Bảo hiểm nông nghiệp ở Việt Nam: Cần có tầm nhìn và chính sách

Nguồn tin: Hà Nội Mới, 21/03/2009
Ngày cập nhật: 22/3/2009

Sau khi nghiên cứu và thí điểm bảo hiểm (BH) theo chỉ số cho những diện tích sản xuất lúa ở tỉnh Đồng Tháp khi bị lũ lụt tàn phá, cà phê ở Đắc Lắc bị hạn hán... để giảm thiểu rủi ro cho nông dân, ngày 19-3, Bộ Tài chính phối hợp với Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn (Ipsard) đã tổ chức hội thảo "Phát triển thị trường bảo hiểm nông nghiệp ở Việt Nam".

Lũ lụt và hạn hán đều có thể bảo hiểm

Đồng Tháp là tỉnh đầu tiên ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã được Quỹ BH GlobalAgRick Inc chọn để nghiên cứu thử nghiệm BH theo chỉ số, cụ thể là lũ lụt. Bởi lũ ở tỉnh Đồng Tháp nói riêng và ở khu vực ĐBSCL nói chung xảy ra hằng năm và là một chu trình tự nhiên. Nhưng Đồng Tháp lại là một trong những nơi đầu tiên bị ảnh hưởng bởi lũ sớm. Nhóm nghiên cứu của GlobalAgRick đã chọn mực nước tại Trạm thủy văn Tân Châu để làm căn cứ xem xét BH. Hằng năm, lũ tại trạm Tân Châu gây ảnh hưởng trực tiếp tới gần 50.000ha lúa, thiệt hại rất lớn.

Theo GS Jason Hartell, chuyên gia tư vấn của GlobalAgRick, đối với Đồng Tháp, mực nước vượt ngưỡng đo được tại Trạm thủy văn Tân Châu có thể coi là "sự kiện có thể BH". Người được tham gia BH có thể BH một phần nào đó của tổng mức thiệt hại, nhưng không được phép "BH vượt mức". Để xác định được điều này, nhóm chuyên gia đã phân tích các chỉ số về mực nước tại Tân Châu để làm căn cứ. Hiện tại, khi xảy ra lũ sớm, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) là đơn vị phải trả tiền thông qua việc tăng chi phí đối với các khoản tín dụng, buộc phải xóa nợ, giãn nợ. Thực tế Ngân hàng NN&PTNT hoạt động như một nhà bảo trợ xã hội và đây thực chất cũng mới chỉ là mô hình BH gián đoạn trong kinh doanh. Nhưng chính điều này sẽ khiến các hộ nông dân ở Đồng Tháp gặp rất nhiều khó khăn về thu hoạch lúa và trả nợ ngân hàng. Các chuyên gia đã đưa ra ngưỡng BH (đối với mực nước tại Tân Châu) là 280m, ngưỡng dừng BH là 350m với giá trị BH lên tới 1 triệu USD.

Tương tự tại Đắc Lắc, hằng năm đều chịu rủi ro về hạn hán liên quan đến sử dụng nước ngầm và lượng mưa, do đó các chuyên gia đã chọn mô hình tính toán lượng mưa để làm căn cứ BH đối với nông dân trồng cà phê. Các chuyên gia đã đưa ra khuyến nghị, hợp đồng có thể chấp nhận trả tiền bất cứ lúc nào nếu lượng mưa xuống dưới ngưỡng 20mm (trong giai đoạn từ ngày15-4 đến 15-6 hằng năm). Đặc điểm của những diện tích trồng cà phê ở đây phổ biến là dưới 1ha. Có 3 vụ tưới tiêu vào mùa xuân nếu ở những thời điểm này không có mưa. Dịch vụ BH có thể chi trả nếu từ tháng 4 đến tháng 6 lượng mưa nhỏ hơn dự báo thì BH sẽ chi trả những chi phí đội lên do nông dân phải tưới thêm nước.

Mô hình BH theo chỉ số

Hiện nay, ở nước ta có 70% số hộ gia đình vẫn sống dựa vào nông nghiệp, nhưng lại gặp rất nhiều rủi ro. PGS Đào Văn Hùng, Khoa Ngân hàng tài chính, Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng: "Mô hình BH theo chỉ số nghiên cứu ở Đồng Tháp và Đắc Lắc là rất mới không chỉ ở Việt Nam mà còn ở trên cả thế giới. Ưu điểm của mô hình này là chi phí giao dịch BH thấp, cấu trúc linh hoạt, có thể tái BH. Mục đích chính là tìm ra một chỉ số tương quan để định giá BH, chẳng hạn như lượng mưa càng tăng lên (hiện tại Ấn Độ đã áp dụng mô hình này), người dân càng được nhận chi phí BH cao hơn. Ở các nước Mỹ, Ca-na-đa và Bra-xin còn áp dụng BH diện tích và sản lượng, Mông Cổ áp dụng BH vật nuôi theo chỉ số, Mexico thực hiện BH theo chỉ số cho động đất.

Ông Richard Carpenter, chuyên gia tư vấn pháp lý và điều lệ quốc tế, GlobalAgRick cho biết: Nông hộ có thể dựa vào BH chỉ số để tránh được rất nhiều rủi ro. BH rủi ro còn có thể phù hợp với các trang trại lớn. Nông dân cũng có thể được tiếp cận với diện tích canh tác lớn, máy móc hiện đại... Ở châu Phi, người ta đưa ra những nghiên cứu cho thấy lượng mưa dưới 425mm thì sẽ xảy ra hạn hán, nên chúng tôi sẽ lấy mực 425mm làm chỉ số BH. Theo đó 1mm lượng mưa bị giảm sẽ được tính tương ứng với 0,444 USD. Nếu lượng mưa là 325mm, nông dân sẽ được chi trả 44,44 USD/đơn vị diện tích.

Theo PSG Đào Văn Hùng, về lâu dài vấn đề quan trọng nhất để triển khai BH nông nghiệp ở Việt Nam là phải giảm chi phí. Chính phủ không thể bao cấp và bảo hộ lâu dài cho các hộ sản xuất trên quy mô rộng lớn được, do đó rất cần phải có một thị trường BH mới. GS Jerry Skees, Đại học Kentucky (Mỹ), Chủ tịch GlobalAgRick cho biết: "Vấn đề BH nông nghiệp đã được nhìn nhận ở Mỹ từ năm 1982, đây là một chi phí rất tốn kém. Riêng ở Việt Nam, nếu không có BH, người dân rất dễ rơi vào "cái bẫy của nghèo đói", nếu gặp một sự cố thiên tai là họ "mất trắng". GS Jerry Skees khuyến cáo: Việt Nam cần có tầm nhìn chính sách và phát triển rõ ràng, kết hợp giữa BH với tất cả sự hỗ trợ khác như đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, cứu trợ lũ lụt... Phát triển nông nghiệp để phát triển thị trường ở Việt Nam, khi triển khai BH lũ lụt đơn vị chi trả BH phải quan hệ chặt chẽ với Viện Khoa học thủy lợi Việt Nam để lấy cơ sở dữ liệu thống kê từ trước đến nay.

"BH theo chỉ số là một loại hình BH, trong đó việc bồi thường được thực hiện dựa trên một chỉ số độc lập, khách quan được thiết kế làm trung gian phản ánh mức độ thiệt hại. Các chỉ số có thể được BH là: mưa, nhiệt độ, mực nước, sông, tuyết... BH diễn ra khi vượt qua một ngưỡng đã được định trước".

Bạch Thanh - Quỳnh Dung