"Kỹ sư chân đất" góp sức cho cộng đồng

Nguồn tin: Báo Cần Thơ, 05/05/2009
Ngày cập nhật: 7/5/2009

Ông Trần Thanh Hùng (54 tuổi) là nông dân duy nhất trong xã Núi Voi lai tạo thành công giống lúa NV1, NV2 và đang sở hữu hơn 20 dòng lúa lai khác gần thuần. Ông được Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL mời đi dự Hội nghị quốc tế tại Nicaragua (Trung Mỹ) để chia sẻ thành tích, kinh nghiệm về quá trình lai tạo và sản xuất lúa giống. Từ đó ông trở thành người nổi tiếng nhất vùng, làm mọi người thán phục…

Học xong lớp 12, lập gia đình, ông Hùng canh tác 3 ha lúa do cha mẹ để lại. Nhờ chịu khó học hỏi kinh nghiệm sản xuất và nghiên cứu tài liệu trên mạng internet để áp dụng chương trình “3 giảm 3 tăng” vào đồng ruộng, nên trung bình mỗi năm ông đổ bồ hơn 2.000 giạ lúa. Vì vậy, nhiều năm liền ông Hùng đều được nhận Bằng khen Nông dân sản xuất kinh doanh giỏi cấp tỉnh. Đến năm 2004, chương trình phát động xã hội hóa công tác giống lúa của tỉnh An Giang hợp tác với Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL triển khai đến xã Núi Voi. Sau đó, Trạm Khuyến nông huyện Tịnh Biên mở lớp tập huấn “Kỹ năng chọn tạo và sản xuất lúa giống” được nhiều nông dân tích cực tham gia. Nhưng chỉ với kiến thức và trình độ của người dân thì việc lai tạo thành công một giống lúa đặc trưng của vùng là quá sức tưởng tượng. Bằng lòng đam mê và sự học hỏi từ các kỹ sư nông nghiệp và nhà chọn tạo giống, ông Trần Thanh Hùng đã tiến hành lai tạo nhiều giống lúa cung cấp cho nông dân địa phương. “Xưa nay nhiều người cho rằng, chỉ có kỹ sư mới lai tạo thành công lúa giống, bởi họ có chuyên môn, tay nghề cao và có đầy đủ các trang thiết bị máy móc phục vụ cho việc lai tạo, còn nông dân thì khó làm được. Sau những buổi học ấy, đêm về tôi gác tay lên trán trăn trở hoài, tự hỏi tại sao kỹ sư làm được mà nông dân thì không? Vì vậy, tôi tìm tòi thử nghiệm lai tạo giống lúa...”- ông Hùng bộc bạch.

Khi bắt tay vào lai tạo thử, ông Hùng lấy giống Khao-dak-Mali (cây mẹ) và lai với giống MTL 233 (cây cha). Đây là công việc không khó lắm, nhưng chọn giống đối với người nông dân mới là chuyện khó. Suốt ngày ông ở ngoài đồng ruộng theo dõi lúa lớn lên, để ý từng cây lúa, nâng niu chăm sóc. Để thực hiện công việc lai tạo giống lúa, ông trực canh khi bông lúa vừa trổ, chọn bông tốt và lấy những hạt lúa chưa mở ra (còn nguyên phấn) cắt 1/3 vỏ trấu của từng hạt, dùng tăm tự thụ phấn cho từng hạt.... Ông cứ làm đi làm lại và bồi hồi chờ kết quả. Bông lúa đã thụ phấn “đậu” được 10 hạt, còn các hạt khác đều lép xẹp. Gieo hơn 10 hạt thì có vài hạt nảy mầm, sau đó ông tiếp tục đem trồng, thành công đầu tiên tuy ít nhưng ông rất vui mừng. Và cứ kiên trì như vậy, sau mỗi đời lai tạo, chọn giống, ông Hùng mày mò tự vẽ sơ đồ lai tạo và ghi chú vào sách vở cẩn thận. Thực hiện kỹ thuật lai tạo giống ròng rã suốt 8 vụ lúa, ông Hùng mới lai tạo thành công giống lúa mới với cái tên NV1 (Núi Voi 1). Giống lúa này được Trung tâm Khuyến nông trồng thử nghiệm tại các huyện; được đánh giá cao và mở ra nhiều triển vọng. Song song đó, Trung tâm Khuyến nông đã gửi giống NV1 về Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL, Trường Đại học Cần Thơ giúp tiến hành các bước đánh giá cơ bản và đăng ký khảo nghiệm giống cấp quốc gia. Hiện nay, giống NV1 đang được khảo nghiệm DUS tại Trung tâm Khảo nghiệm giống – Sản phẩm nông nghiệp và Phân bón Nam bộ. Các kết quả nghiên cứu và khảo nghiệm đang được cán bộ Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL tổng hợp, chuẩn bị trình Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xin công nhận giống lúa mới.

Giống lúa NV1 có ưu điểm là thời gian sinh trưởng 3 tháng, có mùi thơm nhẹ, kháng rầy nâu, chất lượng vượt trội hơn so với giống lúa thường, được người tiêu dùng ưa thích, năng suất từ 6,5 đến 7 tấn/ha, giá bán trên thị trường cao hơn lúa thường từ 500-1.000 đồng/kg. Sau khi lai tạo thành công giống lúa NV1, ông Trần Thanh Hùng còn lai chọn thành công thêm giống NV2, TB1 và hơn 20 dòng lúa khác.

Nói về thành công trong việc lai tạo giống lúa, ông Hùng cho biết: “Tại tôi mê nghề lai tạo giống lúa, chứ nghề này cực lắm, phải bỏ công mày mò, tỉ mỉ từng li từng tí. Các nhà khoa học khi nghiên cứu, họ có máy đo, kính hiển vi và những dụng cụ khác, dễ dàng đánh giá đặc tính giống mới qua các đời chọn lọc, còn tôi thì chỉ cảm nhận bằng trực giác, kinh nghiệm và đánh giá của nông dân trong tổ giống. Lúc chọn, tạo thành công giống NV1, tôi mừng muốn rớt nước mắt. Với 3 ha đất tôi gieo sạ bằng giống NV1, dứt vụ cho năng suất 7 tấn/ha, bán được giá cao, nhiều bà con đến chia giống rần rần...”.

Tháng 10-2008, ông Trần Thanh Hùng được Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL mời “xuất ngoại” sang Nicaragua (Trung Mỹ) với tư cách đại biểu chính thức để báo cáo về thành tích và kinh nghiệm trong quá trình lai tạo và nhân giống lúa phục vụ cộng đồng do tổ chức “Tài trợ Phát triển Thế giới (DF)” của Na Uy thực hiện. Nhắc đến chuyến “đi Tây” này, ông cười khà với vẻ tâm đắc và kể: “Nền nông nghiệp của các nước Trung Mỹ khác với ĐBSCL chúng ta. Đồng ruộng của họ dạng bậc thang, khí hậu nhiệt đới, thiếu nước cho cây trồng, chủ yếu phụ thuộc vào thiên nhiên (giống như miền Trung nước ta vậy), cây lương thực chính là lúa miến (sorghum), bắp, đậu đỏ, còn diện tích lúa rất nhỏ, riêng gạo thì nhập khẩu từ Việt Nam sang. Lúc tôi trình bày tham luận (ông Huỳnh Quang Tín phiên dịch tiếng Anh), nông dân các nước Trung Mỹ tham dự hội nghị rất khen ngợi và đặt nhiều câu hỏi để tôi chia sẻ kinh nghiệm. Sau đó đi thực tế ở ruộng nghiên cứu của nông dân Nicaragua, họ mời tôi lai thử cây lúa miến để họ học hỏi kinh nghiệm...”.

Nói về ông Trần Thanh Hùng, ông Huỳnh Quang Tín, Điều phối Dự án Bảo tồn và Phát triển đa dạng sinh học cộng đồng (CBDC), Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL, nhận xét: “Anh Hùng là một trong những nông dân rất có tiềm năng của dự án CBDC ở tỉnh An Giang và ĐBSCL trong hoạt động chọn tạo giống lúa. Anh rất chịu khó học hỏi, nghiên cứu và thực hiện các thử nghiệm giống lúa trên đồng ruộng. Đặc biệt hơn, anh Hùng còn có tính cộng đồng cao, anh thường chia sẻ hiểu biết về kỹ thuật, về hạt giống cho nông dân địa phương cùng tham gia chọn và sản xuất lúa giống đạt năng suất, chất lượng cao nhằm phục vụ xã hội...”.

MINH LƯU