ĐBSCL: Làm sao để nông dân sản xuất có lãi?

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 01/04/2011
Ngày cập nhật: 2/4/2011

ĐBSCL là vùng sản xuất lúa gạo và là vựa trái cây lớn nhất cả nước với hơn 260.000 ha, mỗi năm xuất khẩu đạt kim ngạch trên 430 triệu USD trái cây. Ngoài ra, còn có hơn 6.000 ha ao nuôi cá tra mỗi năm tạo ra kim ngạch 1,4 tỉ USD…

ĐBSCL hàng năm đóng góp rất lớn sản lượng gạo xuất khẩu của cả nước. Ảnh: LÊ HOÀNG VŨ

Năm 2010, sản lượng lúa hàng hóa toàn vùng đạt gần 21,7 triệu tấn và luôn đạt mức tăng năm sau cao hơn năm trước suốt 20 năm qua. Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện lúa ĐBSCL nhận định: “Tuy giữ vai trò đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, nhưng người trồng lúa ở ĐBSCL vẫn nghèo. Nguyên nhân chủ yếu là do sản xuất còn manh mún, nhỏ lẻ; phương thức quản lý sản xuất nông nghiệp còn nhiều bất cập; đầu tư cho sản xuất thiếu đồng bộ. Liên tục trong nhiều năm qua, nông dân rơi vào cảnh “được mùa mất giá, được giá mất mùa”. Tương tự với lúa, con cá tra năm 2010 cũng nằm trong vòng lẩn quẩn giá cả trồi sụt. 2 năm 2008 - 2009, giá cá tra nguyên liệu “tuột áp” liên tục, lượng cá tồn đọng lớn khiến nhiều hộ nuôi cá nhỏ lẻ trắng tay, lâm vào cảnh nợ nần. Do vậy, những tháng đầu năm 2011 thiếu nguyên liệu cho các nhà máy chế biến, đã đẩy giá cá tra lên 24.000 - 25.000 đồng/kg, cao ngất ngưỡng từ trước đến nay. Vụ mía năm 2010 - 2011, giá mía ở ĐBSCL tăng đột biến đầu vụ do tình trạng tranh mua của các nhà máy đường. Đó là hệ lụy của nhiều năm giá mía bấp bênh. Suy cho cùng, nông dân luôn là người chịu thiệt hại “kép” trong sản xuất nông nghiệp (rủi ro thiên tai và thị trường). Nông dân rất cần sự hỗ trợ kịp thời, đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và các nhà khoa học”.

Về các tỉnh vùng ĐBSCL trong tháng 3-2011, dọc hai bên Quốc lộ 1A cũng như theo Quốc lộ 54 về Trà Vinh, Quốc lộ 91 về An Giang, bà con nông dân đang hối hả gặt lúa Đông xuân giai đoạn chín rộ. Ông Bùi Văn Khiêm, nông dân phường Phước Thới (quận Ô Môn) vừa thu hoạch xong 7 công lúa phấn khởi cho biết: Năm nay là năm thứ 3, ông liên tục trúng mùa. Theo tính toán của ông, giá lúa hàng hóa vụ Đông xuân 2010 - 2011 nếu từ 5.000 đồng/kg trở lên thì nông dân mới có lời do giá thành sản xuất đã tăng gần gấp đôi so với vụ Đông xuân năm ngoái. Đến Sóc Trăng, ông Hồ Quang Cua, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, tác giả của giống ST cho biết: Vùng Mỹ Xuyên, Kế Sách, Mỹ Tú, Châu Thành, năm nay chuyển sang trồng lúa thơm và lúa ST vừa trúng mùa, vừa trúng giá. Giá lúa thơm hiện tại, nông dân bán được giá từ 6.800 - 7.000 đồng/kg. Có nơi bán được 7.100 - 7.200 đồng/kg. Như vậy, vụ lúa Đông xuân 2010 - 2011, vùng ĐBSCL khả năng đạt khoảng 10 triệu tấn lúa hàng hóa, cung cấp 3 triệu tấn gạo xuất khẩu trong 6 tháng đầu năm 2011. Còn vụ Hè thu và Thu đông sẽ có thêm hơn 10 triệu tấn lúa hàng hóa. Như vậy, ĐBSCL cả năm 2011 sẽ đạt trên 20 triệu tấn lúa, xuất khẩu dự kiến đạt 6 - 6,5 triệu tấn gạo.

Trước khả năng xảy ra khủng hoảng lương thực thế giới, Bộ NN&PTNT chủ trương trong năm 2011 giữ vững sản xuất lương thực để đảm bảo nguồn cung, đặc biệt là lúa gạo, trong đó đối phó hiệu quả với thiên tai, thời tiết bất lợi. Khâu đột phá chiến lược được xác định là liên kết vùng và liên kết 4 nhà trong sản xuất nông nghiệp. Việc các địa phương liên kết vùng là giải pháp tạo thế và lực để đầu tư theo chiều sâu nhằm tăng sức cạnh tranh và hội nhập vào WTO. Giải pháp liên kết vùng sẽ giúp sản xuất theo quy hoạch và nối kết sản xuất với thị trường, sản xuất theo đơn đặt hàng và bao tiêu sản phẩm với sản lượng lớn. Việc liên kết vùng sẽ thúc đẩy tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn ĐBSCL nhanh hơn. PGS-TS Bùi Bá Bổng, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho rằng: Mối liên kết 4 nhà sẽ tạo điều kiện thuận lợi để Nhà nước tiếp tục đầu tư hạ tầng và ứng dụng khoa học công nghệ nâng cao năng suất và chất lượng hạt lúa. Ngoài ra, Bộ cũng có điều kiện đề xuất với Chính phủ các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa cho nông dân trồng lúa từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Năm nay, Bộ NN&PTNT thống nhất với các tỉnh, thành vùng ĐBSCL chuyển đổi diện tích lúa Hè thu năng suất thấp, bấp bênh sang lúa Thu đông, thúc đẩy việc thực hiện các chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với khâu sau thu hoạch lúa cho nông dân và doanh nghiệp để tăng phương tiện phơi sấy, tồn trữ lúa. Năm 2011, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ quy hoạch đất lúa toàn quốc đến năm 2020 và Nghị định về quản lý đất lúa.

Về mối liên kết “4 nhà”, mới đây, Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ cùng với Trường Đại học Cần Thơ, Viện lúa ĐBSCL và Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam phối hợp với các bộ, ngành liên quan và 13 tỉnh, thành trong vùng xây dựng Chương trình liên kết vùng với 5 dự án sản xuất và tiêu thụ gồm: lúa gạo; cây ăn trái; thủy sản (tôm, cá tra); đào tạo nghề cho nông dân trong 3 lĩnh vực trên; cơ chế, chính sách để phát triển các sản phẩm chủ lực này. Tại Hội nghị xúc tiến đầu tư vào vùng ĐBSCL năm 2010, bà Victoria KwaKwa, Giám đốc WB tại Việt Nam cũng rất quan tâm và ủng hộ cách tiếp cận theo vùng và thực hiện liên kết vùng ĐBSCL. Chủ trương liên kết vùng cũng đã được Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng thống nhất chủ trương thực hiện.

Để giúp nông dân sản xuất lúa cũng như các mặt hàng nông thủy sản có lãi như chủ trương của Chính phủ, Bộ NN&PTNT đề xuất các nhóm giải pháp chính về lúa gạo; về cây ăn quả; về cá da trơn. Trong đó về lúa gạo, ứng dụng khoa học công nghệ trong chọn tạo giống, hỗ trợ kỹ thuật sản xuất lúa gạo, tổ chức và liên kết sản xuất và giải pháp về thị trường. Về cây ăn quả, sẽ xây dựng mạng lưới sản xuất và tiêu thụ thông qua giải pháp tham gia 4 nhà, liên kết các viện, trường nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào sản xuất, xây dựng mô hình sản xuất và tiêu thụ theo chuẩn GAP, mô hình công nghệ sau thu hoạch... Còn cá da trơn, tập trung 3 nhóm giải pháp cơ bản là thông tin kinh tế, thị trường và sản xuất; quản lý sản xuất và tiêu thụ sản phẩm qua mô hình liên kết sản xuất, cải tiến kỹ thuật và nghiên cứu, phát triển chuỗi cung ứng qua liên kết vùng và tham gia 4 nhà... Hiện nay, toàn vùng ĐBSCL đã có nhiều mô hình hiệu quả từ việc liên kết 4 nhà để nâng cao chất lượng hạt lúa, nông sản, cá da trơn đạt các tiêu chuẩn Global GAP, HACP,… Công ty Cổ phần Gentraco, Công ty ADC, Công ty Mekong, các công ty mía đường trong vùng ĐBSCL, các công ty chế biến thủy sản… đều thực hiện liên kết với nông dân đầu tư vùng nguyên liệu để ổn định sản xuất. Từ năm 2010, Angimex đã đầu tư vùng nguyên liệu 3.000 ha và đến năm 2012 nâng diện tích lên 10.000 ha để tạo ra vùng nguyên liệu vững vàng hơn trong sản xuất và xuất khẩu.

Tuy vậy, khó khăn hiện nay của các doanh nghiệp là thiếu vốn. Doanh nghiệp trong nước muốn được vay vốn phải chấp nhận mức lãi suất cao trong khi đó từ năm 2011, các doanh nghiệp nước ngoài được tham gia mua gạo xuất khẩu, vay được nguồn vốn lãi suất 4,5% trong khi doanh nghiệp trong nước phải vay lãi suất 16% khiến doanh nghiệp trong nước bất lợi trong cạnh tranh kinh doanh.

LÊ QUỐC KHÁNH