Đa dạng hóa mô hình sản xuất: Vì sao chưa phát huy hiệu quả?

Nguồn tin: Báo Bạc Liêu, 07/10/2013
Ngày cập nhật: 9/10/2013

Để phá thế độc canh trong nông nghiệp, những năm qua, Bạc Liêu không ngừng đầu tư, phát triển nhiều mô hình sản xuất cho năng suất, chất lượng cao. Song, hiệu quả kinh tế mang lại chưa nhiều và người nông dân luôn phải đối đầu với việc hết áp dụng mô hình này lại chuyển sang mô hình khác.

Mô hình nhiều - sản xuất manh mún

Một thực tế không thể phủ nhận là nông dân Bạc Liêu rất năng động trong chuyển đổi mô hình sản xuất. Chỉ tính riêng vùng chuyên lúa cũng có đến hàng chục mô hình đa canh, xen canh, luân canh với nhiều cây, con khác nhau như: lúa - màu, lúa - cá, lúa - tôm, chăn nuôi gia súc - gia cầm, nuôi cá bống tượng, cá chình, cá lóc mùng, cá chẽm, rắn, lươn, ba ba, cá sấu… Hầu hết các mô hình trên đều cho năng suất và chất lượng cao.

Nông dân xã Vĩnh Bình thu hoạch dưa hấu trên đất lúa. Ảnh: T.A

Tuy nhiên, năng suất và chất lượng chưa phải là thước đo để đánh giá hiệu quả kinh tế. Chính sự nhầm lẫn tai hại này mà lâu nay nông dân Bạc Liêu cứ đua nhau bắt chước, còn ngành quản lý thì cứ hết chuyển giao mô hình cho địa phương này, lại nhân rộng sang địa phương khác, mà quên đi bài toán cung - cầu. Ông Phan Quốc Nhơn, Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Hòa (huyện Hồng Dân), cho biết: “Xã Ninh Hòa cũng có hơn 10 mô hình sản xuất, song, phần lớn đều mang tính tự phát. Mới đây, huyện lại chuyển giao mô hình trồng đậu bắp cho nông dân, nhưng địa phương đã có mô hình này, đồng thời do hiệu quả mô hình không cao nên nông dân không áp dụng”. Phải chăng, việc nhân rộng mô hình nhưng lại không tính đến hiệu quả kinh tế là nguyên nhân dẫn đến việc các địa phương có chung các mô hình như: lúa - cá, lúa - màu, tôm - lúa… Thay vào đó, mỗi địa phương xây dựng cho mình một mô hình chiến lược và tập trung đầu tư nâng chất cho mô hình đó nhằm sản xuất ra một loại hàng hóa đặc trưng có thể cạnh tranh trên thị trường, thậm chí độc quyền để xuất khẩu mang lại giá trị kinh tế cao.

Phản ánh vấn đề này để thấy rằng, mô hình nhiều chưa chắc mang lại hiệu quả, mà còn tạo ra sản xuất manh mún, bởi nông dân thấy cái gì hiệu quả thì bắt chước làm theo, kéo theo đó là hệ lụy hết trồng lại chặt. Cuộc chạy đua theo mô hình cứ làm nghèo nông dân, vì mỗi lần thay đổi mô hình là mỗi lần phải đầu tư và tiền đầu tư phải vay từ các ngân hàng.

Thua trên sân nhà

Thiếu quy hoạch và định hướng chiến lược cho phát triển sản xuất đã đẩy nhiều mô hình vào cảnh phá sản hoặc chết yểu.

Như khu vực vành đai xanh của TP. Bạc Liêu được coi là vùng chuyên màu lớn nhất tỉnh, nhưng đầu ra cho cây màu đến nay vẫn chưa ổn định. Ông Dương Thành Trung, Bí thư Thành ủy TP. Bạc Liêu, cho rằng: “Rau màu của TP. Bạc Liêu rất chất lượng, và lãnh đạo thành phố cũng đã đi tìm đầu ra cho cây màu với các điểm cung ứng rau màu ở TP. HCM. Các điểm thu mua này hứa sẽ bao tiêu toàn bộ sản phẩm của nông dân với điều kiện phải đảm bảo về sản lượng và nguồn cung ổn định. Tuy nhiên, phần lớn người trồng màu đều sản xuất theo phong trào nên không thể sản xuất ra lượng hàng hóa lớn”.

Bất cập này còn dẫn đến việc nông dân Bạc Liêu thua ngay trên sân nhà. Bằng chứng là vùng đất giồng của Bạc Liêu tạo ra rất nhiều nông sản như: củ cải, gừng, đậu bắp, củ hành tím, cải rổ, nhưng lại không thể cạnh tranh nổi với các sản phẩm cùng loại được nhập từ các tỉnh khác như: củ cải, đậu bắp (Sóc Trăng), cải xà lách (Đà Lạt), củ hành tím, gừng (Trung Quốc)…

Hàng nông sản do nông dân địa phương sản xuất bán không được, phải đào hố đổ đi để làm phân xanh, còn hàng hóa từ bên ngoài thì cứ nhập vào, thậm chí còn bán giá cao hơn. Nghịch lý của việc “gánh củi về rừng” này vẫn là do sản xuất manh mún. Bà L.N.A, một đại lý kinh doanh hàng nông sản tại phường 1, TP. Bạc Liêu nói: “Bạc Liêu mình cái gì cũng có, nhưng sản lượng lại không ổn định. Vì vậy, nhiều đại lý phải mua hàng bên ngoài về để cung cấp cho các hàng quán, đảm bảo đủ hàng hóa cho thị trường”.

Đã đến lúc ngành quản lý cần đánh giá lại hiệu quả của các mô hình sản xuất gắn với việc tổ chức, quy hoạch lại vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa lớn. Nếu không, việc đa dạng hóa cây trồng - vật nuôi vẫn mãi là mô hình và chỉ có tác dụng trình diễn cho vui.

Lư Dũng