Nông dân sản xuất lúa tự phát theo thị trường: Cảnh báo nguy cơ thừa đọng lúa hàng hóa

Nguồn tin: Báo Cần Thơ, 18/03/2009
Ngày cập nhật: 20/3/2009

Hiện nay, nông dân ở nhiều tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã tiếp tục lấp vụ với giống lúa cho gạo phẩm chất thấp do giống lúa này hiện dễ trồng và đang có giá cao, dễ bán. Tình trạng nhiều nông dân ĐBSCL sử dụng giống lúa chất lượng thấp canh tác đang cảnh báo nguy cơ tái diễn nạn thừa đọng lúa hàng hóa như năm ngoái...!

QUAY LẠI GIỐNG LÚA IR 50404

Vụ lúa đông xuân 2008-2009 giá lúa ở mức cao, đảm bảo nông dân có mức lời hấp dẫn. Vì vậy, tại nhiều tỉnh, thành ĐBSCL, nhiều nông dân đang đẩy mạnh xuống giống vụ lúa kế tiếp xuân hè. Dự báo, có thể năm nay diện tích lúa xuân hè ở ĐBSCL sẽ tăng cao so với các vụ xuân hè trước.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, đến trung tuần tháng 3-2009, nông dân toàn thành phố đã xuống giống hơn 2.500 ha lúa xuân hè. Trước tình hình này, ngành nông nghiệp thành phố đã vận động nông dân giảm diện tích lúa xuân hè (do vụ này là cầu nối cho sâu bệnh phát triển) và tăng diện tích rau màu. Tuy nhiên, do giá lúa đang ở mức cao nên nông dân vẫn có xu hướng chọn xuống giống lúa xuân hè.

Ông Nguyễn Văn Dững, một nông dân ở TP Cần Thơ, cho biết: “Vụ đông xuân 2008-2009 tôi làm lúa IR 50404 trúng lớn, năng suất gần 7 tấn/ha. Còn nhiều người ở khu vực này làm lúa thơm năng suất thấp hơn và chi phí đầu tư cao hơn nhiều so với lúa IR 50404 do lúa thơm thường bị bệnh rầy nâu. Giá lúa IR 50404 có thấp hơn lúa thơm khoảng 400-500 đồng/kg, nhưng nhờ năng suất cao hơn và chi phí đầu tư ít hơn nên vụ này lời hơn so với trồng lúa thơm. Vụ đông xuân, nhiều người ở đây đã tỏ ra tiếc rẻ khi bỏ lúa IR 50404 để chuyển qua làm lúa thơm. Vì vậy, vụ xuân hè tôi sẽ tiếp tục làm lúa IR 50404...”.

Thời điểm đầu vụ đông xuân 2008-2009, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có yêu cầu các tỉnh, thành thay đổi mạnh cơ cấu lúa giống nhằm đảm bảo sản xuất lúa đạt hiệu quả kinh tế cao và bền vững. Theo đó, mỗi địa phương cần giảm diện tích lúa IR 50404 và OM 576 xuống dưới 15%, tăng cường sử dụng các giống lúa chống chịu rầy nâu và có chất lượng gạo khá đã được ngành nông nghiệp khuyến cáo như: VNĐ 95-20, OM 5930, OMCS 2000, OM 2517, OM 3536, OM 4498, Jasmin 85, VD 20... Mỗi vùng cũng nên bố trí 3-4 giống chủ lực và 3-4 giống lúa triển vọng, mỗi giống lúa chủ lực không vượt quá 20% diện tích... Ngành nông nghiệp khuyến cáo giảm diện tích lúa IR 50404 và OM 576 nguyên nhân do thời điểm những tháng cuối năm 2008 giá các loại lúa này ở mức thấp và rất khó tiêu thụ. Nông dân nên sử dụng các giống lúa có chất lượng, đáp ứng được yêu cầu xuất khẩu trong vụ đông xuân để dễ tiêu thụ và bán được giá cao hơn. Tuy nhiên, đến thời điểm thu hoạch lúa đông xuân 2008-2009, tình hình tiêu thụ lúa IR 50404 đã có nhiều thay đổi, giá loại lúa này hiện nay ở mức cao (khoảng 4.300-4.400 đồng/kg). Trong khi năng suất lúa IR 50404 đạt trên dưới 7 tấn/ha nên nông dân sản xuất có mức lời khá cao, thậm chí còn cao hơn đối với sản xuất một số giống lúa chất lượng cao.

Vấn đề đặt ra hiện nay là một khi nông dân đã canh tác lúa chất lượng thấp thì ngành nông nghiệp và chính quyền các địa phương cũng phải tính đến cơ cấu giống cho vụ lúa xuân hè sau cho đảm bảo vấn đề tiêu thụ trong tương lai, tức sản xuất lúa theo nhu cầu của thị trường.

NHÀ NÔNG THIẾU THÔNG TIN THỊ TRƯỜNG

Theo nhiều doanh nghiệp chế biến xuất khẩu gạo trên địa bàn TP Cần Thơ, lúa IR 50404 vụ đông xuân cho hạt gạo có chất lượng tốt nên đáp ứng được yêu cầu xuất khẩu. Vả lại, trong những tháng đầu năm 2009, các hợp đồng xuất khẩu gạo chủ yếu là cung cấp cho các nước có nhu cầu đối với gạo cấp thấp, nên lúa 50404 rất dễ bán vì các doanh nghiệp đẩy mạnh thu mua. Nhưng đối với vụ xuân hè và hè thu tới thì khác, có nguy cơ lúa IR 50404 sẽ khó tiêu thụ. Ông Lê Minh Trượng, Giám đốc Công ty Lương thực Sông Hậu, cảnh báo: “Vào các vụ tới, các ngành chức năng và các địa phương nên khuyến cáo nông dân không nên xuống giống lúa IR 50404. Nếu nhiều nông dân cứ canh tác giống lúa này, tình trạng dư thừa chắc chắn sẽ xảy ra do loại lúa này rất khó tiêu thụ. Ở vụ đông xuân doanh nghiệp có thể chế biến lúa chất lượng thấp thành gạo 15% hoặc 25% tấm để xuất khẩu. Nhưng khi vào vụ xuân hè và hè thu thì loại lúa này cho hạt gạo có màu sẫm chì và bạc bụng nên các doanh nghiệp không thể mua để chế biến xuất khẩu...”.

Nhiều ý kiến cho rằng, lúa chất lượng thấp như IR 50404 nếu không xuất khẩu được thì có thể tiêu thụ ở thị trường nội địa. Trong thời gian qua, loại gạo IR 50404 tiêu thụ ở thị trường nội địa rất tốt, chủ yếu là nguồn cung cho dân lao động, chế biến thành bún... Nhưng việc tiêu thụ ở thị trường nội địa còn phụ thuộc vào tình hình xuất khẩu gạo của nước ta, nếu thị trường lúa gạo trên thế giới tốt và nước ta xuất được sản lượng thì gạo IR 50404 sẽ không bị dội hàng. Còn nếu xuất khẩu gạo gặp khó khăn, gạo IR 50404 sẽ bị dội hàng vì ngoài loại gạo này thì các loại gạo chất lượng thấp khác và gạo thơm đều tập trung tiêu thụ ở thị trường nội địa. Nếu trường hợp này xảy ra thì khả năng lúa rớt giá là không tránh khỏi và khi đó nhà nông dân sẽ bị lỗ nặng. Ngoài ra, mặc dù tiêu thụ tại thị trường nội địa nhưng nếu nông dân sản xuất lúa gạo IR 50404 với diện tích quá lớn sẽ dẫn đến cung vượt cầu...

Ông Phạm Văn Quỳnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, cho biết: “Thời gian qua, tại thành phố nông dân sử dụng giống IR 50404 rất ít. Đến vụ đông xuân 2008-2009, diện tích lúa IR 50404 của thành phố chỉ chiếm dưới 10%, nhưng diện tích lúa thơm Jasmine rất lớn (khoảng 48%). Do đó, ngành nông nghiệp đang hướng dẫn nông dân chọn các giống lúa thơm khác để thay thế bớt giống Jasmine, cụ thể phấn đấu vụ xuân hè này sẽ giảm diện tích lúa Jasmine xuống còn 30-40%...”. Thiết nghĩ, ngành chức năng và các địa phương không nên chủ quan, cần đưa ra khuyến nghị cho người nông dân để họ có hướng sản xuất lúa hàng hóa theo nhu cầu thị trường trong các vụ tới. Đừng để nông dân thiếu thông tin dẫn đến sản xuất không theo nhu cầu thị trường để rồi tái diễn cảnh khổ lúa chất đầy nhà nhưng không ai mua!

Hiện nay, tại ĐBSCL giá lúa IR 50404 vượt qua ngưỡng 4.000 đồng/kg, lúa Hàm Trâu 4.500 đồng/kg. Đến giữa tháng 3-2009, Công ty Nông nghiệp Cờ Đỏ (NNCĐ), TP Cần Thơ đã thu hoạch dứt điểm hơn 5.600 ha lúa đông xuân với năng suất bình quân 6,25 tấn/ha. Điều đáng nói là gần như toàn bộ diện tích đất nói trên đều sử dụng giống lúa thơm Jasmine và được Công ty NNCĐ bao tiêu với giá bình quân 5.000 đồng/kg.

Như vậy trên thực tế, với giá trên 4.000 đồng/kg lúa IR50404, người nông dân lời 300-500đ/kg; còn lúa Hàm Trâu với giá bán 4.500 đồng/kg lời 500-700 đồng/kg là mức lợi nhuận quá bình thường so với đồng vốn và công sức mà người nông dân bỏ ra. Vì vậy việc Bộ NN- PTNT khuyến cáo nông dân ĐBSCL chỉ nên trồng khoảng 15% - 20% giống lúa IR 50404, Hàm Trâu là hoàn toàn có cơ sở.

ANH KHOA