Nan giải bài toán bao tiêu nông sản

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 23/08/2011
Ngày cập nhật: 24/8/2011

Đầu ra của cá rô Hậu Giang đôi lúc gặp khó khăn do sản lượng nhiều, nhưng chưa có doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm.

Bao tiêu nông sản là giải pháp quan trọng không chỉ giúp người dân yên tâm canh tác mà còn tạo điều kiện cho các doanh nghiệp ổn định nguồn nguyên liệu đầu vào, đẩy mạnh sản xuất. Thế nhưng, tìm lời giải cho bài toán bao tiêu nông sản vẫn là vấn đề lớn của “4 nhà”.

* Số lượng nông sản bao tiêu ít

Với tiềm năng và thuận lợi về điều kiện tự nhiên, sản phẩm nông nghiệp Hậu Giang phong phú cả về cây trồng lẫn vật nuôi. Nhiều sản phẩm đặc sản của vùng đất Hậu Giang như: bưởi Năm Roi, khóm Cầu Đúc, cá thát thát cườm, lúa Hậu Giang 2,… rất được người tiêu dùng ưa chuộng. Thời gian qua, ngành nông nghiệp tỉnh nhà cũng đã thực hiện vai trò cầu nối, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp ký kết hợp đồng tiêu thụ nông sản với các địa phương, các hộ nông dân. Đồng thời, định hướng quy hoạch vùng nguyên liệu, tăng cường tập huấn, chuyển giao kỹ thuật sản xuất đến với người dân. Nhờ vậy, một số nông sản thế mạnh của Hậu Giang từng bước hình thành chuỗi khép kín từ sản xuất cho đến tiêu thụ sản phẩm thông qua mối liên kết “4 nhà”.

Bước đầu các doanh nghiệp đã quan tâm xây dựng các vùng nguyên liệu, ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm cho người dân. Tính đến nay, người trồng mía Phụng Hiệp, Long Mỹ, Vị Thanh đã ký kết hợp đồng tiêu thụ mía với Công ty Casuco, Long Mỹ Phát; các xã viên HTX nông nghiệp hay các tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp ở các huyện Châu Thành A, Vị Thủy, Long Mỹ đã ký hợp đồng tiêu thụ với Công ty Cổ phần Lương thực Hậu Giang, Công ty MeKong; gần đây nhất là hợp đồng cung cấp thức ăn và bao tiêu cá tra thương phẩm giữa các hộ nuôi cá tra ở TX.Ngã Bảy với Công ty Việt Long. Một số loại trái cây đặc sản của Hậu Giang như bưởi Năm Roi cũng đang được các công ty trong và ngoài nước thẩm định chất lượng để tiến đến ký kết hợp đồng tiêu thụ. Thế nhưng, theo Sở NN&PTNT tỉnh, so với mục tiêu “mở rộng phương thức ký kết hợp đồng tiêu thụ nông sản đến năm 2010 ít nhất 50% số lượng nông sản hàng hóa được tiêu thụ thông qua hợp đồng” theo tinh thần Quyết định 80/2002/QĐ-TTg của Chính phủ về Chính sách khuyến khích tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng thì tỉnh đạt tỷ lệ còn rất thấp, chủ yếu có 2 mặt hàng nông sản thế mạnh của Hậu Giang là mía và lúa được ký kết hợp đồng tiêu thụ với các doanh nghiệp. Chưa kể là trường hợp “tranh mua, tranh bán” ở các vùng mía nguyên liệu thường xảy ra mỗi khi nguồn mía nguyên liệu khan hiếm. Tình trạng “bẻ kèo” bởi không thống nhất về giá cả, chuẩn hàng hóa giữa người dân và doanh nghiệp chế biến vẫn còn tái diễn vào những lúc giá cả, thị trường biến động.

Thạc sĩ Đoàn Hữu Tiến, Viện Cây ăn quả miền Nam phân tích: Nông dân chưa mặn mà với việc tiêu thụ nông sản theo hợp đồng là do tập quán canh tác nhỏ lẻ, tự do có từ lâu đời. Mặt khác, các doanh nghiệp chưa thực sự tạo hình ảnh tốt trong mắt người nông dân. Bởi khi thị trường tiêu thụ biến động và khách hàng của doanh nghiệp từ chối hợp đồng thì doanh nghiệp bỏ rơi người dân. Cũng không thể phủ nhận rằng, các doanh nghiệp đôi khi chưa mặn mà với việc tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng. Vì mối quan hệ ràng buộc về mặt pháp lý giữa nông dân và doanh nghiệp còn lỏng lẻo. Quy cách, chất lượng sản phẩm của nhà nông cung cấp cho doanh nghiệp không đồng đều từ hệ lụy của việc canh tác nhỏ lẻ, thiếu đồng bộ trong quy trình sản xuất, thu hoạch và bảo quản.

* “4 nhà” đều lúng túng

Thạc sĩ Đoàn Hữu Tiến đề xuất: Phải tiến hành tổ chức sản xuất theo hướng liên kết những nông dân có diện tích nhỏ thành tổ, nhóm hợp tác hay các HTX. Bởi việc ký kết hợp đồng giữa doanh nghiệp và nông dân sẽ được thực hiện thông qua một đầu mối là đại diện các tổ, nhóm, HTX được thuận lợi hơn là doanh nhiệp ký kết hợp đồng với từng hộ nhỏ lẻ. Tăng cường tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây dựng các mô hình liên kết sản xuất nông sản đạt chất lượng, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và truy nguyên nguồn gốc theo quy trình thực hành nông nghiệp tốt GAP. Có như thế mới đảm bảo được nguồn nguyên liệu nông sản đạt chất lượng và số lượng cho các doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu thị trường, đặc biệt là những thị trường khó tính.

Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang Nguyễn Văn Đồng cho rằng, cơ chế, chính sách cụ thể hóa Quyết định 80 còn thiếu. Cho nên tỉnh cần đề nghị Trung ương tiến hành tổng kết toàn diện Quyết định 80 để có cơ sở đúc kết kinh nghiệm, cần thiết có thể nâng tầm thành Nghị định của Chính phủ cho phù hợp với nhu cầu phát triển hiện nay. Đồng thời, tỉnh cũng cần thành lập Ban chỉ đạo hoặc kết hợp với quá trình thực hiện Nghị quyết này vào Chương trình xây dựng Nông thôn mới để tham mưu cho UBND tỉnh trong công tác phối hợp, hỗ trợ việc cụ thể hóa các chủ trương, chính sách cho phù hợp với tình hình thực tế địa phương. Trên thực tế, mối liên kết “4 nhà” còn khá mới mẻ nên “các nhà” đều lúng túng. Ai giữ vai trò chủ lực, cũng như đầu tàu cho mối liên kết vẫn chưa xác định!?

Theo ông Nguyễn Văn Đồng, Nhà nước với vai trò gắn kết mối liên kết “4 nhà” để tăng cường hỗ trợ, điều phối thông qua các chính sách khuyến khích đầu tư và hỗ trợ đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, xúc tiến thương mại… Nhà doanh nghiệp với vai trò trung tâm trong mối liên kết, tập trung phát triển thị trường, xác định khả năng tiêu thụ nhằm chủ động ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm, đầu tư trực tiếp hoặc hỗ trợ vốn, công nghệ, kỹ thuật mới cho nông nghiệp, nông thôn phát triển. Nhà khoa học, với vai trò tiên phong nghiên cứu đưa ra giải pháp giúp nông dân và doanh nghiệp ứng dụng các công nghệ, kỹ thuật tiên tiến để nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa tiếp cận thị trường thế giới và trong nước. Nhà nông, với vai trò chủ thể trong mối liên kết và trực tiếp sản xuất và làm ra sản phẩm. Từ thực tế này, Hậu Giang đang thăm dò và triển khai thực hiện mô hình cánh đồng mẫu lớn có sự tham gia, phối hợp của các nhà để có cơ sở rút kinh nghiệm, chỉ đạo sâu hơn về Quyết định 80 trong tỉnh...

GIA NGUYỄN