Bảo tồn nhãn cổ Phố Hiến - Hưng Yên

Hiện nay, nhãn đã được trồng tại nhiều nơi nhưng chắc chắn không có ở đâu có thể so sánh được với nhãn lồng Phố Hiến - Hưng Yên. Người trồng nhãn ở tỉnh Hưng Yên không chỉ giỏi trong việc lai tạo, chiết ghép ra các loại nhãn mang những đặc tính ưu việt về năng suất, chất lượng mà còn luôn có ý thức bảo tồn các cây nhãn cổ, nhãn gốc có chất lượng. Đây là những cây nhãn đầu dòng có tuổi thọ hàng trăm năm tuổi mang các gen quý.

Cây nhãn cổ của gia đình ông Nguyễn Văn Thư, xã Hồng Nam (thành phố Hưng Yên)

Gia đình ông Nguyễn Văn Thư, thôn Lê Như Hổ, xã Hồng Nam hiện còn bảo tồn được 3 cây nhãn cổ có tuổi thọ vài trăm tuổi gồm: 1 cây nhãn đường phèn, 1 cây nhãn đầu nước và 1 cây nhãn cùi. Trải qua thời gian, có cây đã bị mọt rỗng thân nhưng gia đình vẫn đang cố gắng chăm sóc, bảo vệ để giữ gìn cho con cháu đời sau nguồn giống nhãn quý. Đặc biệt là cây nhãn đường phèn luôn được các khách hàng để ý và tới đặt mua từ khi quả còn non. Theo gia đình ông Thư chia sẻ, mặc dù các cây nhãn cổ của gia đình đã già cỗi nhưng do được chăm sóc tốt nên năm nào cũng ra quả. Ngay từ khi quả non khách hàng đã tới đặt mua cả cây với giá cao hơn giá bán trung bình của các cây nhãn khác trong tổng diện tích hơn 1 mẫu nhãn thâm canh của gia đình. Chỉ riêng bán quả từ cây nhãn đường phèn, năm 2017, gia đình ông đã bán được 9,5 triệu đồng. Năm nay, cây nhãn đường phèn của gia đình ông Thư cho sản lượng ước khoảng 70kg, cây nhãn cùi cho sản lượng khoảng 1,3 tạ với giá bán khoảng 40 – 50 nghìn đồng/kg.

Gia đình ông Nguyễn Văn Lâm cũng ở xã Hồng Nam lại nổi tiếng bởi cây nhãn muộn cổ thụ. Cây nhãn có thân to, tán rộng, cùi dày, vị ngon, ngọt. Ngoài ra, gia đình ông Lâm còn có 2 cây nhãn cổ thụ khác cũng đang được bảo tồn tốt trong vườn nhà. Ông Lâm chia sẻ: “Gia đình tôi hiện đang thâm canh khoảng 1 mẫu nhãn hàng hóa với nhiều giống khác nhau. Tuy nhiên, các giống được chiết, ghép từ các cây nhãn cổ của gia đình chiếm khoảng 30%. Các cây nhãn được chiết, ghép từ nguồn gen của các cây nhãn cổ của gia đình cho chất lượng tương đối ổn định và được khách hàng tin dùng, thường tới đặt mua ngay từ đầu vụ. Tuy nhiên, những cây nhãn cổ do tuổi thọ cao lại được trồng tại những địa hình trũng thấp nên việc bảo tồn, chăm sóc gặp nhiều khó khăn. Sản lượng nhãn quả cũng vì thế mà không ổn định, có xu hướng ngày càng giảm. Để lưu giữ lại nguồn gen quý của các cây nhãn này, gia đình tôi đang áp dụng các biện pháp chăm sóc đặc biệt cho cây, đồng thời thực hiện chiết, ghép nhằm tạo ra các cây con mới mang đặc tính tốt từ cây mẹ”.

Không có điều kiện thâm canh nhãn hàng hóa nhưng gia đình ông Trần Đức Vị, thôn 1, xã Quảng Châu (thành phố Hưng Yên) vẫn cố gắng bảo tồn cây nhãn cùi ngon trong mảnh vườn nhỏ. Ông Vị chia sẻ: “Năm nào cũng vậy, cứ vào đầu vụ nhãn, khách mua nhãn đã đặt mua toàn bộ cây nhãn ngon này của gia đình. Do không có điều kiện thu hái nên tôi thường bán “vo” cả cây cho khách. Giá bán luôn cao hơn so với giá bán nhãn trung bình trên thị trường. Năm 2017, giá bán nhãn của gia đình tôi đạt khoảng 60 nghìn đồng/kg”.

Ông Nguyễn Văn Lâm, xã Hồng Nam bên cây nhãn được nhân giống từ cây nhãn cổ của gia đình

Thực hiện dự án “Bảo tồn giống nhãn đặc sản và nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm vùng chuyên canh nhãn của tỉnh giai đoạn 2012 - 2015”, năm 2013, toàn tỉnh đã tiến hành bình tuyển và lựa chọn 20 cây nhãn đầu dòng thuộc 3 trà: Sớm, trung, muộn. Đây đều là các cây nhãn có tuổi thọ cao, có chất lượng quả tốt đang được các nhà vườn chăm sóc, bảo vệ. Bên cạnh các biện pháp chăm sóc nhằm duy trì năng suất, chất lượng của các cây nhãn đầu dòng, các chủ vườn cũng được khuyến khích thực hiện các biện pháp nhân giống để giữ giống. Ông Đào Ngọc Bách, một trong những gia đình có cây nhãn đầu dòng được bình tuyển, bảo tồn cho biết: “Ý thức được vai trò và tầm quan trọng của cây nhãn đầu dòng nên gia đình tôi luôn cố gắng bảo vệ, chăm sóc để cây nhãn sinh trưởng, phát triển tốt, đồng thời nhân giống các cây con để duy trì nguồn gen quý của cây. Tuy nhiên, do cây có tuổi thọ cao nên năng suất không ổn định, nguy cơ chết rất cao. Gia đình tôi mong muốn các nhà khoa học, ngành chức năng có biện pháp bảo tồn phù hợp để các giống nhãn quý, nhãn gốc của Hưng Yên không bị mai một”.

Thành phố Hưng Yên được coi là cội nguồn của loại đặc sản quý “nhãn lồng Hưng Yên” với cây nhãn tổ tại cụm di tích đình - chùa Hiến, phường Hồng Châu (thành phố Hưng Yên). Các cây nhãn quý còn được trồng tại nhiều di tích lịch sử, công trình công cộng của Phố Hiến xưa. Bên cạnh sự phát triển của các giống nhãn lai tạo, cấy ghép nhằm đem đến sự đa dạng về chủng loại, trà vụ và chất lượng đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng và nâng cao hiệu quả kinh tế thì những cây nhãn cổ, nhãn quý luôn được người dân giữ gìn, bảo vệ. Các cây nhãn cổ thụ với thân gốc sù sì, thậm chí đã bị mục rỗng nhưng vẫn kiên cường vươn tán là biểu tượng cho một miền đất nhãn đã phát triển từ lâu đời và sẽ ngày càng phát triển hơn nữa trong tương lai.

Mai Nhung

Các tin mới:

Nhấn vào đây để xem các tin trước