Chế biến nhân điều: Doanh nghiệp lớn chào thua... cơ sở bé (?!)

Nguồn tin: Lao Động, 25/05/2009
Ngày cập nhật: 26/5/2009

Rất có lý, khi một chủ DN chế biến điều ở tỉnh Bình Phước đã phải kêu lên rằng: "Cá bé đang... nuốt cá lớn - nghịch lý đang diễn ra trong ngành điều VN". Thế nhưng, trong bối cảnh kinh tế khó khăn như hiện nay, giải tỏa nghịch lý trên vẫn... chưa thể.

Chính vì vậy mà nhiều DN chế biến điều hiện đang phải... chào thua hàng trăm cơ sở bé đang mọc lên nhan nhản khắp nơi.

Lò chẻ hạt điều mọc như nấm

Hiện tượng các cơ sở bóc tách hạt điều nhỏ lẻ rộ lên từ cách đây 2 năm, khi ngành xuất khẩu (XK) nhân điều VN đạt được những thành tựu đáng nể trên thương trường quốc tế. Các cơ sở nhỏ ấy, có khi dưới hình thức nội bộ gia đình, hoặc đơn giản, người ta chỉ sắm từ 3 - 5 bàn bóc tách nhân điều đã thành một cơ sở chế biến điều XK, mà trong giới gọi là "lò chẻ".

Tại tỉnh Bình Phước, ước tính có đến hàng trăm lò chẻ hạt điều mọc lên ở các huyện trồng điều như: Phước Long, Bù Đăng, Lộc Ninh...

Theo báo cáo mới đây của Hiệp hội Điều VN, cả nước có khoảng 200 DN chế biến điều XK; trong đó, có khoảng 20 DN lớn đạt tiêu chuẩn quốc tế về vệ sinh an toàn thực phẩm. Song, số lò chẻ tư nhân không thương hiệu, chẳng đăng ký cơ quan chức năng, phải tính tới con số... hàng trăm. Giữa lúc các DN chế biến điều gặp vô số khó khăn trong năm vừa qua, thì những lò chẻ, cơ sở nhỏ như trên vẫn... sống khoẻ.

Ông Hoàng Bình - GĐ Cty TNHH Việt Sơn (Bình Phước) - phân tích, mỗi lò chẻ, chỉ cần mua vài tấn điều/ngày đã có thể hoạt động. Với DN lớn, phải đầu tư nhà xưởng, phải mua vài trăm tấn trở lên mới có thể sản xuất. Vì vậy, khi gặp khó khăn, tăng giá mua nguyên liệu, DN lớn hết sức đắn đo, còn lò chẻ thì... vô tư.

Một lò chẻ, vài tấn điều bị tăng giá mua sẽ không đáng bao nhiêu. Tuy nhiên, hàng trăm lò chẻ như thế sẽ thành... phong trào. Do vậy, việc điều tiết giá mua điều thô, vô tình thuộc về hàng trăm lò chẻ mà không phải do... DN "đại gia" của ngành điều VN. Quả là nghịch lý kỳ quặc! Năm 2008, khá nhiều DN khan hiếm lao động, song hàng chục nhà máy chế biến điều XK từ 500 - 1.000 CN/nhà máy, đã phải giảm xuống còn 100 - 500 CN/nhà máy.

Trong cuộc cạnh tranh này, rõ ràng lò chẻ tư nhân đã thể hiện tính lợi hại của mình. Và, các DN lớn chế biến điều - thay vì phải nắm thế chủ đạo, phải nằm trong thế cạnh tranh... kém, phải chào thua lò chẻ tư nhân.

Không chấn chỉnh, coi chừng... tai họa!

Oái oăm, dù nằm trong thế... kém hiệu quả trong chế biến, nhưng các DN lớn lại có đầu ra XK điều nhân sang các nước - một điều mà các lò chẻ không làm được. Thế là trên thực tế phát sinh một sự "bắt tay" làm ăn giữa DN lớn với cơ sở bé.

Có không ít DN chế biến điều XK, số lượng nhân công dù giảm sút chỉ còn 300 - 500 người, để đáp ứng nhu cầu XK hàng chục container/tháng; thay vì phải tuyển thêm từ 1.500 - 2.000 CN/DN, các DN này giao luôn hàng cho các lò chẻ tư nhân gia công giùm. Gia công xong, DN chỉ việc gom hàng, đóng thùng vào container và xuất ra nước ngoài.

Một GĐ Cty chế biến điều XK ở Đồng Nai cho rằng: "Tình thế bắt buộc DN phải "sống chung" với... lò chẻ thôi; dù biết rằng chỉ là... ăn xổi. Bởi lẽ, nhà máy thì khan hiếm nhân công, mà đối tác thì luôn thúc giao hàng đúng hẹn. Không chấp nhận, coi như bị cắt hợp đồng".

Trong lúc đó, ông Nguyễn Đức Thanh - GĐ Cty chế biến điều Tanimex (Long An) - từng báo động hiện tượng liên kết, gia công hàng với lò chẻ tư nhân chẳng khác nào "giao trứng cho ác". Nước ngoài đang ngày càng coi trọng an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) đối với hạt điều XK; trong khi các lò chẻ tư nhân hoàn toàn không có một tiêu chuẩn nào về ATVSTP.

Do đó hiện tượng gia công kiểu này, cơ quan chức năng không khuyến khích. Theo ông Hoàng Bình: "Không thể để tình trạng này kéo dài. Bởi lẽ, ngoài việc bảo đảm ATVSTP cho hàng XK, cho sức khoẻ con người, còn phải bảo vệ sự sống còn của uy tín thương hiệu và cả ngành điều VN".

Bộ NNPTNT vừa ban hành một quy chuẩn quốc gia về cơ sở chế biến điều XK. Theo đó, phải quản lý chặt về công nghệ chế biến điều và tiêu chuẩn về nhà xưởng. Nếu thực hiện trọn vẹn 2 quy chuẩn này, đồng nghĩa hàng trăm lò chẻ tư nhân sẽ bị triệt tiêu. Thế nhưng, tới nay, quy chuẩn trên mới... trên giấy. Vì vậy, trên thực tế vẫn tồn tại hàng trăm lò chẻ tư nhân hoạt động ngày đêm, cho ra hàng ngàn tấn điều XK.

Cao Nguyễn Đông Anh