Lại đến mùa lúa ma...

Nguồn tin: SGGP, 04/09/2008
Ngày cập nhật: 5/9/2008

“Tới mùa lúa ma chín rồi đó bây!”, lão nông Ba Phước chép miệng rồi rít một hơi thuốc rê dài sòng sọc, lão tiếp: “Thu hoạch lúa ma dễ như ăn cháo, vào tháng 8 đến tháng 12 mỗi năm, khi nước lũ tràn đồng, nông dân tụi tao chỉ cần lướt xuồng xuyên giữa đám lúa ma. Người ngồi sau dùng sào chống, người ngồi trước lấy mái dầm (chèo) đập vào đọt lúa cho hột lúa rớt xuống xuồng…”.

Xưa: Dành cho tá điền!

Đập lúa trời . Ảnh: LÂM TẤN TÀI

Lão Ba Phước rề rà kể: “Thời tía tao theo kháng chiến 9 năm, đất đai Đồng Tháp Mười lềnh khênh hổng ai mần. Thời đó, khắp các cánh đồng từ xứ Cao Lãnh qua Tân Phước (Tiền Giang bây giờ), cỏ mọc lút đầu thấy ớn xương sống. Khi nước lũ dìa, lúa ma mọc vượt lên theo con nước. Cái giống lúa ma sống dai lắm, đất xấu cỡ nào cũng chịu, phèn chua dữ dội cũng phát triển bình thường, không ai trồng mà phát triển thành rừng bây ơi!”.

Theo các lão nông tri điền đất Tháp Mười kể thì ngày đó, dân nghèo ở nơi đây thiếu ăn triền miên vì phần lớn là tá điền nổi dậy đánh lại địa chủ rồi bỏ trốn vào vùng đất này khai khẩn. Mà cũng vì vậy nên năng suất lúa trên những vùng đất mới rất thấp, bà con đói “vàng con mắt”! Đến mùa lúa ma chín, hàng trăm dân nghèo rủ nhau ra đồng xin “của trời cho”.

Lão nông Hai Thành (xã Trường Xuân, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp) mô tả: “Trên mạn xuồng thì dùng mê bồ che cao 1m để lúa khỏi văng ra ngoài; dùng sào chống xuyên giữa đám lúa ma rồi đập cho lúa rụng xuống. Mỗi đêm thu hoạch cật lực cũng được hơn giạ, đủ ăn mấy ngày. Sau đó lại đi thu hoạch tiếp vì bông lúa ma không chín đều mà chỉ chín lai rai vài hột thôi”.

Đặc tính của lúa ma là khi chín sẽ tự rụng vào ban ngày, nên những người nông dân nghèo phải đi thu hoạch vào ban đêm, từ khuya tới sáng sớm, họ ví là “giờ đó chỉ có ma đi ăn”! Những người già cố cựu ở Tháp Mười nhớ như in con nước năm Thìn. Khi ấy nước cao khỏi nóc nhà, vậy mà lúa ma vẫn vượt lên. Ngay cả cái gốc lúa nếu không bị chặt sát đất thì chúng lại… nảy lên bông mới, “cứ như là có ma vậy”.

Nay: Dành cho khoa học

Tam Nông (Đồng Tháp) năm 2008, nơi trũng nhất Đồng Tháp Mười, địa phương duy nhất còn lại 200 ha lúa ma thuộc khuôn viên Vườn Quốc gia Tràm Chim (VQGTC)! Trao đổi với chúng tôi, một cán bộ kiểm lâm cho biết: “Hột lúa nếu tính cả bông dài 3-4 phân nhưng hột gạo dài có 1 phân. Lúa ma khi xay thành gạo thì màu hơi nâu. Khi nấu 2 giờ mới chín. Anh em chúng tôi hay nấu bằng niêu đất, ăn chung cá kho tiêu. Vào những ngày mưa rả rích thì có cơm lúa ma cũng đỡ lắm!”.

Theo các cán bộ ở VQGTC thì vào năm 1984 có một trận lụt khủng khiếp nhất ở Đồng Tháp Mười. Khi ấy mỗi ngày cây lúa ma cao thêm 1 tấc. Họ quả quyết rằng lúa ma chẳng sợ lũ, chẳng sợ rầy nâu, cũng không ngán hạn hán, sống trong phèn rất tốt nhưng thời gian sinh trưởng dài: 8-10 tháng, chất lượng gạo cũng chưa cao nên gần như bị “tiệt diệt”.

Tại Viện Lúa ĐBSCL, khi biết ý định tìm hiểu của chúng tôi, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lang cho hay: “Tên khoa học của giống lúa này là Oryza Rufipogon, có đặc tính phát tán rất xa. Chất lượng cũng béo, bùi nhưng hơi cứng cơm. Nhiều năm qua, Viện Lúa ĐBSCL đã lai tạo lúa ma với một giống lúa tên IE 64. Hai giống này cho ra giống lúa mới AS 996 đã gây chấn động giới nông nghiệp. Các vùng đất ven biển nhiễm mặn, các đầm lầy nhiều phèn… xưa nay chỉ có cỏ dại, năn, lác sinh sống thì nay đã thật sự chấp nhận giống AS 996 (tên thường gọi OM 2431). Có lúc cao điểm, AS 996 đạt diện tích 160.000ha, lại chịu được tất cả “gian khổ”, năng suất trung bình từ 5-6 tấn/ha”.

Một tin vui là hiện nay, việc nghiên cứu, phát huy lợi thế của lúa ma vẫn tiếp tục. Riêng giống lúa AS 996 mà các nhà khoa học đã lai tạo từ cây lúa ma đã được công nhận là giống quốc gia.

Kim Lan (SGGP 12G)