Năm 2024, ngành tôm tiếp tục về đích bằng kết quả tăng trưởng ấn tượng cả về sản lượng lẫn giá trị kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, để tiếp tục đà tăng trưởng ấn tượng này trong năm 2025, theo các doanh nghiệp là không đơn giản, bởi cơ hội bứt phá được dự đoán là không nhiều, thậm chí là chưa rõ nét, trong khi áp lực cạnh tranh tiếp tục gia tăng. Vì vậy, bên cạnh việc sớm tháo gỡ những nút thắt, ngành tôm cần nắm bắt, chắt chiu tốt từng cơ hội để tiếp tục khẳng định vị thế của mình trên thị trường thế giới.

Truy xuất nguồn gốc, an toàn vệ sinh thực phẩm, phúc lợi động vật, rồi sản xuất xanh… đều là những quy định, tiêu chuẩn từ các thị trường nhập khẩu lớn mà con tôm phải đạt được nếu muốn giữ vững vị thế tại các thị trường trọng điểm. Trong khi đó, nghề nuôi tôm ở Việt Nam hiện vẫn còn ở quy mô nhỏ lẻ nên sẽ rất khó thực hiện theo các quy định, tiêu chuẩn này. Đây là một tồn đọng lớn, một khó khăn lớn, nên rất cần có các trại nuôi lớn hàng trăm hecta, như tình hình nuôi ở Ecuador. Hay như giải pháp tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết chuỗi giá trị; đồng thời có chính sách thu hút nhà đầu tư tham gia nhiều hơn lĩnh vực nuôi tôm.

Giá thành tôm nuôi cao là một trong những nút thắt lớn cần sớm được tháo gỡ để giúp tăng tính cạnh tranh và giữ vững vị thế của ngành tôm. Ảnh: TÍCH CHU

Một vấn đề nan giải và cũng có thể xem là lực cản sự phát triển của ngành tôm đó là giá thành tôm nuôi. Nguyên nhân thì có nhiều, nhưng chủ yếu là tôm giống chất lượng chưa chuẩn mực, ổn định; là môi trường nuôi ngày càng có xu hướng xấu đi, dễ gây rủi ro, trong đó đáng kể là không đủ nước sạch cho nuôi tôm. Ông Hồ Quốc Lực - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta đề xuất: “Rõ ràng việc cần làm là kiểm soát tích cực, chặt chẽ hơn không để tôm giống chất lượng kém lưu thông, tiêu thụ; là quan trắc tần suất cao hơn; là tăng đầu tư thủy lợi cho các vùng nuôi trọng điểm các địa phương”. Để hóa giải lực cản này, nhằm nâng cao tính cạnh tranh và củng cố vị thế cho ngành tôm, bên cạnh giải pháp về chất lượng con giống, môi trường, theo các doanh nghiệp, cần có nhiều hơn những trang trại nuôi quy mô lớn với các giải pháp kỹ thuật tiên tiến mới giảm rủi ro, mới tăng năng suất, giảm giá thành, dễ truy xuất nguồn gốc...

Nói về cơ hội của ngành tôm trong năm 2025 cũng như những năm tiếp theo, ông Lực cho rằng, nếu để nói cơ hội bứt phá gần thì không rõ nét, nhưng cơ hội từ ưu thế về thuế quan thông qua các FTA Chính phủ đã ký kết là hết sức rõ ràng. Nhờ FTA và sự nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp thủy sản tôm Việt Nam hiện chiếm vị trí hàng đầu ở Nhật Bản, Hàn Quốc và trong top 2 ở châu Âu. Tôm Việt cũng giữ vị trí hàng đầu ở Úc cũng một phần có sự tác động từ CPTPP. Sắp tới, sau khi hiệp định CEPA ký với UAE có hiệu lực, sản phẩm Halal của chúng ta sẽ có cơ hội lớn thâm nhập thị trường Trung Đông rộng lớn. Ông Lực cho biết: “Trong vài năm tới, lợi thế từ các FTA chúng ta đang có sẽ giúp ngành tôm duy trì được lợi, từ đó giúp củng cố vị thế cho con tôm Việt Nam”.

Thông tin thêm về thị trường Nhật Bản, theo ông Lực, đây là thị trường gần, cước tàu không biến động và phương thức thanh toán hết sức nhanh và an toàn, cũng là thị trường rộng lớn, cho nên đáp ứng các kỳ vọng của doanh nghiệp ngành tôm. Còn nếu nói về tiềm năng dài hạn của thị trường Nhật Bản, thì đây vẫn là thị trường trọng điểm của con tôm Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn chung, người tiêu dùng chú trọng sản phẩm có giá mềm hơn. Cho nên trong ngắn hạn, sắp tới đây, có thể tôm Việt phải cạnh tranh gay gắt hơn với tôm từ Indonesia, nước chiếm thị phần thứ hai bán tôm vào Nhật sau Việt Nam.

Để nắm bắt tốt cơ hội, điều trước tiên là ngành tôm cần nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm tôm của mình, thông qua việc phải giảm giá thành. Hiện tại, giá thành tôm nuôi của chúng ta còn cao quá, mà nguyên nhân là do tỷ lệ thu hồi trong nuôi tôm còn khá thấp. Tỷ lệ nuôi thành công thấp, cơ bản là chất lượng con tôm giống chưa đồng đều, tôm giống không đạt chuẩn còn lén lút lưu hành, tiêu thụ. Ngoài ra còn những vấn đề khác như chuyện đánh mã số cơ sở nuôi, là nước sạch cho nuôi tôm…

Về lâu dài thì cần khắc phục các điểm thắt cổ chai, là kiểm soát con giống, là đầu tư hạ tầng vùng nuôi trọng điểm, là kiểm soát chặt chẽ các chế phẩm nuôi tôm. Tất cả toàn là những việc khó, tuy nhiên cái gì làm được sớm thì nên làm ngay. Về xu thế, để tăng ưu thế, chắc chắn ngành tôm còn nhiều việc lớn phải lo; tập trung vào động thái làm sao kiểm soát, hạn chế và giải pháp cụ thể trung hòa khí thải trong tất cả mắt xích chuỗi giá trị con tôm… để tiến tới phát triển ổn định và bền vững.

Trước thềm vụ tôm nước lợ năm 2025, cả doanh nghiệp và người nuôi tôm chỉ mong sao thời tiết ôn hòa, người nuôi tôm có vụ mùa bội thu… góp phần chuỗi giá trị con tôm duy trì và đợi thời cơ tăng trưởng, cũng như có những chương trình quốc gia giải quyết các tồn đọng lớn ngành tôm đang gặp phải. Về khách quan, nếu các xung đột lớn (Đông Âu, Trung Đông) chấm dứt sớm thì năm 2025 cũng là khởi đầu cho giai đoạn củng cố và tăng tốc của ngành tôm Việt Nam.

TÍCH CHU

Các tin mới

Nhấn vào đây để xem các tin trước