Sản xuất theo phong trào: Lợi bất cập hại

Nguồn tin: HNM, 21/10/2008
Ngày cập nhật: 21/10/2008

Cá ba sa, cá tra ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã và đang rớt giá là một bài học quá đắt về cách làm ăn tự phát mạnh ai nấy làm lâu nay vẫn tồn tại ở các vùng nông thôn trong cả nước.

Năm 2000, cá tra, cá ba sa xuất khẩu đem lại cho các hộ nuôi thủy sản ĐBSCL một nguồn thu đáng kể. Từ đó, các hộ nông dân đua nhau dồn công sức, tiền của đầu tư vào nuôi cá, bất chấp những khuyến cáo của các chuyên gia nông nghiệp. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và PTNT thì diện tích nuôi cá ba sa, cá tra ở các tỉnh ĐBSCL từ 1.650 ha năm 2000 tăng vọt lên gần 6.000 ha (tính đến hết tháng 8- 2008). Kết quả là sản lượng cá ba sa, cá tra nguyên liệu năm 2007 tăng lên 800 nghìn tấn và năm 2008 ước đạt 1 triệu tấn. Cung lớn hơn cầu, cá bị ép giá khiến người nông dân lỗ vốn, lâm vào cảnh dở khóc, dở cười vì đã trót dốc toàn lực và đi vay ngân hàng để đầu tư vào thứ cá da trơn vốn được kỳ vọng này.

Sau cá tra, cá ba sa, lại đến chuyện lúa gạo cũng ở ĐBSCL. Số là năm 2007, bà con nông dân vựa lúa khu vực miền Nam này trúng mùa lớn vì giá lúa tăng cao. Thấy lợi, người nông dân các tỉnh Kiên Giang, Sóc Trăng… đua nhau phá bỏ vườn tạp, phá tràm thậm chí thau chua, rửa mặn các vuông tôm để chuyển cả hàng trăm ngàn héc ta sang trồng lúa. Tại tỉnh Sóc Trăng, các hộ nông dân tự phát chuyển 10.000 ha mặt nước nuôi tôm quảng canh sang trồng lúa, bất chấp những khuyến cáo của ngành NN& PTNT tỉnh. Niềm vui giá gạo tăng cao chưa được bao lâu, 5 tháng trở lại đây giá giảm đột ngột khiến người nông dân trồng lúa như ngồi trên đống lửa. Trung bình một năm Việt Nam xuất khẩu 4 triệu tấn gạo. Mấy tháng gần đây, nhu cầu gạo của các thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam tương đối đủ nên đầu ra gặp khó khăn. Hiện nay, giá gạo nguyên liệu giảm mạnh (gạo 15% tấm bán tại kho chỉ còn 6.000 đồng/kg, 5% tấm khoảng 7.000 đồng, giảm từ 2.000 đồng đến 3.000 đồng/kg so với thời điểm sốt giá). Giá gạo đã giảm mạnh, DN xuất khẩu gạo cũng mua bán cầm chừng bởi đầu ra khó khăn, trong khi trong kho dữ trữ đầy ăm ắp khiến lượng thóc gạo tồn trong dân rất khó tiêu thụ. Cây cà phê tại các tỉnh Tây Nguyên như Đắc Lắc, Lâm Đồng… cũng lao đao như lúa gạo, cá da trơn. Thời điểm giữa năm 2007, giá cà phê lên cơn sốt, các DN Việt Nam mua trực tiếp của người nông dân với giá 31 triệu đồng/tấn. Người dân Tây Nguyên thấy giá cao đua nhau nhổ hết các loại cây khác để trồng và ươm giống cà phê. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay giá cà phê liên tục giảm, thời điểm này đang bắt đầu vào vụ thu hoạch cà phê nhưng giá được các DN tại Đắc Lắc, Lâm Đồng mua vào cũng chỉ có 26 triệu đồng/tấn, giảm 5 triệu đồng. Vào vụ chính có lẽ giá cà phê còn giảm mạnh? Đó là nỗi lo của ông Đoàn Triệu Nhạn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Việt Nam. Cà phê rớt giá khiến người dân Tây Nguyên lại nhổ bỏ hàng triệu cây cà phê giống và phá bỏ nhiều diện tích cà phê đang trồng, gây lãng phí tiền bạc, công sức đầu tư. Nhiều chuyên gia lo lắng: liệu nông dân có mất tiền chuyển đổi từ cà phê sang cây trồng khác hay không?

GS.TS Võ Tòng Xuân, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH An Giang cho rằng nông dân Việt Nam tự do nhất, thích sản xuất gì là làm và không cần kế hoạch, quy hoạch. Chính vì vậy, người nông dân đã phải trả giá quá đắt cho sự phát triển không theo quy hoạch. Câu chuyện về con cá ba sa, cây cà phê và lúa gạo ở ĐBSCL là những minh chứng khá rõ. Cũng theo GS.TS Võ Tòng Xuân muốn xóa bỏ tình trạng nông dân bung ra làm ăn tự phát như lâu nay cần có sự liên kết, cơ chế chặt chẽ ràng buộc và sự tác động về lợi ích giữa 4 nhà gồm: Nhà nước, nhà DN, nhà khoa học, nhà nông. Các vùng sản xuất phải được quy hoạch tập trung, quy mô lớn và khép kín. Từng địa phương phải có quy hoạch riêng, cụ thể nhưng phải nằm trong quy hoạch của vùng, khu vực. Và đặc biệt phải có hệ thống dự báo, thống kê tốt để nắm bắt tình hình thị trường từng thời điểm, từng địa phương, từ đó có sự điều hành hợp lý, ổn thỏa.

Dương Phúc