Ngành mía đường ĐBSCL: Sẽ "sống" sao khi gia nhập WTO?

Nguồn tin: 11/10/2006
Ngày cập nhật: 11/10/2006

Theo thỏa thuận giữa các nhà máy đường (NMĐ) ở ĐBSCL, trung tuần tháng 10 các nhà máy mới đồng loạt vào vụ sản xuất. Thế nhưng, từ cuối tháng 9, nhiều thương lái ở Long An đổ về vùng mía Phụng Hiệp (Hậu Giang) thu mua mía nguyên liệu cung ứng cho NMĐ ở địa phương mình. Liệu chuyện tranh mua, tranh bán có tiếp diễn ở vụ mía này?

“BIẾT NGƯỜI BIẾT TA”

Niên vụ sản xuất 2005-2006, các NMĐ ở ĐBSCL đã ép được 2,5 triệu tấn mía cây, sản xuất hơn 220.000 tấn đường thành phẩm. Càng về cuối vụ giá đường tăng vọt, có khi đến 14.000 đồng/kg, giá mía nguyên liệu cũng tăng lên 700 đồng/kg. Đây được xem là năm mà nhà máy lẫn nông dân đều “trúng mùa” với mức lời khá cao. Tuy nhiên, càng về cuối vụ, khi đường nhập lậu tràn ngập thị trường, thì lượng đường tồn kho của các nhà máy đường trong nước càng tăng do giá bán cao hơn đường nhập lậu. Để giải quyết hết đường tồn kho, thu hồi vốn đầu tư tái sản xuất, các NMĐ phải chạy đua khuyến mãi, đại hạ giá. Đây là bất cập cần được điều chỉnh ở vụ mía này.

Niên vụ 2006-2007, diện tích trồng mía ở ĐBSCL đạt hơn 65.000ha, tăng hơn 5.000ha so vụ trước, trong đó: Hậu Giang, Long An, Sóc Trăng là 3 tỉnh có diện tích trồng mía lớn nhất (từ 12.000-15.000ha). Toàn vùng ĐBSCL hiện có 9 NMĐ, công suất thiết kế gần 20.000 tấn mía/ngày, (4 triệu tấn mía/năm). Hiện nay, NMĐ Long Mỹ Phát tại huyện Long Mỹ (Hậu Giang) cũng đang trong giai đoạn lắp đặt dây chuyền chế biến, dự kiến sẽ hoạt động vào cuối năm. Bà Bùi Thị Quy, Giám đốc NMĐ Long Mỹ Phát, cho biết: “Đến nay, nhà máy đã ký hợp đồng bao tiêu gần 4.000ha mía, sản lượng 380.000 tấn, giá sàn bao tiêu 320 đồng/kg (mía 15 lóng trở lên). Với giá mía dưới 400 đồng/kg thì giá đường thành phẩm chỉ trên 7.000 đồng/kg, tương đương với giá thành đường Thái Lan. Đây là mức giá khá lý tưởng”.

Còn ông Võ Văn Sơn, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Mía đường Cần Thơ (Casuco), cho biết: Hiện nay, NMĐ Phụng Hiệp đã đi vào sản xuất. Giá thu mua nguyên liệu đầu vụ tại nhà máy là 430 đồng/kg (10 chữ đường), 290đồng/kg mía dưới 6 chữ, mía trên 10 chữ thì mỗi 1 chữ đường được cộng thêm 25 đồng, nếu giá mía trên thị trường tăng thì nhà máy sẽ điều chỉnh giá mua tăng theo. Với giá thu mua nguyên liệu hiện nay, giá thành 1kg đường trước thuế chỉ hơn 7.000đồng. Nếu giá nguyên liệu đầu vào giữ được như giá hiện tại, đường của Casuco sẽ không thua đường ngoại về chỉ số cạnh tranh.

Về phía nông dân, ông Trương Văn Hiền, ở xã Hiệp Hưng (Hậu Giang) tính phỏng: 1ha trồng từ 5-7 tấn mía giống cộng thêm các chi phí khác như: đào hộc, chặt hom, vô chân, đánh lá, bón phân, công chăm sóc thì tổng mức đầu tư 25-30 triệu đồng/ha. Với giá mía hiện tại, nông dân chỉ có lời khi năng suất đạt 150tấn/ha trở lên. Đây là mức năng suất khá cao, không phải nông hộ nào cũng đạt được.

Theo khảo sát của Bộ NN&PTNT, năng suất mía bình quân ở ĐBSCL chỉ đạt 80 tấn/ha, chữ đường đạt trên 10 chữ đường . Trong khi đó, ở các vùng miền Bắc, miền Trung, Đông Nam Bộ, Tây Nguyên mặc dù chữ đường có cao hơn chút ít, nhưng năng suất mía chỉ đạt trên 60tấn/ha. Như vậy, nếu với giá bán mía dưới 400 đồng/kg thì nông dân khó kiếm được đồng lời. Ngược lại, giá mía từ 400 đồng/kg trở lên NMĐ sẽ có nguy cơ bị lỗ vì giá thành sản phẩm có thể sẽ cao so với đường ngoại nhập. Đây là một bài toán hóc búa đòi hỏi NMĐ và nông dân phải chung tay tháo gỡ.

NGUY CƠ MẤT THỊ TRƯỜNG

Theo Bộ NN&PTNT, năm nay diện tích trồng mía cả nước đạt hơn 300.000ha, tăng 30 % so với năm trước. Năm 2004, cả nước có 44 NMĐ. Qua công tác củng cố, sắp xếp, đến niên vụ 2005-2006 có 7 NMĐ ngưng hoạt động. Niên vụ 2006-2007 sẽ có 37 nhà máy đường đủ điều kiện hoạt động với tổng công suất thiết kế hơn 82.000tấn mía/ngày. Theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, nếu sản lượng mía đạt từ 17 triệu tấn trở lên, các NMĐ phát huy tối đa công suất thì lượng đường sản xuất có khả năng đạt hơn 1,2 triệu tấn, cơ bản đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ở thời điểm hiện tại. Trên cơ sở đó Bộ NN&PTNT trình Chính phủ đề án quy hoạch diện tích mía đến 2010 ổn định ở mức 300.000 ha, sản lượng mía bình quân phải đạt trên dưới 20 triệu tấn - trong đó, vùng nguyên liệu tập trung cho các nhà máy là 250.000 ha.

Nhưng bài toán đặt ra cho ngành mía đường trước đây và hiện nay là giá thành sản xuất đường luôn cao hơn nhiều nước trong khu vực. Các chuyên gia ngành mía đường lý giải: Do ngành công nghiệp mía đường của chúng ta phát triển muộn. Giá đường cao hơn đường Thái Lan vì các NMĐ của chúng ta đang trong giai đoạn khấu hao thiết bị và trả lãi vốn vay, trong khi các NMĐ ở Thái Lan đã trải qua giai đoạn này. Có thể xem đây là nguyen nhân khách quan, nhưng về mặt chủ quan chúng ta cũng phải thừa nhận nhiều bất cập nổi lên từ ngành mía đường thời gian qua. Đó là sự yếu kém về quản lý điều hành; thiết bị dây chuyền sản xuất cũ kỹ; lạc hậu; quy hoạch vùng nguyên liệu, bố trí nhà máy chưa phù hợp; chưa tổ chức sản xuất khép kín và chưa quan tâm đúng mức việc xây dựng quảng bá thương hiệu.

Nhằm chấn chỉnh công tác quản lý NMĐ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 28/2004/QĐ-TTg về tổ chức lại sản xuất và thực hiện một số giải pháp xử lý khó khăn đối với các nhà máy và công ty đường. Theo đó, Bộ NN&PTNT và UBND các tỉnh phải xử lý dứt điểm các tồn tại mà Kiểm toán Nhà nước kiến nghị trong báo cáo kết quả kiểm toán đối với từng nhà máy; chỉ đạo các nhà máy khẩn trương sắp xếp lại sản xuất, chuyển sang hình thức công ty cổ phần, bán hoặc phá sản doanh nghiệp. Tính đến nay, đã có 12 công ty đường đã hoàn tất cổ phần hóa, bước đầu làm ăn có hiệu quả hơn. 9 đơn vị khác đang tiến hành giải quyết các thủ tục chuyển đổi hình thức hoạt động.

Như vậy, vấn đề yếu kém trong quản lý đang từng bước được khắc phục. Tuy nhiên, hiện nay ngành mía đường đang tồn tại 2 vấn đề bất cập lớn khó khắc phục. Thứ nhất, nhiều đơn vị đã lỡ mua thiết bị dây chuyền sản xuất lạc hậu, tỷ lệ thu hồi đường trên mía thấp. Bất cập thứ hai chính là sự phát triển NMĐ ồ ạt theo cơ chế “xin- cho” và hệ quả của nó có nhà máy mà không có nguyên liệu, sau thời gian hoạt động không hiệu quả phải di dời đến địa điểm mới. Mỗi lần di dời chi phí đầu tư lại phát sinh thêm 60%. Chính những yếu kém này đã góp phần hạ thấp hiệu quả hoạt động của ngành mía đường trong thời gian qua.

Trong tiến trình hội nhập WTO và thực hiện lộ trình giảm thuế suất của khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), thuế suất nhập khẩu đường sẽ giảm dần từ 35% xuống còn từ 0-5% vào 2010. Khi ấy, ngành mía đường sẽ không còn “ một mình một chợ” nữa, yếu tố cạnh tranh về giá cả, chất lượng sẽ quyết định sự thành bại.

PHÚ KHỞI