Hạt điều đang gặp khó

Nguồn tin: Sài Gòn tiếp thị, 06/03/2009
Ngày cập nhật: 9/3/2009

Các thị trường nhập khẩu hạt điều của Việt Nam đang chững lại, các sản phẩm điều xuất khẩu chủ yếu ở dạng nhân thô và dầu thô, giá trị gia tăng thấp. Trong khi đó, điều tiêu thụ nội địa chiếm tỉ lệ rất thấp khoảng 1-2%, phó cục trưởng cục trồng trọt Nguyễn Văn Hòa cho biết tại buổi hội thảo về phát triển cây điều do bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức sáng nay (6.3.2009) tại TP.HCM.

Kim ngạch tăng, nhưng sản lượng giảm

Theo ông Hòa, năm 2008, sản lượng điều thô trong nước ước đạt 350 ngàn tấn, sản lượng chế biến 670 ngàn tấn, nhân điều xuất khẩu 167 ngàn tấn, tăng 9,87% về lượng so với 2007. Kim ngạch xuất khẩu ước đạt 920 triệu USD, tăng 41,32% về giá trị so với 2007; giá xuất khẩu bình quân 5.508 USD/tấn. Chất lượng nhân điều thời gian qua, tuy chưa hoàn hảo nhưng vẫn được thị trường thế giới chấp nhận. Vệ sinh an toàn thực phẩm ở một số nơi chưa đạt yêu cầu đang dần được cải thiện. Hoa Kỳ, Trung Quốc, Úc, Hà Lan, Anh, Nga, Trung Đông, Thái Lan là những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là diện tích trồng điều thời gian gần đây đang thu hẹp dần, sản lượng bấp bênh. Đất trồng điều phổ biến là đất xấu, thiếu nước tưới, khó có điều kiện thâm canh. Đa số diện tích điều trồng bằng hạt, giống cũ có năng suất nhưng chất lượng hạt không cao. Một số diện tích đã già cỗi (25%), trồng mật độ dày (400 cây/ha) không tỉa cành tạo tán, việc đầu tư chăm sóc còn thấp so với nhu cầu thâm canh.

Giá cả mua không ổn định, có thời điểm giá xuống rất thấp trong khi giá vật tư nông nghiệp tăng cao, ảnh hưởng đến giá thành sản xuất làm thu nhập của người trồng điều thấp (khoảng 10 - 16 triệu đồng/ha/năm), khả năng cạnh tranh thấp.

Theo ông Hòa, nguyên nhân là nông dân trồng điều phần lớn nghèo nên ít đầu tư bón phân chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cho cây điều. Năng suất điều còn thấp do trồng giống cũ, điều kiện canh tác kém phù hợp, thiếu đầu tư thâm canh; từ đó hiệu quả kinh tế không cao nên khó cạnh tranh với các loại cây trồng khác. Một số tỉnh có diện tích giảm như Khánh Hoà (4.100 ha), Bình Định (3.000 ha), Dak Lak (2.900 ha), Bình Thuận (2.600 ha), Bình Dương (2.408 ha), Bình Phước (2.082 ha)…

Một trong những lý do làm giảm sức cạnh tranh của cây điều, theo các chuyên gia nông nghiệp, là do nhà máy phát triển nhiều nhưng nhỏ lẻ, mất cân đối giữa năng lực chế biến và nguyên liệu. Chưa có sự liên kết thống nhất giữa các doanh nghiệp, đôi lúc tạo nên sự cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh làm ảnh hưởng đến giá cả, chất lượng sản phẩm.

“Các doanh nghiệp chế biến chưa chú ý đầu tư cho vùng nguyên liệu, chỉ chế biến ra bán thành phẩm, thiếu đa dạng hóa sản phẩm nên giá trị chưa cao.Một vài nơi quản lý chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm chưa được quan tâm đúng mức cũng làm mất sức cạnh tranh của hạt điều ở thị trường xuất khẩu”, ông Nguyễn Đức Thanh, chủ tịch hiệp hội Điều Việt Nam nhìn nhận.

Giải pháp nào?

Điều được xem như một cây trồng xoá đói giảm nghèo, được chọn để chuyển đổi trên những vùng đất không thuận lợi cho nhiều loại cây trồng trong sản xuất nông nghiệp, phủ xanh đất trống đồi trọc, có khả năng phòng hộ. Theo ông Hòa, căn cứ quy hoạch chung về phát triển ngành điều, các tỉnh cần chỉ đạo các huyện có diện tích quy hoạch điều tập trung rà soát, bổ sung điều chỉnh quy hoạch cụ thể cho từng xã. "Xác định vùng có ưu thế trồng điều tập trung để đầu tư cơ sở hạ tầng, áp dụng kỹ thuật thâm canh. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần nhanh chóng hoàn thiện công nghệ chế biến theo hướng cơ giới hóa, tự động hóa. Đầu tư đổi mới và cải tiến theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn, môi trường và nâng cao năng suất lao dộng. Duy trì những cơ sở chế biến hạt điều hiện có (nếu phát triển mới phải là công nghệ mới, hiện đại), tiến tới thu hẹp dần các cơ sở chế biến nhỏ, không đảm bảo vệ sinh môi trường và an toàn cho người lao động", ông Hoà phân tích kỹ.

Ông Nguyễn Đức Thanh cung cấp thêm thông tin, một số doanh nghiệp lớn đã đầu tư nâng cấp dây chuyền sản xuất, thay lò chao nguyên liệu bằng lò hấp (70% sản lượng chế biến được xử lý hạt bằng phương pháp hấp), tăng tỷ lệ hạt điều trắng từ 40% lên gần 70%, tỷ lệ hạt vàng từ 5 - 9% giảm còn 1%. Để giảm áp lực lao động, khoảng 60% công đoạn trong chế biến đã được sản xuất bằng máy.

Để bảo đảm lợi nhuận cho người nông dân trồng điều, nhiều đại biểu của các tỉnh thành cho rằng, doanh nghiệp chế biến cần có chính sách đầu tư phát triển vùng nguyên liệu, có hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với giá cả hợp lý, tránh tình trạng ép giá gây thiệt hại cho người trồng điều. Địa phương phối hợp với doanh nghiệp tổ chức hoạt động mua hạt điều. Tăng cường kiểm soát giá mua hạt điều từng thời điểm trong mùa vụ, kiểm tra chặt chẽ chất lượng hạt điều, phát hiện và xử phạt theo quy định hiện hành.

Sơn Nghĩa