Xuất khẩu thanh long tiểu ngạch phi mậu dịch: Tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Nguồn tin: Báo Bình Thuận, 15/10/2010
Ngày cập nhật: 16/10/2010

Các đơn vị xuất khẩu thanh long tiểu ngạch thích nhận tiền “tươi”, ngại “va chạm” thủ tục hành chính… Nhưng tiềm ẩn đằng sau xuất khẩu tiểu ngạch là dễ bị giựt nợ. Và khi bị giựt nợ từ các đối tác nước ngoài mà không có chứng từ pháp lý thì đơn vị xuất khẩu thanh long tiểu ngạch chỉ có… phá sản.

Ông T. ở xã Hàm Minh, Hàm Thuận Nam (Bình Thuận) - một trong những chủ vựa thanh long xuất khẩu sang Trung Quốc khá lừng lẫy cách đây vài năm nhưng bây giờ phải lui về làm vườn vì bị phá sản do phía đối tác nước ngoài quỵt nợ. Mấy năm trước chưa triển khai làm thanh long theo chương trình VietGAP, vựa của ông thu mua đại trà thanh long rồi phân loại xuất khẩu cho các đầu mối ở Trung Quốc. Ở tháng cao điểm, có khi xuất sang Trung Quốc cả trăm tấn. Đối tác là các mối làm ăn dây chuyền qua giới thiệu của bạn hàng bằng cách đối tác đặt hàng qua điện thoại, thanh long xuất qua Trung Quốc đến điểm hẹn là giao hàng rồi nhận tiền mặt. Làm ăn nhiều lần nên có khi đối tác Trung Quốc xin gối đầu hoặc nợ 1, 2 chuyến hàng. Rồi đến một lần, sau chuyến hàng nợ khá lớn, chuyến thứ 2 họ hứa sẽ thanh toán. Thế nhưng khi giao hàng xong thì họ bảo phải chờ. Chấp nhận chờ nhưng rồi mấy ngày sau không liên lạc được. Tìm hiểu thì chỉ nắm được thông tin mơ hồ vì đối tác này không đăng ký kinh doanh ở nước sở tại, họ chỉ là trung gian mua thanh long ở Bình Thuận rồi bán lại cho các công ty lớn xuất khẩu của Trung Quốc. Địa điểm tập kết giao hàng chỉ là nơi thuê mướn nên cũng không ai rành về người mua thanh long của ông T. Vậy là ông T. mất trắng số tiền đã bán thanh long cho đối tác không rõ nguồn gốc ở Trung Quốc. Đợt ấy, ở Hàm Thuận Nam không chỉ ông T. mà nhiều vựa thanh long xuất khẩu bằng đường tiểu ngạch sang Trung Quốc cũng bị “dính chấu” giựt nợ như ông. Vựa nào ít vốn đành phá sản, vựa nào vốn khá thì lấy làm bài học đắt giá.

Đóng thùng thanh long xuất khẩu - ảnh: N.L

Tuy nhiên, khách quan nhìn nhận trong quá trình làm ăn, nhiều vựa chỉ cho gối đầu ít tiền nên có bị giựt nợ thì cũng bị mất số ít, hoặc khi thanh long dội hàng, ép giá họ chấp nhận bán thấp hơn 1 giá so với thị trường (một kiểu cạnh tranh không lành mạnh với bạn hàng trong tỉnh) để lấy tiền trực tiếp.

Bình Thuận có gần 13.000 ha thanh long, sản lượng trên 300.000 tấn. Tuy nhiên, theo Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu khu vực 2, mỗi năm xuất khẩu chính ngạch thanh long ước gần 80.000 tấn. Còn xuất khẩu tiểu ngạch phi mậu dịch trên 100.000 tấn. Vì sao doanh nghiệp thích xuất khẩu thanh long bằng đường tiểu ngạch hơn chính ngạch?

Ông Bùi Đăng Hưng - Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận cho biết: Nhiều lý do để các đơn vị tham gia xuất khẩu thanh long “thích” đi đường tiểu ngạch. Đầu tiên là giao dịch đặt hàng nhanh gọn qua điện thoại. Được nhận tiền mặt trực tiếp khi giao hàng dựa trên cơ sở tự do mặc cả giá thị trường. Không mất thời gian kê khai, làm các thủ tục hành chính xuất khẩu và hoàn thuế… Mặt khác, các đơn vị xuất khẩu thanh long tiểu ngạch ở Bình Thuận chưa đoàn kết, còn phụ thuộc khá nhiều vào đơn vị mua thanh long ở Trung Quốc. Các đơn vị nhập khẩu thanh long chính ngạch ở Trung Quốc dù thuế suất ở cửa khẩu chỉ bằng không. Nhưng khi vào nội địa nước sở tại, họ phải chịu các khoản thuế khác nên còn lãi ít hơn nhập khẩu thanh long tiểu ngạch phi mậu dịch. Với các đơn vị ở Trung Quốc lấy hàng qua đường nhập khẩu tiểu ngạch phi mậu dịch đa phần là các doanh nghiệp nhỏ, hoặc không có thương hiệu, thậm chí họ chỉ buôn bán qua tay không có giấy phép kinh doanh. Vì vậy, việc mua bán thanh long qua đường tiểu ngạch phi mậu dịch tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, nhất là chuyện giựt nợ.

Cũng cần phải nói thêm rằng các doanh nghiệp lớn nhập khẩu thanh long ở Trung Quốc rất muốn các đơn vị xuất khẩu ở Việt Nam, nhất là ở Bình Thuận xuất thanh long cho họ bằng đường chính ngạch. Vì họ muốn có những sản phẩm thanh long đạt chất lượng, đơn vị xuất khẩu cũng đã đăng ký kinh doanh với Nhà nước và tránh cảnh mua đi bán lại lòng vòng, thanh long phải sang tay nhiều đối tác. Ở Bình Thuận không ít đơn vị từ xuất khẩu thanh long theo đường tiểu ngạch phi mậu dịch, qua một thời gian thấy bất ổn nên đã nhận ra vấn đề xuất khẩu chính ngạch có nhiều lợi thế hơn, tránh được rủi ro nên chuyển hẳn sang xuất khẩu chính ngạch. Tuy vậy, con số doanh nghiệp xuất khẩu thanh long theo đường chính ngạch ở Bình Thuận chưa nhiều, chưa bằng 10% so với đơn vị xuất khẩu thanh long theo đường tiểu ngạch.

Dù “không ngăn sông cấm chợ” nhưng phải quyết liệt đưa xuất khẩu thanh long theo đường chính ngạch. Vì đây là yếu tố quan trọng có lợi cho đơn vị xuất khẩu, còn Nhà nước quản lý được tình hình xuất khẩu. Theo một số ý kiến của các doanh nghiệp chuyên xuất khẩu thanh long theo đường chính ngạch, việc hoàn thiện các giấy tờ để xuất khẩu theo đường chính ngạch không mất nhiều thời gian như nhiều người nghĩ. Hiện nay, ngành thuế sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp chuyện này, chuyện trả tiền qua tài khoản hoặc các tác vụ khác cũng tương đối nhanh gọn. Tuy phải mất một ít thời gian hoàn thuế nhưng tính an toàn trong tài chính rất cao, hầu như tránh được rủi ro. Đồng thời nếu có xảy ra sự cố ngoài ý muốn, đơn vị xuất khẩu theo đường chính ngạch vẫn còn chỗ dựa vào pháp luật.

Để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu chính ngạch ngày càng nhiều, cần mở rộng tuyên truyền, đồng thời phải có chế tài, ràng buộc của Nhà nước với các đơn vị xuất khẩu thanh long. Đồng thời huy động và tổ chức cho các cơ sở đóng gói thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP thì mới quản lý chặt chẽ, không thất thu ngân sách…

Trần Thi