"Tranh chấp" mặn - ngọt ở bán đảo Cà Mau

Nguồn tin: Nhân Dân, 11/04/2009
Ngày cập nhật: 13/4/2009

Từ năm 2001 đến nay, trong vùng ngọt hóa bán đảo Cà Mau, gồm các tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau... luôn xảy ra "tranh chấp" gay gắt giữa hai vùng sinh thái mặn - ngọt, giữa người nuôi tôm và người trồng lúa, làm "đau đầu" chính quyền địa phương, nhưng chưa có giải pháp hữu hiệu, bền vững...

Kỹ sư Lương Ngọc Lân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bạc Liêu, cho biết: Kể từ năm 1997, sau khi dự án ngọt hóa bán đảo Cà Mau hoàn thành thì sản xuất trong vùng có sự chuyển biến tích cực, người dân chuyển từ độc canh cây lúa sang sản xuất từ hai đến ba vụ lúa hoặc màu trong năm, năng suất, chất lượng không ngừng nâng lên. Thế nhưng, riêng ở tỉnh Bạc Liêu có hàng nghìn ha đất hoang hóa do trũng, phèn mặn thuộc các huyện Phước Long, Hồng Dân và Giá Rai trồng lúa kém hiệu quả, đời sống nhân dân cực kỳ khó khăn, hộ đói, hộ nghèo chiếm khá lớn. Ðể phá vỡ "bế tắc" này, năm 2001, UBND tỉnh Bạc Liêu quyết định chuyển đổi 75 nghìn ha đất trồng lúa kém hiệu quả khu vực này sang nuôi trồng thủy sản và kể từ đó đến nay trong vùng ngọt hóa bán đảo Cà Mau, gồm các tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau... luôn xảy ra tranh chấp giữa hai vùng sinh thái mặn - ngọt, giữa người nuôi tôm và người trồng lúa.

"Tranh chấp" lúa - tôm

Mỗi năm, vào vụ nuôi tôm, tỉnh Bạc Liêu điều tiết nước mặn phục vụ nuôi tôm cho 75 nghìn ha đất nằm trong khu vực bán đảo Cà Mau, thì xảy ra tranh chấp mặn - ngọt giữa các địa phương. Chủ tịch UBND huyện Ngã Năm (Sóc Trăng) Phan Văn Mai nhiều lần gửi công văn "kêu cứu" UBND tỉnh Sóc Trăng và Bạc Liêu có giải pháp khắc phục tình trạng nước mặn xâm nhập gây thiệt hại đến sản xuất của bà con. Theo ông Mai, nước mặn từ tỉnh Bạc Liêu dẫn từ tuyến kênh Quản Lộ - Phụng Hiệp xâm nhập, tràn vào ruộng lúa gây thiệt hại hàng trăm ha và làm giảm năng suất khoảng 6.000 ha lúa ở các xã Vĩnh Biên, Vĩnh Quới, Mỹ Quới, Mỹ Bình và thị trấn Ngã Năm. Người dân ở các xã bị nước mặn xâm nhập rất bức xúc. Theo người dân, Ngã Năm là một huyện vùng sâu, vùng xa của tỉnh Sóc Trăng, có địa hình trũng tiếp giáp với hai tỉnh Bạc Liêu và Hậu Giang, kinh tế của huyện chủ yếu là sản xuất nông nghiệp và cây lúa là thế mạnh mũi nhọn. Từ khi vận hành dự án ngọt hóa bán đảo Cà Mau, vùng đất này đã được người dân cải tạo tốt, sản xuất được hai đến ba vụ lúa/năm, năng suất bình quân khá cao từ 5,5 đến 6 tấn/ha/vụ. Tuy nhiên, hằng năm nước mặn từ tỉnh Bạc Liêu đã xâm nhập ảnh hưởng nghiêm trọng và gây thiệt hại lớn đến đời sống nhân dân một số huyện của tỉnh Sóc Trăng. Không chỉ xâm nhập mặn sang tỉnh Sóc Trăng, mấy năm nay vấn đề điều tiết nước mặn phục vụ cho việc chuyển đổi sản xuất ở Bạc Liêu cũng làm cho hàng chục nghìn ha lúa của tỉnh này bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Từ năm 2001 đến nay, khi Bạc Liêu cho chuyển đổi gần 80 nghìn ha đất trồng lúa (hệ sinh thái ngọt) sang nuôi tôm (hệ sinh thái mặn) thì một phần diện tích trong khu vực bán đảo Cà Mau (khu vực U Minh Hạ và U Minh Thượng) không còn nguồn nước ngọt đổ về để trồng lúa nữa, bởi tỉnh Bạc Liêu đã đắp các đập chặn đứng nguồn nước ngọt dẫn về Cà Mau theo kênh xáng Quản Lộ- Phụng Hiệp.

Việc điều tiết nước phục vụ sản xuất cho vùng ngọt hóa bán đảo Cà Mau, nhất là giải quyết tranh chấp giữa hai vùng sinh thái mặn - ngọt, giữa người nuôi tôm và người trồng lúa đã làm "đau đầu" chính quyền địa phương và ngành chức năng. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thành lập Ban điều tiết nước liên tỉnh, nhưng đến nay qua hơn tám năm vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu, bền vững nhất. Việc tranh chấp, khiếu kiện của bà con trong vùng vẫn chưa chấm dứt.

Lãng phí và ô nhiễm môi trường

Theo Chi cục trưởng Thủy lợi Bạc Liêu Lai Thanh Ẩn, sự bất cập trong vùng bán đảo Cà Mau là không có hệ thống công trình bền vững để phân hai vùng sinh thái ngọt - mặn riêng biệt. Do đó, mỗi khi tỉnh Bạc Liêu điều tiết nước mặn vào khu vực chuyển đổi nuôi tôm phải bắt buộc đắp hàng loạt đập ngăn mặn ven kênh xáng Quản Lộ - Phụng Hiệp để bảo đảm giữ ngọt cho vùng sản xuất lúa ổn định khoảng 80 nghìn ha của Bạc Liêu. Do hệ thống đập ngăn mặn không bảo đảm nên luôn xảy ra xâm nhập mặn khu vực sản xuất lúa trọng điểm của Bạc Liêu, đồng thời nước mặn xâm nhập sang tỉnh Sóc Trăng. Chính đắp đập tạm nên khả năng kiểm soát nguồn nước không chủ động, công trình không an toàn, thường xuyên xảy ra vỡ đập. Ðiều đáng nói chính đắp đập tạm gây lãng phí rất lớn công sức, tiền của Nhà nước, bởi điệp khúc "hết đắp rồi phá, hết phá rồi lại đắp". Mỗi năm, riêng Bạc Liêu đắp khoảng 40 đập tạm bằng đất, cừ tràm để ngăn mặn, kinh phí hàng tỷ đồng. Hiện tại các khu vực có đập tạm đều bị xói lở nghiêm trọng, không còn đất để đắp, phải vận chuyển đất bằng xe, tàu ở các khu vực khác, gây lãng phí và mất thời gian. Sự bất cập nữa là khi đắp đập tạm, khu vực trong đập nguồn nước bị tù đọng, không lưu thông, môi trường ô nhiễm nghiêm trọng, nguồn nước lúc nào cũng đen ngòm, mùi hôi bốc lên, ảnh hưởng rất lớn đến sinh hoạt, sản xuất của bà con.

Cần đầu tư thỏa đáng để phân ranh mặn - ngọt

"Giải pháp hữu hiệu nhất để giải quyết tranh chấp mặn - ngọt trong vùng bán đảo Cà Mau, cũng như bảo đảm ngăn mặn, giữ ngọt cho khu vực sản xuất lúa ổn định của vùng, đồng thời bảo đảm đủ nước mặn phục vụ cho khu vực chuyển đổi của Bạc Liêu, là cần sớm xây dựng hệ thống thủy lợi phân ranh mặn - ngọt dọc theo tuyến kênh Quản Lộ- Phụng Hiệp" - Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bạc Liêu Phạm Hoàng Bê khẳng định. Ông Phạm Hoàng Bê cho biết, dự án xây dựng hệ thống thủy lợi phân ranh mặn - ngọt Quản Lộ - Phụng Hiệp là dự án ưu tiên đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận trong danh mục Quy hoạch thủy lợi khu vực đồng bằng sông Cửu Long (giai đoạn 2006 - 2010). Dự án này do Viện quy hoạch Thủy lợi miền nam nghiên cứu lập dự án, đến nay đã cơ bản hoàn thành các bước: Mục tiêu đầu tư, số lượng, vị trí công trình, giải pháp công nghệ, tiến độ thực hiện... Theo đó, dự án sẽ xây dựng 64 đập kiên cố, bán kiên cố dọc theo kênh xáng Quản lộ Phụng Hiệp, tổng mức đầu tư gần 500 tỷ đồng. Dự án do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm chủ đầu tư, bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ.

Hiện nay, ba tỉnh vùng bán đảo Cà Mau gồm Bạc Liêu, Sóc Trăng, Cà Mau đang rất mong được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chính phủ sớm đầu tư vốn xúc tiến triển khai xây dựng dự án nêu trên để người dân trong vùng yên tâm phát triển sản xuất, phát huy tiềm năng và lợi thế, nâng cao đời sống của nhân dân.

TRỌNG DUY, THANH PHONG