Bài học từ công tác giống và phương thức liên kết “4 nhà”

Nguồn tin: Hậu Giang, 01/09/2008
Ngày cập nhật: 3/9/2008

Sản xuất lúa chất lượng cao ở xã Trường Long A, huyện Châu Thành. Ảnh: Hoài Thanh

Trong vụ Hè thu này, nhiều nông dân lại rơi vào cảnh hết sức khó khăn do lúa khó tiêu thụ, thậm chí còn không bán được để trang trải nợ nần và đầu tư tiếp cho vụ sau. Nguyên nhân chủ yếu từ công tác giống và phương thức liên kết sản xuất “4 nhà” thực hiện chưa hiệu quả.

Tỉnh Hậu Giang đã quy hoạch vùng lúa chất lượng cao diện tích trên 20.000 ha, công tác lai tạo và nhân rộng giống lúa chất lượng cao cũng đã được ngành nông nghiệp thực hiện cách đây hàng chục năm. Tỉnh đã triển khai thực hiện Quyết định 80/TTg của Thủ tướng Chính phủ về công tác bao tiêu lúa hàng hóa cho nông dân từ nhiều năm nay. Thế nhưng, trong vụ Hè thu này, nhiều nông dân lại rơi vào cảnh hết sức khó khăn do lúa khó tiêu thụ, thậm chí còn không bán được để trang trải nợ nần và đầu tư tiếp cho vụ sau. Nguyên nhân chủ yếu từ công tác giống và phương thức liên kết sản xuất “4 nhà” thực hiện chưa hiệu quả.

Vụ Hè thu năm 2008, nông dân tỉnh Hậu Giang đã gieo cấy được 75.800 ha, đến nay toàn bộ diện tích trên đã được nông dân thu hoạch xong, năng suất bình quân đạt 5,4 tấn/ha, cao hơn cùng kỳ 0,3 tấn/ha, sản lượng dự kiến đạt trên 400.000 tấn, trong đó sản lượng lúa hàng hóa ước khoảng 350.000 tấn. Theo ngành nông nghiệp, đến cuối tháng 8-2008, toàn tỉnh đã tiêu thụ được khoảng 60.000 tấn, còn gần 300.000 tấn lúa đang tồn đọng trong dân và đang được tiêu thụ rất chậm. Nguyên nhân chủ yếu do đây là những giống lúa có chất lượng không cao, không đủ tiêu chuẩn xuất khẩu như giống IR 50404 và giống OM 576 (hay còn gọi là giống Hầm Trâu). Đây là 2 giống lúa dễ trồng, năng suất rất cao, phù hợp với điều kiện đất đai ở Hậu Giang, nên có đến trên 60% diện tích được bà con chọn gieo cấy. Hơn nữa, vào những thời điểm khan hiếm lúa gạo, 2 giống trên vẫn được tiêu thụ mạnh do thương lái mua vào rồi trộn với các giống lúa chất lượng cao để xuất khẩu và tiêu thụ nội địa. Nhưng hiện tại, do chất lượng gạo thấp, công tác phơi sấy ngay trong mùa mưa gặp nhiều khó khăn, nên nhiều doanh nghiệp rất ngại thu mua, thậm chí không mua 2 giống nói trên, làm cho nông dân hết sức khó khăn.

Ông Nguyễn Hồng Châu, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Lương thực Hậu Giang, cho biết: Trong vụ Hè thu này, công ty được giao chỉ tiêu mua tạm trữ 15.000 tấn gạo, tương đương với 30.000 tấn lúa, đáp ứng được khoảng 10% sản lượng lúa hàng hóa của tỉnh. Nguyên nhân công ty không dám thu mua với số lượng lớn hơn là do tình hình kho bãi có giới hạn, đồng thời lúa trong vụ này chất lượng không cao, không xuất khẩu được. Với lý do trên mà nhiều nông dân sau khi thu hoạch xong, bán lúa ướt tại ruộng chỉ với giá từ 2.600-2.800 đ/kg và lúa khô hiện nay chỉ bán được giá từ 4.200-4.300 đ/kg nhưng rất khó bán. Thương lái chỉ thu mua ở các khu vực nằm cạnh các con sông lớn, còn ở vùng nông thôn sâu bà con không bán được lúa.

Trong khi 2 giống lúa trên khó bán, thì hầu hết các giống lúa chất lượng cao đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu đều đã được tiêu thụ hết, giá bán cũng khá cao và nông dân đều có lãi từ 40-60%. Anh Phạm Minh Triều, Chủ nhiệm HTX trồng lúa ở xã Trường Long Tây, huyện Châu Thành A, cho biết: Nguyên nhân nhiều nông dân trong tỉnh hiện nay không bán lúa được là do trồng nhiều giống lúa IR 50404. Tại HTX của anh có 75 ha, mỗi vụ đều được xã viên trồng bằng các giống lúa có chất lượng cao và có ký kết hợp đồng bao tiêu với các doanh nghiệp xuất khẩu nên không lo sợ đầu ra cho sản phẩm. Riêng trong vụ Hè thu vừa qua, HTX của anh gieo cấy 2 giống lúa là OM 2718 và OM 1490. Sau khi thu hoạch đã cho năng suất bình quân 5 tấn/ha. Với giá thu mua bao tiêu là từ 4.800-5.000 đ/kg, HTX đạt lợi nhuận từ 50-60%. Riêng gia đình anh Triều sản xuất 2,5 ha bằng giống OM 1490, cho năng suất 5 tấn/ha, bán được 5.000 đ/kg, lợi nhuận đạt trên 31 triệu đồng. Theo anh Triều, đã đến lúc ngành nông nghiệp phải làm thật quyết liệt để nông dân thay đổi nhận thức về việc chọn giống lúa, cũng như liên kết với doanh nghiệp ký kết hợp đồng bao tiêu lúa hàng hóa cho nông dân. Bởi qua nhiều năm làm bằng các giống lúa chất lượng cao và ký hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp, năm nào HTX cũng thu về lợi nhuận cao và không sợ rủi ro do lúa mất giá.

Thực tế công tác giống cũng như mối liên kết sản xuất “4 nhà” trong thời gian qua ở Hậu Giang cũng đã làm nhưng chưa tới nơi tới chốn. Công tác giống cũng được ngành nông nghiệp quan tâm, nên mỗi năm đều có đầu tư vốn để thu mua hàng trăm tấn giống tốt từ cấp nguyên chủng, siêu nguyên chủng rồi bán lại cho nông dân để nhân rộng. Việc sử dụng giống lúa mới cũng được khuyến cáo cho bà con, nhưng chọn giống gì là do tự nông dân quyết định. Ông Trương Ngọc Trưng, Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp Hậu Giang, cho biết: Sau vụ Đông xuân trước, trung tâm đã mua về 180 tấn lúa giống như OM 4900, OM 5930, OM 6162, OM 6073 để cung cấp cho bà con gieo cấy lại vụ Hè thu. Đây là những giống lúa có tính kháng rầy, năng suất cao và có chất lượng gạo tốt, đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu. Tuy nhiên, trung tâm cũng chỉ bán được có 130 tấn, còn tồn kho đến hơn 50 tấn. Trong vụ này, trung tâm tiếp tục nhập kho thêm 120 tấn để cung ứng cho bà con gieo cấy vụ Đông xuân tới. Trong khi các giống lúa tốt thì tồn kho, còn giống lúa IR 50404 lại được bà con tìm mua của các doanh nghiệp tư nhân từ tỉnh khác đến cung ứng. Hậu quả là hiện nay lúa hàng hóa không bán được.

Trong mối liên kết “4 nhà”, ngành nông nghiệp có triển khai, nhưng kết quả đạt được rất thấp. Cụ thể là ngay vụ Hè thu vừa qua, toàn tỉnh gieo cấy gần 76.000 ha, nhưng chỉ chưa đầy 2.000 ha được các doanh nghiệp ký kết hợp đồng bao tiêu, diện tích còn lại nông dân phải tự tìm nơi tiêu thụ. Hiện ngành nông nghiệp tỉnh đang rà soát lại việc triển khai công tác giống lúa, trong đó có lưu ý đến giống lúa HG 2, giống lúa đặc sản của Hậu Giang để cho bà con nhân rộng trong vụ Đông xuân tới khoảng 20 ha, đồng thời tiến hành rà soát, tổng kết tình hình thực hiện Quyết định 80/TTg của Thủ tướng Chính phủ về công tác bao tiêu nông sản cho nông dân để đúc kết kinh nghiệm và triển khai trong thời gian tới đạt được hiệu quả cao hơn.

NGỌC THIỆN