Quảng Nam: Tận diệt Sông Đầm

Thoạt đầu là tự nguyện ngăn cản, nhưng sau người dân cũng “tham gia” tận diệt Sông Đầm bằng xung điện, và bi kịch bắt đầu đối với vùng sông nước phía đông Tam Kỳ. Bây giờ thì người dân sống bằng nghề đánh bắt thủy sản ở Tam Thăng, Tam Phú, An Phú, Hòa Hương (TP. Tam Kỳ) đang tự làm nghèo cuộc sống chính mình…

Cập chiếc ghe vào bờ, người chồng vớ chiếc "xe rùa" (loại xe cút kít) chở bình ắc quy về trước, chị Ung Thị Hoa còn loay hoay với mớ tôm cá. Hôm nay họ không gặp may, chỉ bắt được một ít cá giếc, cá rô phi và mấy con cá tràu nhỏ, tính ra tiền khoảng 30 chục nghìn đồng… Đó là tất cả thành quả lao động của hai vợ chồng suốt cả buổi sáng.

Huyền thoại một vùng chim trời cá nước

72 tuổi, mái tóc đã điểm bạc nhưng giọng nói của ông Phạm Thanh Châu vẫn còn hừng hực chất lửa. Đánh đấm khắp chiến trường Quảng Nam vào tới Nam Bộ, hơn 50 tuổi ông Châu trở về giăng câu thả lưới trên Sông Đầm sinh sống. Nhà ông ba đời định cư ở cái làng Vĩnh Yên, xã Tam Thăng này. Ông theo cha mò cua bắt ốc khi còn nhỏ. Ký ức về Bãi Sậy - Sông Đầm, một vùng quê chim trời cá nước, giàu có chẳng khác gì miệt U Minh trong Nam vẫn còn hằn sâu trong tâm khảm ông Châu.

Sông Đầm rộng khoảng 200ha, nằm giữa xã Tam Phú và Tam Thăng, nối với sông Bàn Thạch bằng một nhánh sông cụt. Mùa lũ, nước từ khắp nơi dồn về khiến nó trở thành cái túi đựng đủ loài tôm cá. Mùa cạn, nước mặn theo nhánh sông cụt tràn vào, Bãi Sậy-Sông Đầm thành “nước chè hai” mang theo các loài cá nước lợ như cá cồi, cá đối rất ngon. Trong Sông Đầm có vùng lau sậy rộng lớn, cây sậy mập mạp bằng ngón tay cái, mọc ken dày trở thành môi trường rất thuận lợi cho các loài thủy sinh, và cũng mời gọi đủ các loài cò, vạc, le le, cồng cộc... về quần tụ. Chính điều kiện tự nhiên rất đặc hữu ấy khiến Sông Đầm trở thành cái ao cá khổng lồ nuôi sống cư dân quanh vùng kể từ cái thời Nam tiến mở cõi. Bây giờ ngồi nhớ lại, ông Châu vẫn cứ thấy lạ lẫm: "Hồi đó cá nhiều lắm. Những con cá vượt nặng ba chục ký, lao vút trên mặt nước, vây sắc như dao, xé rách tất cả những cái chài chụp nó. Lươn thì nhiều vô kể, cá chình cũng có, mấy năm trước, ông Bốn Tuấn còn bắt được con cá chình bán 900 nghìn đồng. Hồi tui còn trai trẻ, không ai bắt cá sông bằng lưới 3 phân đâu, bởi không hơi sức đâu mà… gỡ cá nhỏ. Còn ở phía Ngọc Mỹ thuộc Tam Phú bây giờ có một rừng bần rất rậm rạp, đủ thứ chim chóc làm tổ, suốt ngày kêu inh ỏi chẳng khác gì rừng U Minh trong Nam Bộ". Khoảng 15 năm trước, người dân mỗi lần bắt cá chươm (thả chà làm nơi cho cá trú ẩn, sau đó quây lưới bắt) mà nghe tiếng cá vượt quẫy là nhảy phốc lên ghe liền, nếu không va phải nó sẽ bị vây lưng cắt rách thịt da!

Xóm Vĩnh Yên ngày xưa chỉ làm nghề chài lưới, sống hoàn toàn dựa vào Sông Đầm. Cho đến trước Cách mạng Tháng Tám họ vẫn còn sinh sống dưới vạn ghe. Một ít người giàu có thì mua thêm ruộng đất trên bờ. Từ khi có thủy lợi Phú Ninh, sông Bàn Thạch quanh năm đầy nước, nên nước lợ không tràn vào được, Sông Đầm mất dần các loài cá nước lợ như như cá sặc, cá cồi, cá đối. Nhưng bù lại, có thêm các loài cá mới như rô phi, trắm cỏ, cá mè. Người Tam Thăng vẫn còn truyền miệng câu nói của ông Phạm A.- cán bộ quân đội về hưu: "Lương thiếu tá không bằng đánh cá một đêm".

Tận diệt

Huyền thoại một vùng chim trời cá nước mang dáng dấp rừng U Minh trong Nam Bộ ấy giờ đã là ký ức. Ngày trước, mặt nước Sông Đầm được cư dân ở đây chia nhau mỗi người một khoảnh. Họ chiếm hữu vuông mặt nước ấy, bảo vệ các loại lau sậy không cho trâu bò vào phá nhằm tạo nơi cho cá sinh sôi. Ai giữ phần nấy, cứ việc thả lờ giăng lưới mà sinh sống. Đó là luật bất thành văn nhưng được tuân thủ triệt để… Thế nhưng từ sau ngày giải phóng, với cung cách làm ăn tập thể hóa, Sông Đầm trở thành vô chủ. "Cha chung không ai khóc", Bãi Sậy - Sông Đầm thành nơi dân Tam Phú, Tam Thăng chăn thả trâu bò nên lau sậy chết dần chết mòn rồi biến mất.

Không ngăn chặn được cách đánh bắt bằng xung điện, dân Tam Thăng cũng bắt đầu sắm xung điện đi làm ăn, bởi cớ gì họ phải nhịn để người khác mặc sức tung hoành (!). Thế là ngày ngày mặt nước Sông Đầm bị hàng chục bộ xung điện càn quét. Tôm cá thưa dần, bình ắc quy công suất nhỏ đánh được ít cá, ngư dân chuyển sang dùng ắc quy ô tô tải - khi dùng chỉ châm một cực dương xuống nước, cực âm nối vào mạn thuyền. Hai bình loại này đấu lại với nhau đủ sức truyền dòng điện ra một vùng rộng, sâu thì đến 5-6m nước. Cá lớn bị châm điện cũng đờ người nổi lên, còn tôm cua và các loại cá nhỏ thì tất nhiên chết... không kịp ngáp. Chỉ tính riêng ở Tam Thăng, đã có 79 hộ đánh bắt bằng xung điện, trong đó có 25 hộ dùng bình điện một cần.

Người dân dùng xung điện “tận diệt” Sông Đầm.

Môi trường suy thoái có phần ảnh hưởng đến nguồn tôm cá Sông Đầm, nhưng xung điện mới thực sự là sát thủ tận diệt. Phương thức đánh cá bằng xung điện xuất hiện ở Sông Đầm cách đây khoảng 10 năm. Ban đầu là do ngư dân xã Tam Phú, phường Hòa Hương thực hiện với các bình ắc quy loại nhỏ, dùng 2 vợt để châm cá - dân gian gọi bình 2 cần. Kiểu đánh bắt này gọn nhẹ, hiệu suất cao nên nó nhanh chóng lan tràn. Không thể ngồi nhìn nguồn tôm cá của quê hương bị hủy diệt, năm 2001 dân Tam Thăng đề nghị UBND xã lập Hội nghề cá, tạo căn cứ để họ ngày ngày phân công nhau tuần tra Sông Đầm, truy đuổi những người dùng xung điện. Tuy nhiên, người dân cũng chỉ có quyền hành động trên diện tích mặt nước thuộc về Tam Thăng, còn qua địa giới Tam Phú thì... đành đứng nhìn. Cuộc chiến bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên Sông Đầm cứ dằng dai như vậy. Nhưng những kẻ dùng xung điện cũng không vừa, đã có lần họ trả thù bằng cách lấy trộm xuồng và tháo ao cá của ông Trần Minh Tâm - Phó Công an xã Tam Thăng - cũng là dân làng cá Vĩnh Yên.

"Bây giờ thì không còn mấy ai đem lưới ra Sông Đầm, dù là lưới một, lưới hai (để bắt loài cá nhỏ). Có cố cũng chỉ tốn công gỡ rong rêu" - vừa giũ tay lưới phơi biên sân, anh Võ Tuấn (làng Vĩnh Yên) ngậm ngùi. Làng có 45 hộ thì 14 hộ đánh cá bằng xung điện. Anh Tuấn bảo cũng đang tính chuyện sắm bình để làm ăn với người ta. Không chỉ đánh bắt cá tôm bằng xung điện, một số người dân quanh sông Đầm còn sắm một loại cào đặc biệt - nhiều mấu với nhiều kích cỡ - để cào xới đáy sông. Đấy là chưa kể dăm năm nay không hiểu vì sao nước Sông Đầm ngày càng ô nhiễm, gây ngứa ngáy, không mấy ai muốn lội để mò cua, bắt ốc hay vớt rong bón hoa màu.

Ai cứu dòng sông?

Từ dư luận phản đối của nhân dân, năm 2003, UBND xã Tam Thăng đã ra quân tịch thu phương tiện đánh bắt bằng xung điện của tất cả các hộ trên địa bàn xã và cho tiêu hủy. Nhưng các địa phương khác ven Sông Đầm vẫn án binh bất động nên một số hộ dân Tam Thăng có cớ để trở lại lối cũ.

“Trong các cuộc tiếp xúc cử tri do HĐND TP.Tam Kỳ tổ chức, tôi đã rất nhiều lần có ý kiến về vấn đề này. Các vị ấy cũng tỏ ra quan tâm ghi nhận nhưng rồi đâu cũng vào đấy. Năm 2001, Thủ tướng Chính phủ đã ra Chỉ thị 01 về cấm đánh bắt bằng xung điện, công cụ pháp lý đã có trong tay mà trên, dưới chẳng thấy ai làm, lạ thật! Tôi già rồi, ham hố chi nữa, nhưng thấy cái kiểu làm ăn quên phần con cháu thế này, không thể không nói” - như bị dồn nén lâu ngày, ông Phạm Ngọc Châu xổ một tràng dài như súng liên thanh. Ngay cả chính quyền địa phương cũng bức xúc. Ông Trình Minh Đức - Chủ tịch UBND xã Tam Thăng cho biết: “Chúng tôi rất muốn dẹp. Nhưng chỉ một mình Tam Thăng làm thì chẳng ý nghĩa gì. Việc này cần có sự phối hợp của nhiều địa phương, ban ngành, trước hết là các xã phường Tam Phú, An Phú, Hòa Hương và nhất là sự chỉ đạo kiên quyết, đồng bộ của UBND thành phố thì mới đem lại hiệu quả”. Chưa biết khi nào chính quyền thành phố sẽ ra tay, nhưng ngày càng có nhiều hộ muốn sắm xung điện. Ngay như Bí thư Chi bộ thôn Vĩnh Bình của Tam Thăng lâu nay vẫn sắm 2 bộ để cha con cùng làm thì còn nói được ai? ! “Một bình ắc quy ô tô tải dân ở đây mua giá 1,5 triệu đồng. Sắm 2 hoặc 4 cái để xê-cua (nếu bình yếu) là có thể hành nghề được. Thu nhập từ 50 -100 nghìn đồng mỗi chuyến, người dân dễ dàng hoàn vốn” - anh Võ Tuấn nhẩm tính.

Nhiều người dân tin chắc rằng trong vòng 2-3 năm sẽ hồi sinh được nguồn cá tôm của Sông Đầm, nếu “tận diệt” lối đánh bắt bằng xung điện. Còn ông Hồ Thanh Ấn - Chánh Văn phòng UBND xã Tam Thăng thì mơ ước xa hơn : “Nếu có cách phục hồi được hệ sinh thái Sông Đầm với những bãi sậy, rừng bần thì có thể thu hút du khách đến đây câu cá, bắn chim, tạo nguồn thu từ du lịch được”. Có lẽ ông Ấn đặt niềm tin vào những khởi động ban đầu của ngành du lịch tỉnh và TP.Tam Kỳ về dự án phát triển du lịch kết hợp giữa địa đạo Kỳ Anh (di tích lịch sử cấp quốc gia) và khu sông nước hữu tình vùng đông. Nhưng tất cả chỉ là viễn tượng tốt đẹp trên giấy, nếu ngày ngày chính quyền vẫn ngồi nhìn các bình điện công suất lớn càn quét, tận diệt Sông Đầm…

DUY HIỂN

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005