Thuỷ sản Việt Nam: Lao đao với luật mới

Thuỷ sản Việt Nam lâu nay luôn là mặt hàng xuất khẩu (XK) chủ lực của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên có một thực tế là XK thuỷ sản đang đứng trước nguy cơ không đảm bảo chỉ tiêu kim ngạch trong năm nay.

Loay hoay ứng phó với không ít khó khăn về rào cản kỹ thuật từ phía nhà nhập khẩu, nay DN lẫn ngư dân lại thêm phần nặng gánh khi đối mặt với rào cản mới: Luật IUU (Quy định về hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không theo quy định) bắt đầu có hiệu lực từ 1.1.2010.

XK sẽ lao đao với luật mới?

Luật IUU (Illegal, Unreported and Unregulated Fishing) được Uỷ ban Châu Âu (EC) đặt ra trước thực trạng về các hoạt động gây tác hại nghiêm trọng cho môi trường biển. Là thị trường nhập khẩu lớn các sản phẩm thuỷ sản từ các nước, trong đó có VN, cộng đồng các nước Châu Âu (EU) cho rằng nguyên nhân quan trọng của việc sản phẩm thuỷ sản IUU nhập vào các nước này là do thị trường thiếu cơ chế kiểm soát và truy xuất nguồn gốc.

Ước tính thiệt hại từ việc không thực hiện triệt để các quy định trên lên đến 10 tỉ euro mỗi năm, khiến không ít DN XK lao đao. Việc thực hiện Luật IUU là cần thiết và đảm bảo quyền lợi cho cả ngư dân lẫn các DN.

Trước những lý do trên, EC đưa ra Luật IUU cho tất cả các sản phẩm thuỷ sản nhập vào thị trường EU, theo đó từ 1.1.2010, tất cả các lô hàng thuỷ sản nhập khẩu phải có chứng nhận tên tàu và vùng biển khai thác. Các sản phẩm thuỷ sản nhập khẩu vào EU phải có giấy chứng nhận đánh bắt. Cơ quan chức năng của nước có tàu đánh bắt phải xác nhận rằng thuỷ sản đánh bắt được trên tàu là phù hợp với quy định của pháp luật và các quy định quốc tế về quản lý vào bảo tồn nguồn lợi thuỷ sản.

Đặc biệt, luật nêu rõ các quốc gia thành viên EU phải áp dụng việc xử phạt ở mức tối thiểu gấp 5 lần giá trị của sản phẩm thuỷ sản sai phạm thu hồi được khi phát hiện vi phạm quy định nói trên. Ngoài ra có thể tiến hành các biện pháp xử khác kèm theo như tịch thu tạm thời tàu đánh bắt cá vi phạm, tịch thu sản phẩm đánh bắt được và ngư cụ bị cấm, tạm dừng hoặc thu hồi giấy phép đánh bắt, giảm bớt hoặc thu hồi quyền đánh bắt...

Sẽ là không có vấn đề gì đối với các quốc gia có tiềm lực và điều kiện cơ sở vật chất trong XK thuỷ sản, nhưng điều này lại trở thành khó khăn không nhỏ đối với một nước có quy mô sản xuất thuỷ sản nhỏ lẻ và manh mún như VN. Theo số liệu của Cục Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản (Bộ NNPTNT) nước ta có khoảng gần 130.000 tàu thuyền, trong đó số tàu thuộc nhóm có công suất lớn hơn 90 CV (mã lực) chỉ chiếm một con số nhỏ là 15.500 chiếc với tỉ lệ khoảng 16%.

Như vậy, vẫn còn 84% số tàu thuyền quy mô nhỏ hoạt động rải rác, manh mún và nằm ngoài tầm kiểm soát của các cơ quan quản lý. Cục trưởng Chu Tiến Vĩnh cho biết, nghề cá VN lâu nay luôn trong quy mô sản xuất nhỏ, lực lượng quản lý mỏng, DN chủ yếu thu mua thuỷ sản qua hệ thống trung gian nên việc thực hiện ghi chép nguồn gốc xuất xứ đầy đủ cho các lô hàng khi xuất đi là điều không thể thực hiện được. Thời điểm áp dụng luật đã cận kề.

Loay hoay đối phó

Xung quanh Luật IUU, Hiệp hội Chế biến và XK thuỷ sản (VASEP) thừa nhận nếu áp dụng quy định này vào VN thì chắc chắn ngay trong quý I/2010 sản lượng XK thuỷ sản sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Số lượng hàng có nguy cơ bị dồn ứ bởi việc xử lý truy xuất nguồn gốc tàu khai thác và vùng ngư trường (vốn đã là bí mật trong khai thác giữa các tàu thuyền và khu vực), DN theo đó sẽ gánh chịu không ít áp lực từ quy định trên.

Việc mua bán sản phẩm phần lớn lại phải thông qua trung gian thương lái nên Vasep khẳng định khó để có được giấy chứng nhận của từng lô hải sản đánh bắt. Cơ quan này cũng đưa ra đánh giá, để thực thi được Luật này không chỉ ở VN mà còn các nước khác, EU phải có lộ trình từ 2 - 3 năm để tiến hành hướng dẫn cho các nước.

EU hiện là thị trường nhập khẩu thuỷ sản lớn nhất của nước ta, chiếm khoảng gần 30% tỉ trọng XK. Từ con số 14 quốc gia nhập khẩu thuỷ sản VN, hiện con số này đã lên đến 27 quốc gia. Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lương Lê Phương, đây là thị trường chủ lực và khá ổn định của các mặt hàng thuỷ sản, đồng thời cũng là thị trường có mối quan hệ thiết yếu đối với ngành thuỷ sản nước ta.

Nhiều năm nay, mặt hàng cá tra luôn là tâm điểm của nhiều nước EU bởi sức "tấn công" mạnh mẽ của nó đối với thị trường các nước này. Tại Tây Ban Nha, cá tra VN đánh bật mặt hàng cá tuyết nội địa khiến nước này không ít lần "rêu rao" những vấn đề về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm gây bất lợi cho cá tra nước ta. Điều này diễn ra tương tự tại nhiều nước như Ai Cập, Ý...

"Chính vì muốn bảo hộ các sản phẩm trong nước nên không ít lần thuỷ sản nước ta bị gây áp lực. Bà con ngư dân không ít phen điêu đứng với các vụ scandal này. Khó khăn này chưa hết thì khó khăn khác lại đến. Đến cả thuyền trưởng còn không biết chữ, thì quá khó cho VN để tiến hành kiểm soát tàu cá và vùng ngư trường" - Thứ trưởng Phương e ngại.

Trước tình hình trên, Bộ NNPTNT đang gấp rút có những động thái nhằm cải thiện tình thế. Việc đánh mã số vùng khai thác đang được hoàn thành. Đối với các tàu đánh cá nhỏ, Bộ yêu cầu các địa phương chỉ đạo nghiêm túc việc cải tiến ngay một số tàu nhỏ, phân loại tàu, ghi nhật ký khai thác. Về phía cộng đồng DN, VASEP đã chỉ đạo việc giám sát hoạt động của DN, hướng dẫn DN thực hiện đúng kê khai biểu mẫu đồng thời thực hiện tốt các thủ tục thu mua chế biến nguyên liệu trong đó kê rõ nguồn gốc sản phẩm.

Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản cũng đã có hẳn một đề án về chiến lược phát triển ngành thuỷ sản đến 2020, phân khúc ba giai đoạn, trong đó có trang bị các radio trực canh, lắp đặt tại các trạm biên phòng thiết bị định vị việc ra vào của tàu cá... Tuy nhiên, các mục tiêu này xem ra vẫn chỉ nằm trên giấy, trong khi năm 2009 thì đã sắp hết, mà các rào cản từ phía nhà nhập khẩu thuỷ sản cứ ngày một nhiều thêm...

EU dẫn ngôi quán quân trong nhập khẩu thuỷ sản VN 2009. Bộ NNPTNT cho biết, 9 tháng đầu năm nay thuỷ sản VN nhập vào EU chiếm 26% tổng thị phần. Nhật Bản xếp thứ hai về giá trị song lại đứng thứ ba sau Mỹ về lượng.

EU là nhà nhập khẩu thuỷ sản lớn nhất thế giới. Theo VASEP, hàng năm, EU nhập khẩu khoảng 500.000 tấn thuỷ sản, trị giá 20,8 tỉ USD. Trong đó, khoảng 45.000 tấn (9%), trị giá 1,6 tỉ USD (10%) có nguồn gốc từ khai thác bất hợp pháp.

Công nhận bổ sung 30 DN chế biến thuỷ sản vào EU. Theo đề nghị của Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thuỷ sản - Bộ NNPTNT, Uỷ ban Châu Âu đã chính thức chấp thuận và công bố bổ sung 30 DN, điều chỉnh thông tin đối với 10 DN, nâng tổng số các DN Việt Nam được phép chế biến thuỷ sản XK vào thị trường EU lên 330 DN.

Dương Hà

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005