Nghề lặn biển ở Cô Tô (Quảng Ninh): Làm việc với âm phủ

"Ăn cơm dương gian, làm nghề âm phủ" là câu nói thịnh hành để miêu tả nghề lặn biển bắt hải sản kiếm sống ở biển đảo Cô Tô (Quảng Ninh). Càng gần Tết, số người ra khơi đánh bạc mạng sống của mình để đổi lấy miếng cơm manh áo và tìm đường thoát cho gánh nặng vay lãi ngân hàng càng nhiều.

Chỉ với vài ngón nghề học mót, không một thiết bị bảo hộ, thợ lặn - hoàn toàn là những người dân không được học hành nghiệp vụ lặn biển cũng như các kỹ năng cứu hộ - thường xuống độ sâu 30 - 40m, thậm chí 50m dưới mặt biển khai thác hải sản. Nhiều người đã phải đánh đổi mạng sống của mình. Có người may mắn thoát được cửa tử, nhưng vĩnh viễn mang đôi chân tật nguyền.

Ba lần gặp nạn

Tai nạn lặn lần thứ ba và lần nặng nhất đã xảy ra với anh Lê Văn Lâm từ 8 năm trước - hôm 12.2.2002 - nhưng mọi chuyện vẫn còn nguyên trong tâm trí anh như mới hôm qua đây.

Như thường lệ, tàu cá của anh cập bờ ở đảo Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), ngư trường rộng mênh mông và hứa hẹn cho thuyền về đầy cá. Bình thường, anh chỉ lặn khoảng xuống 30m, nhưng hôm đó anh lặn sâu hơn khoảng 40m.

Lên bờ được 15 phút, tự thưởng cho mình một điếu thuốc qua một đêm lặn suôn sẻ, nhưng tàn chưa gạt đến nửa điếu, anh Lâm bỗng thấy đôi bàn chân tê tê buồn buồn, cảm giác lan dần lên đến bụng. Vài phút sau, toàn bộ cơ thể anh mất cảm giác như thể mọi tế bào thần kinh trên da đã biến mất, hai chân mềm nhũn. Biểu hiện này, không ai trên tàu còn xa lạ, bởi bệnh giảm áp sau lặn đã là chuyện thường ngày ở huyện với dân thợ lặn.

Tàu chạy hết tốc lực mà 5h chiều mới đưa anh Lâm về tới nhà. Nằm nghỉ yên tĩnh tại nhà, nhưng bệnh tình vẫn ngày càng xấu đi, đến lúc cắn vào tay, anh Lâm cũng không biết đau. Hơn một ngày sau tai nạn, từ đảo Cô Tô đi tàu vào cảng Vân Đồn, bắt xe ôtô ra Cửa Ông, Thuỷ Nguyên, Hải Phòng anh Lâm mới nhập được Viện Y học Hải quân.

Tại đây, anh Lâm được điều trị, tiêm thuốc, thuỷ châm, tập phục hồi chức năng. Sau 20 ngày mới có cảm giác chân ngọ nguậy được, sau 40 ngày mới tập đi và đi xe lăn được. Nửa tháng nằm điều trị nội trú, anh Lâm gặp 2 người cùng cảnh được chở tới từ miền Trung.

Một năm thời gian phục hồi, đi bất cứ đâu, nếu không lần từng bước dọc bờ tường thì anh cũng không được rời vật bất ly thân là cây batoong. Khi anh Lâm đặt chân xuống nước biển lại lần đầu tiên, dám bơi và dám lặn chơi cũng là gần 2 năm sau ngày tai nạn ấy. Nhưng anh vĩnh viễn không bao giờ còn chạy được trên đôi chân của mình. Mọi người nhận ra anh từ xa nhờ dáng người nhỏ thó và dáng đi "chấm phẩy". Trời ấm thì không sao, nhưng cứ trở trời là luôn có cảm giác kiến bò buồn buồn trong xương.

Gia đình anh Lâm có 8 anh em trai, thì 6 người làm thợ lặn. Anh ruột anh Lâm sau tai nạn chỉ còn làm việc trên tàu, không lặn được. Anh Tuấn là em út của anh Lâm cũng từng lặn quanh đảo, nhưng giờ sức khoẻ cũng chỉ cho phép anh Tuấn mưu sinh bằng câu cá mực, chăn gà; đi lại chậm chạp, nói gì đến lặn.

Ngồi nói chuyện với chúng tôi, anh Lâm lại nhắc đến anh Oanh - người em trai xấu số mất khi mới 31 tuổi. Hai ngày nữa chính là ngày sang cát của anh Oanh. Khi lên đến mặt nước, anh Oanh đã bị liệt não, người mềm nhũn, chỉ nói được mấy câu dặn dò gia đình. Chiếc xuồng bay chạy ra cứu, nhưng đã quá muộn. Cùng lứa với anh Lâm, em con cậu của anh ở Vân Đồn bị tai nạn năm 2001, giờ đi lại cũng bằng xe lăn.

Sinh nghề tử nghiệp

Nghề lặn du nhập vào Cô Tô từ năm 1993 - 1994 cùng với ngư dân Trung Quốc. Khi có những người dân từ Thanh Hoá, Hà Nam, Nam Định, Quảng Ngãi... ra xây dựng vùng kinh tế mới, nghề lặn được chuyển giao và nhanh chóng trở nên "thời thượng". Bởi ngay từ những năm ấy, mỗi ngày công thợ lặn cũng đã 300.000 - 400.000 đồng/đêm. Thanh niên gia nhập làng thợ lặn ngày càng nhiều.

Vào mùa đi biển, một đêm lặn, đủ ăn cũng được 1 - 2 triệu đồng. Còn trúng quả, thì chục triệu mỗi đêm chắc chắn nằm trong tầm tay. Nhiều người khấm khá với nghề lặn biển, và việc vay ngân hàng lãi cao để đẩu tư thuyền bè, thiết bị là phổ biến, chính vì thế, đâm lao phải theo lao, nhiều hộ dân mạnh tay vay vốn, không thể bỏ nghề, mặc dù biết rõ hiểm nguy rình rập.

Mặt trận nào cũng có máu, không vất vả sao kiếm được đồng tiền - anh Lâm ngẫm vậy. Số người bị tai nạn lặn biển ở đảo Cô Tô này, anh Lâm không nhớ hết được, có lẽ cũng phải 100 người đã bị các quan âm phủ hỏi thăm. Ba lần bị tai nạn, với dấu tích để lại là đôi chân thọt nhưng xem chừng anh Lâm cũng chưa muốn cắt đứt cơ duyên của mình với biển sâu.

Tạm nghỉ dưỡng vài năm, với số vốn tích lũy được, anh Lâm mua một thuyền và làm ông chủ. Đến mùa biển lặng, anh lái thuyền theo hải lộ mà anh đã thuộc như lòng bàn tay. Ba nhân công lặn biển, công xá cho mỗi chuyến đi của họ là 40% doanh thu cả chuyến.

Dù không còn lặn trực tiếp, đã 17 năm anh Lâm gắn với nghề mà anh gọi là làm việc với âm phủ này. Anh Lâm biết đi biển từ năm mới 12 tuổi. Nghề học từ cánh thợ lặn, anh vào nghề lặn sò. Tất cả các kỹ thuật trong nghề anh học qua người này bảo người kia, không qua bất cứ trường lớp đào tạo nào.

Hầu hết anh em thợ lặn đều có những điểm chung: Bộ tóc cháy vàng, nước da đen cháy vì nắng và gương mặt hốc hác, đôi bàn tay chai sẹo. Cái nghề mà ngày chỉ được ngủ vài giờ, đêm thức, lấy đi sức lực của con người ghê gớm. Không có kiến thức về biển và lặn biển, không có trang bị bảo hộ, họ bị cướp đi sức khoẻ và cũng có thể mạng sống bất cứ lúc nào. Nghề lặn biển có thể mang lại giàu có nhanh chóng, nhưng ngược lại, công việc dưới âm phủ này dễ dàng và phũ phàng đẩy con người vào cửa tử trong giây lát.

Với việc sử dụng thuốc nổ, thuốc độc, súng điện... nghề lặn biển của ngư dân đã làm ảnh hưởng lớn đến hệ sinh thái biển. Một điều tra mới đây của Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, Bộ NN&PTNT, tại vùng biển đảo Cô Tô, san hô bị chết khoảng 80 - 85%, ngoài ra, nguồn lợi thuỷ sản ở đây cũng có dấu hiệu suy giảm nghiêm trọng. Chính vì thế, UBND tỉnh Quảng Ninh cũng như huyện Cô Tô đã có lệnh cấm nghề lặn biển này.

Ngư dân trên đảo Cô Tô đều biết việc mình làm hiện nay là vi phạm, nhưng đều chưa có giải pháp thay thế nào để kiếm kế sinh nhai.

Quang Duy

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005