Nâng cao chất lượng cà phê Việt Nam: Từ bỏ thói quen... hái sớm

Nguồn tin: SGGP, 14/09/2006
Ngày cập nhật: 14/9/2006

Chỉ còn 2 tháng nữa là vụ thu hoạch cà phê 2005-2006 sẽ bắt đầu ở Việt Nam và được dự báo là được mùa. Nhưng nếu không có giải pháp tác động tức thời thì ngành cà phê Việt Nam vẫn chưa thể tự hào là nước xuất khẩu lớn thứ 2 thế giới bởi chất lượng thấp và dễ rơi vào khủng hoảng.

Nghịch lý xuất khẩu

Năm 2005, cả nước xuất khẩu 803.647 tấn cà phê nhân, kim ngạch đạt 634,23 triệu USD; 6 tháng đầu năm 2006, xuất khẩu được 425.073 tấn, kim ngạch đạt 470,90 triệu USD, tăng 40% so với cùng kỳ năm trước. Tăng trưởng kim ngạch chủ yếu nhờ giá trên thị trường tăng chứ không phải do chất lượng sản phẩm mang lại.

Theo số liệu của Bộ NN-PTNT, cà phê nhân Việt Nam có chất lượng kém, tỷ lệ loại bỏ chiếm tỷ lệ cao trên thế giới: Năm 2005 cà phê Robusta của Việt Nam phải loại bỏ chiếm 89% của thế giới (1,65 triệu bao) và 6 tháng đầu năm 2006 tỷ lệ này là 88%, tăng 9% so với cùng kỳ năm trước. Đây thực sự là một báo động về tình trạng chất lượng cà phê Việt Nam.

Bởi thế nên Việt Nam đang phải đối mặt với nghịch lý: Từ năm 2001 đã là nước xuất khẩu cà phê nhân đứng thứ 2 thế giới nhưng lại đứng thứ 5 về kim ngạch sau Brazil, Colombia, Mexico và Indonesia do giá bán thấp hơn 15%-20%. Nghịch lý thứ hai là sản phẩm cà phê hòa tan hầu như chưa xuất khẩu được bởi giá chào bán quá cao: 4,6 USD/kg trong khi cà phê hòa tan của các nước chào bán chỉ khoảng 3 USD/kg.

Thu hái - khâu đột phá

Có nhiều nguyên nhân ảnh hưởng tới chất lượng cà phê Việt Nam như trồng trên đất không phù hợp, bón nhiều phân vô cơ, tưới nước quá yêu cầu, sử dụng nhiều thuốc trừ sâu, bảo quản sau thu hoạch kém… nhưng nguyên nhân của mọi nguyên nhân vẫn là thói quen thu hái cà phê xanh.

Do nhiều lý do khác nhau như thiếu công hái, sợ nạn “cà phê tặc” nên từ hơn 10 năm qua, người trồng cà phê Tây Nguyên thường tuốt sạch cả quả xanh lẫn quả chín và hậu quả là tỷ lệ phải loại bỏ qua chế biến cao, giá bán giảm 10% - 15% trong lúc chi phí gia công, chế biến tăng, làm thiệt hại kinh tế cho người sản xuất lẫn nhà kinh doanh cà phê xuất khẩu.

Kết quả nghiên cứu của Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên cho thấy, nếu hái quả xanh, sản lượng mất mát là 24,4%. Còn theo ông Diệp Kỉnh Tần (Thứ trưởng Bộ NN-PTNT), vì hái quả xanh nên hiện nay mỗi năm người trồng cà phê nước ta bị thiệt hại mất khoảng 100 triệu USD!

Việc thu hái cà phê xanh (thu hái sớm) còn gây ra một loạt hệ quả xấu với chu kỳ phát triển của cây cà phê. Nó sẽ khiến cây ra hoa tạo quả sớm trong chu kỳ sinh trưởng kế tiếp và sẽ bị ảnh hưởng bởi mùa khô, làm nông dân tăng thêm chi phí tưới nước. Việc thu hái sớm cũng là lúc mùa mưa chưa dứt gây khó khăn cho việc phơi cà phê.

Việc thu hái cà phê xanh cũng ảnh hưởng lớn đến phương pháp chế biến ướt – hiện là phương pháp tối ưu trong chế biến cà phê hiện nay. Ông Lê Anh Tuấn (Phó Giám đốc CAFECONTROL) cho rằng: “Việc thu hái không đúng kỹ thuật có thể phủ nhận hoàn toàn công sức lao động và tiền bạc đầu tư trong quá trình sản xuất”.

Các giải pháp hỗ trợ

Trước thực trạng trên, Bộ NN-PTNT đã chủ trương cùng các địa phương tập trung vào việc cải tiến cách thu hái, chọn thu hái là khâu đột phá, có ý nghĩa quyết định trong nâng cao chất lượng cà phê vụ này và những vụ sau. Theo đó, ngoài việc tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, bộ sẽ hỗ trợ xây dựng các mô hình điểm trong thu hái cà phê chín tại một số địa phương.

Việc thu hái quả chín sẽ giúp giải quyết được vấn đề thiếu sân phơi và như vậy sẽ giúp giảm bớt được tạp chất trong chế biến. Ở Tây nguyên hiện nay, việc thu hái là 3-4 đợt/vụ, mỗi đợt cách nhau 3 tuần là hợp lý nhất, sẽ giúp đảm bảo cả sản lượng lẫn chất lượng.

Bên cạnh đó, Bộ NN-PTNT đã chỉ đạo Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp cùng các địa phương tăng cường đầu tư cho công tác khuyến nông tại các tỉnh Tây nguyên. Khoản đầu tư này sẽ góp phần tạo giống mới, các giống cà phê ghép có năng suất, chất lượng cao, có khả năng kháng bệnh tốt và xây dựng các mô hình trình diễn tại mỗi tỉnh, mỗi vùng sản xuất cà phê trọng điểm.

Quan tâm xây dựng ngành công nghiệp cà phê hòa tan cũng là một giải pháp hỗ trợ. Theo ông Nguyễn Văn An, Giám đốc Công ty Cà phê Thái Hòa, giải pháp này có thể tận thu được cà phê kém chất lượng với giá hạ để giảm giá thành sản xuất cà phê hòa tan như các nước vẫn làm và vẫn đảm bảo thu nhập cho bà con nông dân vùng sâu vùng xa.

VĂN PHONG