la hét, vui mừng thu câu. Mệt rã rời tay chân nhưng các ngư dân vẫn cố hết sức tập trung, gồng tay thu từng mét triêng câu. Bỗng nhẹ hẫng, mọi người thoăn thoắt tay đưa ra trước, hơn 200m dây đã được thu về vẫn nhẹ tênh. Mọi người hồi hộp nhìn nhau. “Vuột mất cá rồi” - giọng anh Sáu cất lên nghi ngờ. Nhưng không, ngay sau đó anh ngã chúi nhủi, gồng chân chịu vào mạn tàu chống lại sức kéo của con mập bất thần quặn mình dưới nước. Những bạn tàu khác nhanh chóng kéo triêng câu, đỡ anh Sáu dậy.

Họ tiếp tục thu câu với một vẻ phấn khích kỳ lạ rồi bất thần ồ lên: “Dính đến hai con mập lận!”. Dưới mặt nước biển, đầu hai con mập bông đen chùi chũi nhô lên rồi lại oặn mình lặn xuống. Thêm hai mập bông đất, mỗi con nặng hơn 3 tạ, được lôi lên boong tàu. Và trước khi đoạn triêng câu cuối cùng thu lên, các ngư dân còn bắt thêm một con mập trắng nữa. Ánh nắng tràn một màu biếc xanh trên mặt biển…

9g50. Sau gần 10 giờ quần nhau với mập, ông Thái hét át cả tiếng sóng: “Quá đã, chuyến này giàu to rồi!...”. Đó là một trong những chuyến săn mập nhớ đời của ngư dân Thái.

Làng săn cá mập

Từ xưa không có la bàn, không máy định vị cũng chẳng có icom, tầm ngư... nhưng những ngư dân tại Phước Hội và đảo Phú Quý chỉ dựa vào kinh nghiệm đã dám giong thuyền buồm ra khơi đánh bắt cá mập.

Cứ thế, bố truyền nghề cho con, ông dạy cháu cách câu mập, tìm luồng cá, “đọc” lòng biển. Đến hôm nay tàu được trang bị máy móc hiện đại, những thanh niên trai tráng làng chài ấy tiếp tục với những chuyến dọc ngang trên đại dương...

Săn “cọp” giữa biển Đông

Từ bán đảo Cam Ranh, chúng tôi vượt gần 90 hải lý để ra huyện đảo Phú Quý, tỉnh Bình Thuận. Biển động cấp 6, những con sóng bạc đầu nhấn tàu hụp xuống rồi lại trồi lên. Gió quăng quật con tàu sang trái rồi nghiêng phải.

Sau mỗi lần mũi tàu chúi xuống, chân vịt máy lại phành phạch quạt vào khoảng không đầy gió, thân tàu rung lên phần phật. Ruột gan trong bụng lộn nhào, tôi nôn thốc từng chập. “Ngư anh” Đặng Văn Hữu tại thôn Quý Thạnh, xã Ngũ Phụng, huyện đảo Phú Quý, mới 22 tuổi nhưng đã có hơn bảy năm theo tàu đi săn cá mập, vỗ vai tôi cười to: “Ông anh say sóng thế này làm sao đi câu cá mập cùng chúng tôi được!”. Nói rồi Hữu cười to hơn, tiếp: “Giỡn chút chơi, những ngày đầu em theo tàu cũng y chang anh vậy nhưng hết thời kỳ say sóng là đến lúc “say”, thích và yêu biển, không rời xa được...”.

Lưỡi câu mập làm bằng inox 6 li

Lão ngư Đặng Văn Ô là ông của Đặng Văn Hữu, một trong những người đầu tiên khai sinh nghề săn mập trên đảo Phú Quý, cho biết không thể nói chính xác nghề săn cá mập xuất hiện trên đảo Phú Quý từ khi nào. Nhưng theo ông ước chừng, người dân huyện đảo ít nhất đã hành nghề câu cá mập từ gần trăm năm trước. Ngay từ nhỏ ông Ô đã được cha dạy cách câu mập. Lên 14 tuổi, ông theo cha ra khơi dọc ngang trên đại dương. “Ngày ấy, chưa có máy móc như bây giờ. Chúng tôi chỉ dùng những thuyền buồm để ra khơi. Nguyên tại thôn Quý Thạnh hồi ấy đã có một đội thuyền buồm săn cá mập gần 40 chiếc”.

Theo lời lão ngư Ô, ông và các chủ thuyền buồm khác chỉ có đồng hồ để tính giờ từ lúc giong buồm từ đất liền ra biển khoảng mấy giờ, gặp các rạn và buông dây trỏ đo độ nông sâu của biển rồi thả câu. Việc tầm ngư chỉ dựa vào kinh nghiệm để đoán luồng mập đi.

Gần 50 năm đi biển, ông Ô đúc kết đầy kinh nghiệm: “Mập thường theo luồng cá nhỏ lao đi kiếm mồi. Theo hướng bắc, từ eo biển Đài Loan đổ về và hướng nam từ Singapore chếch sang, cứ thả câu giữa hai luồng đó ắt sẽ có nhiều cá mập”. Sau này dù có máy móc hiện đại, ông Ô cho biết mình vẫn dựa vào kinh nghiệm là chính. “Như năm 2007 có nhiều chuyến chỉ sau hai ba đêm buông câu tôi đã bắt được vài chục con mập, thu về hàng trăm triệu đồng là chuyện thường” - ông Ô đưa tay vuốt mái tóc bạc trắng bộc bạch.

Thế nhưng nguồn cá mập ngày càng ít đi, nên hiện nay đội tàu vài chục chiếc tại thôn Quý Hải ngoài việc săn bắt cá mập còn kèm thêm nghề câu cá ngừ. Vì phải đi xa vài trăm hải lý mới gặp luồng cá, nên mỗi chuyến ra khơi của ngư dân kéo dài cả tháng trời.

Ông Đặng Một, thôn Quý Thạnh, chủ tàu 98876 BTH, nhớ lại: “Ngày trước sau khi ăn Tết Nguyên đán, độ mồng 3, mồng 4 là cả làng chài náo nức ra khơi. Cả một đoàn tàu kéo còi hừng hực lao đi, náo động cả một vùng trời, vùng biển. Mấy năm gần đây cá ít, mập chỉ còn những con nặng khoảng 1 tạ. Vì thế tình hình đánh bắt, câu mập trầm lắng hơn. Nhiều người đã bán tàu, chuyển nghề”.

Nghề câu cũng lắm công phu

Giống như Quý Hải, tại phường Phước Hội (thị xã La Gi, huyện Hàm Tân), nghề săn cá mập có cách đây hàng trăm năm. Ban đầu chỉ có những cư dân di cư từ Hà Tĩnh vào hành nghề. Sau nghề lan rộng, người địa phương cũng nhảy vào đánh bắt mập.

Ngư ông Trần Quảng Lạc, ngụ khu phố 3, phường Phước Hội, kể: “Những năm 1980 mập nhiều vô kể. Chúng tôi chỉ cần giong tàu ra khơi 7-8 hải lý là buông câu bắt mập được rồi. Nào là rạn Mập Xanh (vì mập nổi xanh cả mặt nước), Mập Lộng, Hồng Phèn, Hồng Chó, Dù, Hải Đăng, Trường Sinh, Ông Thế, Bà Le... với từng đàn mập trắng, mập xà bông, bông đất, mập búa, mập nhọn, mập xà… đi ăn kín cả mặt nước”.

Mùa đánh bắt mập kéo dài khoảng tháng 3-11 nhưng càng về sau những tháng có bão, biển động mập càng về nhiều. “Vì khi biển động, những đàn cá con xô vào nhau tránh bão. Lợi dụng điểm này, mập lao vút trong làn nước săn mồi” - ông Lạc lý giải. Và những ngư dân làng săn mập Phước Hội khi ấy cũng bất chấp biển thét gào, vượt lên những con sóng cao bằng cả tòa nhà, phóng tàu ra khơi đánh bắt cá mập.

Cả đoàn tàu, các ngư dân, những đàn cá mập cùng quần nhau trên biển đông đang ầm ào dậy sóng. “Có tham gia săn mập anh mới thấy được khung cảnh lúc ấy thật kỳ vĩ nhưng cũng đầy bất trắc. Không ít người bạn của tôi do bị sóng quăng xuống biển hoặc lưỡi câu móc vào tay, mập kéo đi mất, mãi mãi gửi mình dưới biển sâu” - lão ngư Lạc trầm ngâm, nói.

Theo anh Đỗ Minh Thông - cán bộ phụ trách thủy hải sản phường Phước Hội, hiện toàn phường có gần 50 tàu lớn nhỏ chuyên hành nghề câu khơi, săn bắt cá mập. Dàn dây triêng mỗi tàu dài khoảng 10 hải lý.

Ông Trần Sin - khu phố 4, phường Phước Hội, một ngư dân giàu kinh nghiệm câu mập - giải thích: Triêng là sợi cước 180 li và cứ cách 36 sải tay (khoảng 60m) một đoạn cước 22 li, dài khoảng 7 sải tay được cột dính vào gọi là thẻo câu. Dưới cùng của thẻo câu là đoạn kẽm inox gồm ba sợi bện vào nhau dài hơn 1m (gọi là dây đờn), sau cùng lưỡi câu cũng làm bằng inox 6 li được đeo khoen vào đoạn dây đờn.

Ngày xưa các ngư dân phải tự làm lưỡi câu. Ngồi cả ngày mài, cắt giũa, bẻ ngạnh, uốn khoen…, một thanh niên khỏe mạnh làm liên tục mới xong được 10 lưỡi câu. Mồi câu mập là những loại cá có máu nhiều, đặc biệt phải tanh như cá chuồn xanh, ngừ, cam, thu... và đôi khi ngư dân bắt cả cá heo để xẻ thịt làm mồi câu mập. “Mỗi loài mập có tính cách khác nhau như mập xà bông ăn dưới tầng nước sâu khoảng 10m. Đây là loài rất tinh khôn, khi dính câu nó luôn cuộn mình chui vào dưới gầm tàu, do đó rất khó phóng lao hoặc móc khấu. Nó là loài ăn tạp, thậm chí ăn cả thịt động vật trên cạn, nhất là thịt người. Thường khi bắt được loài mập này chúng tôi phải để nó quay đầu ra biển, đập túi bụi vào người để nó xả hết mùi hôi từ trong bụng” - ngư ông Trần Sin nói đầy vẻ kinh nghiệm.

Ông kể tiếp: “Còn loài cá mập búa luôn trồi lên mớn nước ghe, mập nhọn quặn mình rất gắt, mập bông uốn mình qua lại… Muốn câu được mập, người câu phải thuộc tính từng loài như những đứa con trong nhà vậy…”.

NGUYỄN ĐỨC TUYÊN

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005