Vì sao người nông dân chưa thể làm giàu trên mảnh đất của mình?

Nguồn tin: Báo An Giang, 27/09/2010
Ngày cập nhật: 29/9/2010

“Sản xuất manh mún, giá trị thặng dư trong sản xuất nông nghiệp thấp, việc quản lý đồng vốn và tái đầu tư vào sản xuất của người nông dân vẫn còn yếu… tất cả các vấn đề trên khiến người nông dân chúng ta không thể làm giàu trên chính mảnh đất của mình”, Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Tri Khiêm, nguyên Trưởng khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh Trường đại học An Giang nhìn nhận.

Ông Khiêm nói: Vấn đề mà nông dân đang gặp khó chính là sản xuất manh mún. Một hộ gia đình chỉ có 5 đến 10 công đất sản xuất nông nghiệp thì không thể nào tạo giá trị thặng dư trên đất cao được. Chúng ta đã gia nhập thị trường kinh tế thế giới, ở đó người nông dân cũng không thể đứng ngoài cuộc chơi. Bên cạnh, giá trị lao động trên diện tích sản xuất nông nghiệp của người nông dân hiện quá lớn và có tính khiếm dụng cao. Do đó, để người nông dân thực sự sống được và làm giàu trên mảnh đất của mình trong thời buổi kinh tế thị trường bắt buộc phải liên kết. Tuy nhiên, liên kết hiện nay không phải cách làm từ các mô hình hợp tác xã kiểu cũ. Liên kết ở đây có thể là nhiều hộ cùng hợp tác sản xuất một loại hình cây trồng chính hay sản xuất đồng loạt, tạo nhóm, tổ hợp tác sản xuất… Điều đó khiến người dân chủ động tìm được nhà tiêu thụ, quản lý giá, giảm thiểu tác hại dịch bệnh và trên hết sẽ tạo ra sản phẩm đồng bộ và những nhà tiêu thụ lớn có thể an tâm ký hợp tiêu thụ.

Tuy nhiên, trước hết phải nhìn nhận là việc sản xuất nhỏ lẻ, manh mún do yếu tố khách quan lịch sử để lại. Con cái ra riêng, cha mẹ tách năm mười công đất cho để sống. Với số đất ít ỏi đó, họ chỉ sản xuất cần kiệm đủ sống, nếu sản xuất tốt cũng chỉ có thể tăng thêm một số ít diện tích, rồi tiếp tục vòng lẩn quẩn: Đất ít, sản xuất nhỏ lẻ và khó khăn. Bên cạnh đó, mô hình liên kết hợp tác xã kiểu cũ đã cho thấy nhiều mặt trái nên một số ít nông dân vẫn còn thái độ hoài nghi đối với mô hình liên kết. Song song đó, các chính sách hỗ trợ đối với sản xuất liên kết của Nhà nước hiện nay chưa thực sự rõ ràng, chưa thể hiện tính khuyến khích cao. Một vấn đề khác là giá trị đất ảo hiện nay cũng khiến việc liên kết yếu.

Chúng ta đều biết, giá trị đất phản ánh sự phát triển của sản xuất và giá cả thị trường. Hiện nay với chính sách của Nhà nước, người dân được làm chủ trên mảnh đất, tự do sang nhượng, trao đổi điều đó tạo ra thị trường. Mà đã là thị trường thì việc làm giá, tạo giá ảo, giá sốt là không tránh khỏi. Trong khi đó, giá trị thặng dư trong sản xuất đối với một diện tích cụ thể không tăng nhiều. Bên cạnh, việc phát triển đô thị, công nghiệp dần thu hẹp diện tích sản xuất nông nghiệp… Do các yếu tố trên dẫn đến giá đất cứ bị đẩy lên trong khi giá trị thực vẫn giậm chân tại chỗ khiến người nông dân muốn tăng thêm diện tích (chưa nói đến vấn đề tích tụ ruộng đất) hiện gặp khó khăn rất lớn. Mặt khác, giá của sản phẩm nông nghiệp như lúa, hoa màu… đều chịu tác động của thị trường. Đã là thị trường thì lên xuống, diễn biến phức tạp. Do vậy, một lần nữa chính liên kết sẽ giúp người nông dân chủ động được nguồn cung sản phẩm, có thể mặc cả với thương lái và phần nào kiểm soát được giá của sản phẩm.

Tuy nhiên, nói về vấn đề trên, hiện nay bức xúc lớn nhất của nông dân chúng ta là giá lúa gạo không do Nhà nước hay người nông dân chủ động mà chính do các doanh nghiệp lớn thao túng. Do vậy, yếu tố cầm chịch của nhà quản lý, hiệp hội là cần thiết và phải đặt giá trị của người nông dân lên hàng đầu. Ngoài ra, yếu tố quản lý vốn và tái đầu tư từ đồng vốn của người nông dân rất quan trọng. Hiện nay, người nông dân Việt Nam vẫn còn vướng vòng lẩn quẩn: Thu nhập thấp – Tích lũy vốn thấp – Quản lý vốn yếu - Tái đầu tư thấp - Thu nhập thấp. Để giải quyết được vòng lẩn quẩn trên, ngoài yếu tố liên kết như từ đầu đã nói, nông dân cần giải quyết tốt các vấn đề sau: Phải áp dụng triệt để kỹ thuật canh tác hiện đại, nâng cao hiệu quả hơn nữa trên diện tích sản xuất cụ thể. Rút bớt lao động trong nông nghiệp. Người nông dân không thể là người làm công trên diện tích sản xuất của mình mà phải làm chủ thực sự. Đào tạo nghề cho nông dân. Nâng cao trình độ và giúp người nông dân tiếp cận cách quản lý đồng vốn hiệu quả. Thị trường vốn vay ưu đãi cho nông nghiệp cần mở rộng, đừng để người nông dân phải gặp cảnh vay nóng lãi cao, đồng lời đi vào túi những người cho vay nóng. Các tổ chức tín dụng, ngân hàng không chỉ phát vay cho nông dân mà chính họ là người quản lý vốn giúp cho nông dân. Tuy nhiên, tất cả các yếu tố trên tựu trung lại nếu có sự giúp sức từ cơ quan quản lý thì mới mong có thể thực thi hiệu quả.

BẢO TRỊ