Những vật nuôi lý tưởng để giảm nghèo

Một luận văn cao học được thực hiện tại Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I (Bắc Ninh) và bảo vệ trong khuôn khổ Trường đại học nông nghiệp I (Hà Nội) năm 2008, đã chứng minh loài tôm hùm nước ngọt Procambarus clarkii có xuất xứ từ Mỹ, không phá lúa, không đào hang đến mức nguy hiểm cho bờ ruộng và đê điều, có thể sinh sản và phát triển tốt ở Việt Nam. Ngoài ra, trong số những vật nuôi lý tưởng để giảm nghèo còn có loài tôm Úc Cherax quadricarinatus.

Theo Passer (2000), để nuôi thành công một loài động vật thủy sản nội địa, cần có thị trường, dễ cho đẻ, dễ quản lý chu kỳ đời sống, lớn nhanh, chịu được điều kiện dưới mức tối ưu, kháng bệnh, dễ thu hoạch, chịu được sự chật chội và tiếp xúc với con người, dễ đáp ứng về thức ăn (ăn tạp và ăn được thức ăn tổng hợp). Cá rô phi và một số loài tôm hùm nước ngọt như tôm Úc (Cherax quadricarinatusi) và tôm Mỹ (Procambarus clarkii) có những phẩm chất như thế.

Các loài tôm hùm nước ngọt này, gọi là crayfish hay crawfish trong bộ phụ Astacida, bộ Mười chân Decapoda, rất gần với các giống tôm hùm ở biển. Chúng là những giống giáp xác trung gian giữa tôm và cua, có vỏ dày, càng tương đối to, khi trưởng thành chỉ bò chứ không bơi, cư trú ở các thủy vực nội địa có nước chảy hoặc tĩnh, có thể sống đến vài ngày ngoài môi trường nước. Cần phải nói ngay rằng tôm đang được đề cập ở đây không phải tôm càng xanh và tại Việt Nam chưa hề được nuôi ở quy mô sản xuất.

Tôm Úc thuộc họ Parastacidae, sống tự nhiên ở vùng nhiệt đới nước Úc, với thức ăn chủ yếu là mùn, chất hữu cơ đang phân hủy, thực vật tươi, động vật không xương sống và cá; sau 6 tháng nuôi, có thể đạt khoảng 80 - 100 g, có con lớn hơn (con đực lớn nhanh hơn con cái nên thường được lựa để nuôi riêng).

Tôm Úc đực Cherax quadricarinatus ở mật độ 3 con/m2, sau 210 ngày đạt 135 g

Tôm Úc trưởng thành và sinh sản trong năm đầu. Tôm cái ôm phôi và tôm con. Sau hai lần lột xác tôm con mới tách ra sống độc lập. Trong nuôi bán thâm canh người ta sản xuất giống ngay trong ao đất. Thức ăn viên cho tôm Úc cần giàu chất có nguồn gốc thực vật, ít protein. Năng suất có thể đạt 4 - 8 tấn/ha.

Một nghiên cứu gần đây (Cortés - Jacinto et al., 2004) cho thấy nhu cầu protein thô cho tôm Úc tăng trưởng tốt nhất là 22 - 25%. Trong thí nghiệm thử gây bệnh mảng bám có xuất xứ từ tôm Mỹ cho thấy trên tôm Úc bệnh chỉ phát ở nhiệt độ 140C; ở 200C, một phần nhỏ tôm Úc bị bệnh nhưng không chết và trên 200C tôm Úc không nhiễm bệnh.

Tôm Úc được nhập nuôi ở Trung Quốc trong những năm 1990, được bán ở dạng sống cho các nhà hàng Hồng Kông và Đài Loan với giá 10 USD/kg. Tôm Úc còn được nhập vào Ecuador (1994), nơi nó được gọi là Langosta australiana. Tại Mexico, tôm Úc được nuôi bằng thức ăn của tôm, cá, lớn nhanh và đẻ nhiều lần trong năm. Nó còn được nhập vào Jamaica, các bang Bắc, Nam và Đông Nam Mỹ và Canada. ỞJamaica, tôm Úc hình thành những quần thể hoang dã được ngư dân bắt và bán với số lượng lớn. Một số trại nuôi tôm Úc đã được xây dựng ở Nam Phi. Tôm Úc còn được nhập vào một số nước Đông Nam Á, các đảo ở Thái Bình Dương và châu Phi.

Tôm Mỹ (họ Cambaridae), chủ yếu ăn mùn thực vật, đáng kể nhất là từ cây lúa, rơm, rạ, cỏ mục có nhiều vi sinh vật, nhưng thức ăn tốt nhất cho nó là động vật không xương sống. Tôm Mỹ là loài mắn đẻ, giao vĩ ngay trong ao nuôi. Con cái có nang lưu tinh, giữ tinh trùng sống từ vài tuần đến hàng tháng. Trứng đẻ ra được thụ tinh thành phôi dính ở bụng tôm cái. Tôm cái giữ phôi và ấu trùng cho đến khi tôm con lột xác được hai lần. Theo bản năng, tôm con có thể ở bên tôm cái vài tuần. Tôm đào hang và hang là chỗ ở của tôm cái ôm con cũng là nơi chúng sống qua mùa khô hạn. Số con trong một lứa của tôm Mỹ có thể đạt đến 500 con. Tôm cái có thể ăn thịt tôm con khi thiếu thức ăn trong hang.

Tôm Mỹ Procambarus clarkii (phía dưới) được nuôi ở bang Louisiana

Tôm Mỹ có thể bị bệnh mảng bám do nấm Aphanomyces astaci. Tuy nhiên tôm Mỹ và tôm Úc nuôi chung ở Hoa Kỳ không hề làm bùng phát bệnh này cũng như những bệnh khác.

Tôm Mỹ được nuôi nhiều nhất ở bang Louisiana với diện tích có lúc lên đến 52.000 ha. Tôm Mỹ được nhập vào châu Phi với mục đích ban đầu là để trừ các loài ốc, ký chủ trung gian một số bệnh ở người. Rất có thể nó là thiên địch tiềm tàng của ốc bươu vàng ở Việt Nam! Tôm Mỹ được nhập nội và hiện diện ở nhiều nước châu Phi (Kenya, Uganda, Zambia) nhưng không được nuôi mà sống tự nhiên trong những quần thể hoang dã. Ở Kenya tôm Mỹ được bắt ở hồ Naivasha để xuất khẩu sang châu Âu.

Tại sao là vật nuôi lý tưởng để giảm nghèo?

Edgerton trong bài báo đăng trên tờ Nuôi trồng thủy sản thế giới sau khi đưa ra bảng phân tích mặt mạnh mặt yếu, cơ hội và nguy cơ khi đưa tôm nước ngọt vào chương trình để phát triển nông thôn.

Mặt mạnh: giá trị cao, có thị trường để thu ngoại tệ; quần thể tự sinh sản, không cần trại giống trung tâm; cường tráng; thích hợp với nhiều hệ thống canh tác; có thể dễ dàng vận chuyển sống bằng tàu thủy đến thị trường; đề kháng bệnh tật; có thể tự sản xuất tôm sạch bệnh đặc hiệu với trang bị đơn giản.

Mặt yếu: thông tin về bệnh còn hạn chế; thiếu hạ tầng cơ sở ở nội địa. Quan niệm không đúng cho rằng nó thiếu thị trường và cho lợi nhuận thấp.

Cơ hội: thị trường đang phát triển, thêm công ăn việc làm; sử dụng được phụ phẩm; có thể nuôi ghép và canh tác tổng hợp; tạo đàn tôm sạch bệnh đặc hiệu.

Nguy cơ: rào cản thương mại của các nước phát triển; khuyến khích thái quá; hệ quả sinh thái và kinh tế xã hội của việc hình thành những quần thể hoang dã; cung cấp con giống chất lượng thấp cho công nghiệp; bệnh (kể cả bệnh mảng bám) do nhập tôm Mỹ.

Đừng quá dè dặt

Từ bài học ốc bươu vàng, các nhà sinh thái học nước ta có thể e ngại những hệ quả không mong muốn của việc nhập tôm hùm nước ngọt nguyên gốc từ Mỹ và Úc. Nếu quả đúng là tôm Mỹ ăn ốc và có thể ăn cả ốc bươu vàng thì đây sẽ là một cuộc đấu tranh sinh học có thể mang lại lợi ích gấp đôi. Tập tính đào hang của tôm Mỹ là không đáng ngại vì chúng tập trung đào hang vào mùa khô hạn và hang làm ở bờ, sát mặt nước nên có thể kiểm soát. Mặt khác cua đồng của nước ta cũng đào hang nhưng thiệt hại do chúng mang lại là không đáng kể. Tôm Úc thì không đào hang và thích hợp cho mọi hình thức canh tác, từ quảng canh đến thâm canh, và còn là đối tượng đánh bắt của ngư dân ở những nơi chúng hình thành các quần thể hoang dã.

Quả là thế giới chưa biết nhiều đến bệnh của các loài tôm nói trên nhưng người ta có nhận xét chung là các loài này khỏe mạnh và đề kháng bệnh tốt. Bệnh mảng bám ở tôm Mỹ không phát triển ở tôm Úc trong điều kiện quanh năm ấp áp như ởNam bộ.

Điều nhiều người lo nhất là đầu ra. Hiện nay Trung Quốc sản xuất tôm Úc nhiều hơn Ecuador nhưng toàn bộ được tiêu thụ ở dạng sống tại Hồng Kông và Đài Loan với giá 10 USD/kg. Nhà hàng hải sản ở hai lãnh thổ này thường xuyên liên hệ với nhà sản xuất tôm Úc ở Australia để hỏi họ có đủ sức cung ứng một số lượng mà trên thực tế tương đương toàn bộ mặt hàng này của Australia hay không! Nhu cầu về tôm Úc còn xa mức bão hòa! Mặt khác tại Nhật, Mỹ cũng đang hình thành thị trường. Hơn nữa việc đầu tư cho nhập nội và nuôi thử không lớn nên rủi ro sẽ nhỏ.

Tiến trình xóa đói giảm nghèo được chia làm ba giai đoạn: xóa đói (an toàn thực phẩm), giảm nghèo và tích lũy của cải. Tôm càng nước ngọt thích hợp cho cả ba giai đoạn, còn thích hợp hơn cả cá rô phi.

Rủi ro khi nào cũng có. Cần chuẩn bị thật kỹ cho những bước đi thích hợp nhưng đừng quá dè dặt để bỏ qua cơ hội.

MAI CHI

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005