Lối ra cho nghề nuôi cá tra, tôm nước lợ ở đồng bằng sông Cửu Long

Chăm sóc tôm sú tại hồ nuôi ở Sóc Trăng.

Năm 2008 là năm điển hình về những khó khăn của nghề nuôi cá tra và tôm nước lợ tại đồng bằng sông Cửu Long (ÐBSCL). Ðánh giá một cách xác đáng thì cho đến nay, nghề nuôi cá tra và tôm nước lợ chưa có sự gắn kết giữa sản xuất nguyên liệu với chế biến và tiêu thụ sản phẩm, chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm thủy sản chưa được quản lý chặt chẽ, cần dựa vào đó để rút ra những kinh nghiệm và bài học về phát triển sản xuất và tiêu thụ cá tra, tôm nước lợ một cách căn cơ và hữu hiệu nhất cho năm 2009.

Ðối mặt với nhiều khó khăn

Nông dân Sóc Trăng đang bước vào vụ nuôi tôm năm 2009. Tình hình thời tiết, môi trường và giá tôm nguyên liệu đang gặp nhiều khó khăn, phần lớn người dân còn đắn đo trong việc có nên tiếp tục thả nuôi hay không. Theo kết quả khảo sát của ngành nông nghiệp thì năm 2009 có khoảng 40% số hộ nông dân nuôi tôm thiếu vốn, không đủ sức sản xuất. Nguyên nhân là giá bán tôm nguyên liệu thấp khiến 50% số hộ nuôi tôm sú bị lỗ, không thể trả nợ ngân hàng và không thể vay vốn nuôi mới. Chính vì vậy, diện tích nuôi tôm năm 2009 có thể giảm và sản lượng tôm nguyên liệu dự báo giảm khoảng 20%. Các doanh nghiệp chế biến thủy sản có khả năng thiếu nguyên liệu sản xuất, tình hình thị trường, tiêu thụ tôm vẫn còn nhiều khó khăn, do vậy giá tôm nguyên liệu năm 2009 vẫn chưa khả quan.

Biến động về giá thành sản xuất và giá bán thủy sản nguyên liệu đã khiến nghề nuôi cá tra và tôm nước lợ lao đao. Do sự biến động về giá cả thị trường nên các yếu tố đầu vào của sản xuất tôm, cá tăng cao; tiêu thụ cá tra, tôm nước lợ khó khăn, giá bán thấp đã gây khó khăn không ít cho các cơ sở nuôi cá. Từ đầu năm 2008, giá bán thức ăn nuôi thủy sản tăng trung bình 30% so với năm 2007 và đứng giá cho đến nay, dẫn tới giá thành nuôi thủy sản tăng cao so với năm 2007 từ 30 đến 40%.

Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng dự báo, sự giảm sút của hai mặt hàng chủ lực là tôm và cá tra sẽ khiến xuất khẩu thủy sản năm 2009 giảm khoảng 15 - 20% so với năm 2008. Mức sụt giảm này còn tùy thuộc mức độ hồi phục của kinh tế thế giới kết hợp hiệu quả của những giải pháp kích thích xuất khẩu của Việt Nam. Riêng mặt hàng tôm sú (hiện chiếm khoảng 40% doanh số xuất khẩu thủy sản) đang phải cạnh tranh quyết liệt với sự giảm giá của tôm vanamei (sản phẩm tôm thẻ Nam Mỹ) trên thị trường.

Một khó khăn khác cũng được dự báo là, năm nay thời tiết khá thất thường so với mọi năm. Mùa mưa năm 2008 muộn, nhưng xuất hiện những đợt mưa trái mùa đầu năm 2009 do ảnh hưởng của trường gió đông, khiến thời tiết trở nên nắng nóng và oi bức, có khả năng xảy ra tình trạng khô hạn cục bộ và dịch bệnh, gây khó khăn cho vụ nuôi tôm sú. Ðộ mặn cũng đến chậm hơn, trên các triền sông dao động rất lớn, vùng cửa sông Mỹ Thanh, Trần Ðề có độ mặn cao hơn các vùng nội đồng khác, làm ảnh hưởng lịch thời vụ thả giống tôm. Tuy nhiên, nỗi lo nhất của người nuôi trồng thủy sản hiện nay là chất lượng tôm giống chưa được bảo đảm. Hậu quả là ngày càng có nhiều hộ nuôi tôm thiệt hại nặng. Hằng năm, Sóc Trăng thả nuôi gần sáu tỷ con tôm giống, nhưng chỉ kiểm dịch được khoảng 45%, số còn lại nhập ngoài tỉnh về phần lớn là kém chất lượng. Mặt khác, trong quy trình sản xuất thủy sản chưa có sự gắn kết giữa các khâu nuôi, chế biến và tiêu thụ sản phẩm; các nhà máy chế biến và người nuôi trồng thủy sản vẫn chưa gắn kết được với nhau.

Ða dạng hóa sản phẩm nuôi và hình thức tiêu thụ

Từ thực tế thu mua cá tra của các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản đã hình thành mối liên kết giữa doanh nghiệp với người sản xuất thông qua các hình thức hợp đồng trực tiếp hoặc gián tiếp, trong đó hình thức hợp đồng thu mua gắn với đầu tư và bao tiêu sản phẩm đều được cả người bán và người mua dễ chấp nhận hơn cả. Trước năm 2002, việc tiêu thụ mặt hàng tôm, cá tra thông qua hình thức ký hợp đồng gắn đầu tư với thu mua tiêu thụ sản phẩm chiếm tỷ lệ 2-3% sản lượng, sau năm 2002, tỷ lệ này chiếm từ 10 đến 30% sản lượng. Tại huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long có ba hợp tác xã tổ chức lại sản xuất cá tra theo hướng liên kết và quản lý cộng đồng để cùng tồn tại và phát triển. Công ty TNHH thủy sản Hùng Vương đã hợp đồng đầu tư và tiêu thụ hơn mười nghìn tấn cá tra với người nuôi. Doanh nghiệp này đầu tư ứng trước giống, thuốc thú y thủy sản, thức ăn theo tỷ lệ 1,7 kg thức ăn viên ứng với 1kg cá thịt và thu mua toàn bộ cá nguyên liệu. Cách làm trên đã giúp người nuôi cá không bị ảnh hưởng do biến động của giá thức ăn và giá cá khi xuất, công ty chủ động nguồn nguyên liệu chế biến, tiêu thụ ổn định. Tất nhiên những hình thức liên kết nêu trên chưa nhiều, chưa ổn định và mức độ ràng buộc còn lỏng lẻo.

Trên cơ sở nghiên cứu các mô hình liên kết giữa sản xuất nguyên liệu với chế biến và tiêu thụ tôm và cá tra tại các tỉnh ÐBSCL, Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn đề xuất ba mô hình liên kết bốn nhà, cụ thể từ mô hình liên hợp sản xuất cá sạch AGRIFISH đề xuất mô hình liên kết hoàn thiện giữa hộ nuôi cá với nhà máy chế biến, giữa nhà máy với trung tâm giống, công ty thuốc, thức ăn, ngân hàng thông qua các hợp đồng; mô hình hợp tác xã nuôi tôm và mô hình liên hiệp sản xuất tôm bền vững FAQUIMEX (Bến Tre) hướng tới bảo lãnh cung cấp giữa nhà máy chế biến với các dịch vụ đầu vào cho người nuôi. Rất nhiều ý kiến của người trong nghề đề xuất việc quan tâm mở rộng phát triển thị trường nội địa trong bối cảnh thị trường thế giới bị thu hẹp; hỗ trợ theo phương thức giao hàng tại kho ngoại quan; giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng con giống, giảm giá nguyên liệu đầu vào, đáp ứng yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm, nâng cao tỷ lệ OMEGAR 3 trong thịt cá và tăng tỷ trọng hàng giá trị gia tăng trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu; doanh nghiệp chế biến chủ động ký hợp đồng với người nuôi để sản xuất từ 1,3 đến 1,5 triệu tấn cá tra trong năm 2009, nghiên cứu tổ chức sàn giao dịch, chợ đầu mối cá nước ngọt ÐBSCL.

Trước những diễn biến phức tạp của việc sản xuất và tiêu thụ cá tra, tôm nước lợ, bản thân các doanh nghiệp và cá nhân trong nghề cũng tự đa dạng các mô hình nuôi thủy sản theo hướng lấy ngắn nuôi dài, quay vòng vốn nhanh, giảm chi phí đầu vào, hạ giá thành sản phẩm, cung ứng sản phẩm nhanh nhất cho thị trường. Không ít doanh nghiệp thay vì nuôi cá tra thịt để bán cho các nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu, lại tập trung nuôi cá giống chừng 0,2-0,3 kg/con để bán cho các vùng nuôi cá, ưu điểm là tỷ lệ rủi ro nuôi cá thấp, lại quay vòng vốn nhanh. Nhiều doanh nghiệp nuôi tôm lại chuyển đổi phần lớn diện tích nuôi tôm sú sang nuôi tôm thẻ chân trắng. Bởi trên thương trường hiện nay, con tôm sú đang bị tôm thẻ chân trắng cạnh tranh quyết liệt, do tôm thẻ chân trắng dễ nuôi và có năng suất cao gấp hai lần so với tôm sú, nên giá thành sản xuất hạ, được người tiêu dùng ưa chuộng.

Ðể nghề nuôi trồng thủy sản phát triển bền vững, chính quyền các tỉnh Sóc Trăng, Kiên Giang, Hậu Giang, Cần Thơ yêu cầu các doanh nghiệp chế biến thủy sản sớm tiếp tục khắc phục tình trạng mất cân đối cung - cầu nguyên liệu lặp đi lặp lại, lỏng lẻo và thiếu trách nhiệm trong mối liên kết giữa doanh nghiệp và người nuôi trồng thủy sản, công tác thông tin về tình hình sản xuất và tiêu thụ thủy sản chưa kịp thời, không đầy đủ. Cùng với việc tổ chức lại sản xuất, tìm biện pháp giảm chi phí nhằm tăng khả năng cạnh tranh, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường mới, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản linh hoạt hơn trong các cách thức hợp đồng với người nuôi trồng thủy sản. Các cách thức hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp và người nuôi thủy sản, hướng tới xây dựng vùng nguyên liệu có sản lượng cao, chất lượng tốt nhất, góp phần nâng cao chất lượng thương hiệu tôm Việt Nam trên thị trường thế giới và giúp người dân hạn chế những thiệt hại, rủi ro mỗi mùa tôm đến.

LƯU QUỐC THẮNG, ÐỖ NAM

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005