Thạc sĩ cá hô

Ở ĐBSCL, rất nhiều bậc đàn anh trong giới khoa học từng nghiên cứu về con cá hô, nhưng có lẽ Thi Thanh Vinh là một trong những người đầu tiên làm hẳn một đề tài nghiên cứu thạc sĩ về cá hô- một loài cá quý hiếm của dòng Mekong và có tên trong sách đỏ của Việt Nam. Vinh hiện công tác tại Trung tâm Quốc gia giống thủy sản nước ngọt Nam Bộ - Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang).

* Tình yêu loài cá

Vinh năm nay 39 tuổi, quê ở Chợ Lách (tỉnh Bến Tre) nhưng lại chọn tỉnh Tiền Giang lập nghiệp. Dáng anh gầy, nước da ngăm đen, nên ai gặp anh lần đầu cũng nghĩ đây là chàng nông dân miệt đồng thứ thiệt. Ít ai biết, anh là một thạc sĩ, có bề dày 18 năm gắn bó với các loài cá nước ngọt ở ĐBSCL. Hiện Vinh là chủ nhiệm đề tài nhanh: Bảo tồn, lưu giữ nguồn gien và giống thủy sản nước ngọt.

“Tôi tốt nghiệp phổ thông rồi theo học Trung cấp thủy sản ở Bến Tre. Năm 1991, tốt nghiệp trung cấp tôi xin vào làm tại trung tâm. Mới chân ướt chân ráo ra trường, đi làm khá bỡ ngỡ, nhưng nhờ sự dìu dắt của những người đi trước, tôi từng bước trưởng thành trong công việc” - Vinh kể. Vừa lo chuyện cơ quan, Vinh vừa tranh thủ học tiếp lên hệ đại học và đến năm 1997, anh tốt nghiệp Đại học Thủy sản Nha Trang. Đến tháng 6-2008, Vinh bảo vệ thành công Luận án Thạc sĩ với đề tài “Một số đặc điểm sinh học và thử nghiệm nghiên cứu sinh sản cá hô”. Vinh khiêm tốn: “Tôi là người đi sau, chỉ làm sáng tỏ thêm chút ít về con cá hô mà thôi”. Nhưng có trực tiếp “chém vè” cùng anh và các cộng sự để chứng kiến việc chăm sóc những chú cá hô mới thấy hết tình yêu mà các anh dành cho loài cá quý.

Chưa hết, gần chục năm nay, Vinh còn cùng các cộng sự ở Trung tâm Quốc gia giống thủy sản nước ngọt Nam Bộ miệt mài với dự án bảo tồn nguồn gien cá nước ngọt ĐBSCL. Không đơn giản chỉ bảo tồn, mà có những loại cá cứ ngỡ chỉ còn tồn tại trong sách đỏ, nhưng nhờ nguồn gien được bảo tồn nên giờ được di truyền lai tạo và chuyển giao cho người dân nuôi thành cá thương phẩm. Dự án này bắt đầu từ năm 1993, khi Bộ Thủy sản (nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) giao phó cho trung tâm nhiệm vụ bảo tồn các loài cá nước ngọt. Vinh gắn bó luôn với dự án từ đó. Việc tìm kiếm, lai tạo và thuần chủng các loài cá quý dù có nhiều khó khăn và thất bại, nhưng Vinh cùng các đồng sự không bao giờ nản lòng, bởi việc bảo tồn cá không chỉ là niềm đam mê mà đã trở thành một phần cuộc sống của anh.

Sau khi dẫn tôi rảo một vòng trung tâm, Thi Thanh Vinh đưa tôi và anh bạn đồng nghiệp vào một căn phòng nhỏ nằm gần khu hành chính, chưa tới 40m2 với một hàng kệ đặt các bình thủy tinh trong suốt, bên trong đựng đủ thứ cá, có loại cá quen thuộc ở miệt đồng bằng như cá lóc, cá tra, cá ba sa, cũng có loại, tôi (và có lẽ rất nhiều người khác) chưa bao giờ được thấy. Đó là những mẫu cá hiện vật phục vụ cho việc bảo tồn và di truyền gien, lai tạo nòi giống các loại cá như cá tra, ba sa, cá lóc, mè vinh... Trung tâm không chỉ có cá hiện vật mà còn lưu giữ gien của 30 loài cá nước ngọt ĐBSCL, trong đó nhiều loại cá có tên trong sách đỏ Việt Nam hoặc thế giới. Mỗi con cá đưa về trung tâm đều được lập hồ sơ lý lịch và lưu trữ cẩn thận, đó là những dữ liệu phục vụ nghiên cứu lâu dài.

* Bảo tồn và phát triển

Trong câu chuyện, khi tôi nhắc đến con cá hô, Vinh cho biết đây là loài cá thuộc họ với cá chép nhưng to hơn. Con cá hô 5-6 tuổi mới trưởng thành và nặng bình quân gần 10kg, ở môi trường tự nhiên, con cá nặng 20kg trở lên là bình thường. Ngày trước, cư dân sống ở thượng nguồn hệ thống sông Mekong thường giăng lưới bắt cá hô; muốn bắt được cá, mắt lưới phải rộng đến một tấc và chắc chắn, nếu không, con cá khỏe sẽ vùng vẫy, làm rách hết lưới. “Nhiều năm nay, không còn ai hành nghề đánh bắt cá hô nữa, gần 10 năm qua, loài cá này gần như biến mất, thỉnh thoảng mới có người bắt được một con, nhưng trọng lượng không đáng kể” - Vinh cho biết.

“Cuộc chiến” bảo vệ con cá hô khỏi nguy cơ tuyệt chủng gồm nhiều công đoạn: sưu tầm, lai tạo, thuần chủng cá trước khi thả về môi trường tự nhiên. Nhóm thực hiện chương trình của thạc sĩ Vinh chỉ gồm có 6 người phải thực hiện tất cả các khâu. Vinh tâm sự: “Khó nhất vẫn là việc sưu tầm con cá hô. Để có được một con cá, anh em ở trung tâm chia nhau đi khắp các tỉnh, thành phố trong khu vực ĐBSCL tìm kiếm, trong đó địa bàn chủ yếu là An Giang, Đồng Tháp. Chưa hết, Vinh và đồng nghiệp phải thường xuyên liên hệ với nông dân, thương lái... bất kỳ ai có cá hoặc có thông tin về cá hô. Khi biết được thông tin có hộ dân nào đang nuôi cá, cả nhóm phải tìm đến nhà để “đặt hàng” trước khi thương lái kịp tìm đến, nếu chậm chân thì con cá sẽ bị bán mất. Khó nhất vẫn là việc thuyết phục người dân hiểu được tầm quan trọng của việc bảo tồn loài cá này. Vì là loài cá có giá trị cao nên hầu hết nhiều người đều không muốn bán ngay, nhiều hộ dân còn tưởng những cán bộ nghiên cứu như Vinh là thương lái “giả danh” để mua cá quý giá rẻ.

Trong vòng 3 năm, Vinh cùng các đồng nghiệp trong nhóm đã sưu tầm được 40 con cá hô. Đó là một kỳ tích. Từ 40 con cá ban đầu, nhóm của anh đã lai tạo thành công thế hệ cá hô đầu tiên. Dự tính cuối năm nay, những con cá hô đầu tiên sẽ được thả tại Búng (hồ) Bình Thiên của huyện An Phú (An Giang) gần thượng nguồn Mekong. Không chỉ có vậy, trung tâm còn lai tạo gần 10 ngàn con cá hô bột. Trước đó (năm 2008), trung tâm đã chính thức cung cấp đại trà cá giống cho người dân có nhu cầu. Quy cách cá giống là mỗi con trên dưới 5g và có lòng 1 phân (chiều cao của cá đo ở bụng) với giá dao động từ 5 - 7 ngàn đồng/con. Còn cá hô khi hộ dân nuôi và bán thương phẩm dao động từ 150 ngàn đồng -180 ngàn đồng/kg, nhưng muốn mua cũng không dễ, vì lượng cung không đủ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Theo thạc sĩ Vinh, hiện nay ở An Giang một công ty đã làm cầu nối lấy con giống từ trung tâm rồi cung ứng cho một số hộ dân nuôi công nghiệp. Ở huyện Thanh Bình, tỉnh Đồng Tháp đã có 2 hộ dân tự liên hệ với trung tâm mua gần 20 ngàn con cá giống về nuôi theo dạng lồng bè và ao. Cá hô nuôi 3 năm có thể đạt 5-6kg, 5 -7 năm cá nặng từ 20-25kg/con.

Khi việc bảo tồn cá hô chưa kết thúc, nhóm của Vinh tiếp tục dự án với cá vồ cờ và trà sóc (những loài có nguy cơ tuyệt chủng rất cao). Vinh cho biết: “Việc bảo tồn gien cá là việc lâu dài, các loại cá tại ĐBSCL phải được thu thập và bảo quản nghiên cứu phục vụ sản xuất hoặc bảo tồn. Với chúng tôi, công việc ấy không chỉ là nhiệm vụ mà còn là niềm đam mê”. “Cứ mải mê đuổi theo mấy con cá hoài, có khi nào bỏ bê gia đình không?” - tôi hỏi vui. “Cũng phải tranh thủ thôi - Vinh bày tỏ- Bà xã là dân gốc Cái Bè, nhà ở sát trung tâm nên chia sẻ và thông cảm cho công việc đi liên tục cả tháng trời của tôi. Hồi yêu nhau và đến khi cưới (năm 2001 -PV) và nay có với nhau 2 mặt con, chưa việc làm nào của tôi bị vợ phàn nàn cả. Với lại bà xã là thợ may rồi buôn bán nhỏ nên có nhiều thời gian lo cho con cái. Nhờ vậy tôi có thời gian tập trung cho công việc”.

PHƯƠNG TỬ NGHI

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005