Tìm lời giải bài toán liên kết tiêu thụ nông sản ở Lào Cai

Nguồn tin: Báo Lào Cai, 22/03/2012
Ngày cập nhật: 23/3/2012

Những khó khăn trong tiêu thụ quả dứa thời gian gần đây đã khiến nhiều hộ nông dân Bản Lầu (Mường Khương - Lào Cai) lâm vào khó khăn. Trước đó, nhiều loại cây trồng, như chè, thuốc lá, sắn... cũng đã từng ở vào hoàn cảnh tương tự. Lào Cai tuy chưa phải là vùng sản xuất nông sản lớn, nhưng những yêu cầu cấp thiết về đầu ra ổn định cho các sản phẩm nông nghiệp đòi hỏi phải nhanh chóng tìm ra lời giải cho bài toán liên kết trong sản xuất nông nghiệp hàng hóa.

Thực tế khi đầu ra cho các sản phẩm nông nghiệp gặp khó khăn thì nông dân phải chịu thiệt thòi nhất. Với vốn kiến thức về thị trường không nhiều, sản xuất còn mang nhiều tính tự phát, vì vậy, khi đầu ra bị phụ thuộc, nông dân không thể chủ động được giá cả. Đó cũng là nguyên nhân vì sao nhiều loại cây trồng ở Lào Cai có giá trị kinh tế lớn, nhưng khó phát triển rộng mà chủ yếu là những mô hình nhỏ lẻ. Những năm gần đây, ở các huyện vùng cao phát triển mạnh trồng ngô hàng hóa, hiện diện tích trồng ngô toàn tỉnh đạt trên 31.000 ha, năng suất trung bình 32,7 tạ/ha, sản lượng trên 100.000 tấn, trên 80% giống ngô lai mới đã được áp dụng vào sản xuất. Cây ngô lai thực sự trở thành loại cây xóa đói, giảm nghèo, mang lại thu nhập cao cho nông dân vùng cao Bắc Hà, Mường Khương, Si Ma Cai. Tuy nhiên, cái khó là đầu ra hoàn toàn do tư thương mua của người dân một cách tự do để xuất khẩu sang Trung Quốc (chiếm 50%), còn lại là tiêu thụ trong nước làm nguyên liệu cho các nhà máy chế biến thức ăn gia súc và phục vụ chăn nuôi tại chỗ. Vào vụ thu hoạch, tư thương đến tận chân đồi đặt hàng, nhưng thực tế lợi nhuận sau thu hoạch của nông dân không nhiều, đặc biệt, khi chính vụ, tư thương thường lợi dụng để ép giá và nông dân lại phải chịu thiệt. Ông Viên Đình Hiệp, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Si Ma Cai cho biết: Huyện đang có chủ trương tìm một đơn vị có uy tín và năng lực để hợp đồng tiêu thụ sản phẩm cho nông dân, nhưng chưa tìm được vì ít doanh nghiệp mặn mà đầu tư vào nông nghiệp. Ở một số xã như: Bản Mế, Sín Chéng đã thành lập được các HTX dịch vụ kinh doanh tổng hợp, tuy nhiên, do mới thành lập, chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực này, nên các HTX vẫn chưa thể bao tiêu sản phẩm cho nông dân.

Mấy năm trở lại đây, sản xuất vụ đông đã mang lại thu nhập cao cho nhiều hộ nông dân Văn Bàn. Tiềm năng đất đai còn nhiều, người dân cũng hăng hái sản xuất, tuy nhiên khó khăn là chưa giải quyết được bài toán tiêu thụ nông sản, vì vậy sản xuất vụ đông ở Văn Bàn vẫn chỉ dừng lại ở những mô hình nhỏ lẻ, phân tán. Vụ đông vừa qua, huyện Văn Bàn gieo trồng trên 451 ha, trong đó 105 ha khoai tây, 26 ha khoai lang, 75 ha ngô, 235 ha rau các loại... Gia đình anh Trần Mạnh Hà (xã Khánh Yên Trung) trồng hơn 2 sào khoai tây trên đất lúa, diện tích khoai tây này được Trung tâm Khuyến nông hỗ trợ tiền giống và phân bón, nhờ được hướng dẫn chăm sóc nên diện tích khoai tây đạt năng suất khá, củ to và đều. Tuy nhiên, điều đáng nói là giá tiêu thụ rất thấp, giá bán trung bình tại thời điểm thu hoạch là 6.000 đồng/kg, trong khi đó giá khoai tây giống là 18.000 đồng/kg. Anh Hà cho biết: Nếu không được hỗ trợ giống và phân bón thì với mức giá trên, nông dân cầm chắc thua lỗ. Điều đó giải thích vì sao ở Khánh Yên Trung cây khoai tây thích nghi khá tốt, nhưng người dân cũng không dám trồng nhiều. Tiêu thụ trong huyện không đáng kể vì thị trấn nhỏ, thưa dân, sức tiêu thụ ít, trong khi đó nếu mang ra các địa phương lân cận thì sản phẩm của Văn Bàn không thể cạnh tranh được với sản phẩm được sản xuất tại chỗ do cước vận chuyển cao. Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Yên Trung Vũ Ngọc Hoan không giấu diếm: Tuyên truyền để người dân sản xuất vụ đông theo hướng hàng hóa nhưng thực tế với sức tiêu thụ trong huyện thì có hàng cũng khó bán, nhiều hộ nông dân ở đây trồng vụ đông chủ yếu để phục vụ chăn nuôi gia súc là chính.

Tại một số địa phương của tỉnh đã xuất hiện các mô hình liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân bước đầu cho hiệu quả cao, như mô hình của Công ty TNHH Nông Liên (Đài Loan - Trung Quốc) thuê 10 ha đất ruộng của nông dân với thời gian 5 năm, trả giá trị 4,5 tấn thóc/năm, đồng thời thuê lao động là người địa phương bình quân 60.000 - 80.000 đồng/ngày, từ đó góp phần nâng thu nhập bình quân của hộ nông dân lên 50 - 60 triệu đồng/ha/năm. Mô hình doanh nghiệp thuê đất sản xuất của nông dân phù hợp với quy mô sản xuất vừa và nhỏ của doanh nghiệp. Ngoài thuê đất sản xuất, một số doanh nghiệp chủ động cùng đầu tư với nông dân và ký hợp đồng thu mua sản phẩm, đây là mô hình sản xuất đem lại hiệu quả kinh tế cao và được tỉnh khuyến khích phát triển. Nông dân các huyện Bảo Thắng, Bát Xát và thành phố Lào Cai đang có nguồn thu đáng kể từ mô hình hợp tác này với Công ty TNHH vận tải Toàn Thắng. Doanh nghiệp đầu tư ứng trước không tính lãi đối với giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và bao tiêu toàn bộ sản phẩm cho nông dân, từ đó giúp nông dân yên tâm sản xuất, thu nhập bình quân đạt 35 triệu đồng/ha. Từ các mô hình hợp tác sản xuất giữa doanh nghiệp và nông dân với kỹ thuật và công nghệ mới đã góp phần làm thay đổi phương pháp sản xuất truyền thống, nâng cao hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp. Theo đánh giá của ngành nông nghiệp đây đều là những mô hình sản xuất hiệu quả, tuy nhiên loại hình này cần có hợp đồng cam kết trách nhiệm rõ ràng giữa hai bên ngay từ đầu để tránh rủi ro, thiệt hại.

Quan hệ "4 nhà" mà đặc biệt là vai trò của các doanh nghiệp và nông dân có tác động rất lớn tới quá trình sản xuất hàng hóa trong nông nghiệp. Vì vậy, cần có những chính sách cụ thể khuyến khích doanh nghiệp chủ động đầu tư về nông thôn, đầu tư vào khu vực sản xuất nông nghiệp, hướng dẫn và cùng nông dân bàn cách tiếp cận thị trường. Tăng cường sự liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân cũng chính là cách làm hiệu quả nhất, tránh được những rủi ro cho nông dân trong quá trình sản xuất.

Mạnh Dũng