Người thành phố đi làm trang trại

Nguồn tin: Sài Gòn Giải Phóng, 02/03/2009
Ngày cập nhật: 2/4/2009

Không chỉ ở TPHCM, người TP còn đến các tỉnh xung quanh làm trang trại (TT). Nếu 94% chủ TT tại TP là những hộ nông dân sản xuất giỏi, thì hầu hết chủ TT người TP tại các tỉnh lại xuất thân từ nhiều ngành nghề khác, thường là những người thành công trong lĩnh vực “tay phải” và đến với TT, ban đầu như là một nghề “tay trái” vì đam mê, vì “phong trào”, bạn bè rủ rê... Theo số liệu của Câu lạc bộ Trang trại TPHCM, có trên 500 hội viên đầu tư vốn vào khoảng 25.000ha đất tại các tỉnh, nhất là vùng Đông Nam bộ như Bình Phước, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Tây Ninh, kể cả Lâm Đồng…

Thăng trầm

Chính vì sự đa dạng trong thành phần chủ TT tại các tỉnh nên quá trình phát triển của các TT dạng này trải qua những giai đoạn, “trầm” nhiều hơn “thăng”. Tháng 6-1999, CLB Trang trại TP thành lập. Những buổi sinh hoạt lúc đó thu hút rất đông chủ TT vì đây chính là nơi mà các chủ TT có thể “trút bầu tâm sự” về những khó khăn, những “kinh nghiệm” thất bại. Hơn 90% số chủ TT người TP khởi nghiệp bị thất bại 1-2 lần, có người 3-4 lần như ông N.C.Đ. (quận 1), đầu tư đến vài chục tỷ đồng mới thấy hiệu quả ban đầu.

Đây là điều khó tránh khỏi, do kinh nghiệm về nông nghiệp rất ít, cộng với tâm lý xem TT như là nơi để cuối tuần về nghỉ dưỡng của không ít chủ TT. Càng đầu tư vốn vào càng thấy không đủ do chưa định hướng trồng cây gì, nuôi con gì nên thấy ai làm gì là làm theo. Vì vậy, hầu hết TT ít nhất cũng phải đôi ba lần chuyển đổi cây trồng. Những năm 1990 là phong trào chặt cao su, trồng cây ăn trái, nhưng đầu những năm 2000 trở lại đây là chặt cây ăn trái trồng lại cây cao su hay cây rừng và rộ lên phong trào trồng cây dó bầu như là một kiểu “đón gió”.

Vì sự thăng trầm đó, không ít chủ TT đã “bỏ chạy”, chuyển nhượng đất đai, trở lại TP đầu tư vào lĩnh vực khác như anh Trần H. Th. kinh doanh gạo, anh Trần Đ.H. mở văn phòng luật sư… Nhưng cũng có người diện tích TT ngày càng mở rộng ra như anh Mai Quốc Thái, từ 80ha giờ đây khoảng 2.000ha ở Bình Phước.

Theo ông Lê Duy Minh, Quyền Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nông nghiệp và trang trại VN, kiêm Chủ tịch CLBTTTP, những người TP bám trụ đến nay có thể nói là gắn bó lâu dài với TT và ít nhiều cũng đã thành công như trường hợp chủ TT Lê Hoàng Tùng (trên 400ha ở Bình Phước), ông Lưu Hồng Triển (trên 60ha ở Đồng Nai)...

Bản thân ông Minh cũng là một chủ TT khá thành công khi ngay từ đầu ông đã định hướng trồng rừng và gắn kết với doanh nghiệp để tiêu thụ. Ông Minh tổng kết, người làm TT trải qua 3 giai đoạn: lúc đầu là sinh kế (chủ yếu đủ trang trải chi phí), kế đến sinh lợi (có sản phẩm hàng hóa và có lời) và sinh thái. Nhiều TT không chỉ trồng hoặc chăn nuôi mà còn khai thác làm du lịch sinh thái mà Khu du lịch Vườn Xoài huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai của chị Nguyễn Thị Nhã, là một điển hình. Đa phần TT hiện nay ở giai đoạn 2 và 3. Tuy nhiên, ông Lê Duy Minh cũng nhận định, TT của người TP ở các tỉnh tuy lớn nhưng sức sản xuất còn hạn chế, nhiều bất cập.

Những thách thức mới

Số liệu khảo sát của Chi cục Phát triển nông thôn TPHCM cho thấy, số TT tại TP bán sản phẩm qua thương lái chiếm đến 70,4%, bán tại chợ 7,6%, qua doanh nghiệp 11,2% và qua các hợp đồng thu mua trước là 10,8%. Rất ít TT có quan hệ với các công ty thương nghiệp nhà nước. Đối với những người TP đi làm TT các tỉnh, chưa có số liệu cụ thể về con số này nhưng nhiều người cho rằng cũng không khác lắm.

Theo ông Nguyễn Lâm Viên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nông nghiệp và trang trại VN, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Vinamit, chủ TT là những người giỏi sản xuất và KHKT, nhưng vẫn chưa thật sự chuyên nghiệp. Ông đặt vấn đề, vì sao nhiều TT vẫn còn gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm, trong khi đây là sản phẩm hàng hóa, số lượng lớn. Một thời gian dài nhà nước tập trung nhiều vào khâu khuyến nông để sản xuất, chưa chú trọng đầu tư vào kênh phân phối sản phẩm.

Trang trại cũng như nông hộ, chỉ biết bán sản phẩm qua thương lái với cách thu mua dễ dàng, không cần chất lượng đồng đều – một kiểu buôn bán tiện ích cho người sản xuất. Nhưng kiểu “mua mão” các sản phẩm của thương lái không khuyến khích TT tạo ra sản phẩm tốt, vì sản xuất ra sản phẩm chất lượng cao mà bán ngang giá những sản phẩm khác thì không ai chịu làm.

Theo ông Viên, để tạo cho người làm TT thói quen chú trọng đến chất lượng và sản phẩm đồng đều cần có một hệ thống khác thay thế, tỏ ra ưu thế hơn so với cách mua bán đã tồn tại lâu đời. Giải quyết mâu thuẫn này chính là thách thức và cũng là cơ hội của cả TT và nhà chế biến trong việc hợp tác, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa. Xúc tiến kênh bán hàng tiện ích hơn hệ thống thương lái còn là cách giải bài toán thất thoát sau thu hoạch và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Với tư cách là Tổng Giám đốc Vinamit, ông Viên cho biết, các nhà máy của công ty cần có vùng nguyên liệu rất lớn, nhưng sự gắn kết TT với nhà máy chưa nhiều. Đó là cái thiếu cần khắc phục. Không thể tiếp tục xảy ra tình trạng doanh nghiệp lo thiếu nguyên liệu hoặc nguyên liệu không đồng đều, trong khi các TT lại gặp khó khăn khi bán hàng hoặc bị ép giá. Ông Lê Duy Minh cho rằng, để phát triển, TT phải liên kết, hợp tác với tất cả các hình thức phù hợp, để giải quyết các vấn đề về quy mô, chuyển đổi.

Theo Bộ NN-PTNT, cả nước hiện có khoảng 150.000 trang trại, với gần 1 triệu ha đất. 49% là trang trại sản xuất và kinh doanh tổng hợp, 29% chăn nuôi hoặc thủy sản, hơn 20% trang trại lâm nghiệp. Về mặt địa lý, 5% trang trại ở miền Trung và Tây Nguyên, 15% trang trại ở phía Bắc và 80% trang trại là ở phía Nam. Trong đó, vùng Đông Nam bộ chiếm khoảng 30% diện tích cả nước, riêng người TPHCM làm trang trại ở các tỉnh chiếm hơn 10% diện tích (bình quân 30ha - 40ha/trang trại).

Công Phiên