'Vua bưởi' đất Hà thành

Nguồn tin: Báo Diễn Đàn Doanh Nghiệp, 05/11/2010
Ngày cập nhật: 6/11/2010

“Vào đời từ năm chín tuổi, từng bán trà đá, diêm quẹt, chuối chiên ở các bến xe, ga tàu tại Sài Gòn, rồi làm tài xế chạy xe đường dài... cuộc đời Nguyễn Hữu Thiện, Giám đốc Công ty Khải Hoàn, chủ thương hiệu bưởi Thiện Hồng, trải qua những chuỗi ngày lao đao, vất vả. Thế nhưng, như định mệnh, số phận đã gắn ông với trái bưởi miệt vườn và đưa ông trở thành “vua bưởi” của đất Hà thành.

Chân dung 'vua bưởi' đất Hà Thành

- Là một người “Sài Gòn chính hiệu”, duyên cớ nào đưa ông ra đất Bắc lập nghiệp?

Đó là một câu chuyện dài. Tôi vốn là tài xế chạy xe Bắc - Nam từ những năm 1986 - 1987. Trong một chuyến xe chở hàng ra Hà Nội, tôi thèm ăn bưởi nên ghé vào một tiệm bán bưởi hỏi mua. Nhìn trái bưởi người bán đưa, tôi biết đó không phải là bưởi Năm Roi mà là bưởi lai. Không hiểu sao lúc cầm trái bưởi ăn, tôi lại nhớ má đến thế!

Ngoại rồi đến má tôi cũng từng bán bưởi trên đường Cách Mạng Tháng Tám, Q.10, TP.HCM. Những lúc không chạy xe, tôi phụ má gọt bưởi giao cho khách. Không thường xuyên làm nhưng mỗi năm tôi cũng gọt vài trăm trái bưởi nên nhìn vỏ, tôi biết trái nào ngon, trái nào dở, trái nào có hạt, trái nào không. Ăn trái bưởi “mắc” khiến tôi nghĩ mông lung lắm, nhưng thực sự chưa có gì rõ nét về cái gọi là nghề buôn bưởi...

Thế rồi, trong những chuyến xe chở hàng ấy, tôi đã gặp cô gái cũng là người Nam ra Bắc học đại học. Gia đình cô ấy kinh doanh nhà hàng, còn tôi là khách thường xuyên ghé quán mỗi khi chở hàng ra đây. Trong khi những tài xế khác nhậu nhẹt, cờ bạc thì tôi lầm lũi một mình, nghỉ ngơi rồi chở hàng về. Chắc có lẽ thấy tôi hiền, thật thà, thẳng thắn nên cô ấy đem lòng thương...

Cưới xong, gia đình bên vợ không muốn con gái vào Sài Gòn nên chúng tôi sống cùng nhà vợ. Không chạy xe như trước, tôi bàn với gia đình vợ đưa bưởi ra bán. Những trái bưởi ngon, hiếm hoi ở Hà Nội đã giúp quán ăn của mẹ vợ tôi ngày càng đông khách. Khách đến ăn và thường mua vài trái bưởi về nhà làm quà. Sau nửa năm sống chung với gia đình vợ, có được 4,7 triệu đồng làm vốn, vợ chồng tôi ra riêng, mở cửa hàng bưởi Thiện Hồng.

- Người ta kinh doanh phải bỏ ra tỷ này, tỷ kia để đầu tư nhưng thu được chẳng bao nhiêu, thậm chí còn thất bại. Sao với ông, chỉ chừng ấy tiền mà thành “vua bưởi”?

Đó là cả một chuỗi ngày vất vả. Tôi vốn tự lập từ nhỏ nên nghĩ mình không thể “sống bám” vào nhà vợ được. Ngày xưa, ba bỏ nhà theo người đàn bà khác, một mình mẹ phải làm đủ mọi việc để nuôi chị em tôi. Mới 8 - 9 tuổi đầu, tôi phải ra đường kiếm cái ăn. Khi thì bán trà đá ở ga Hòa Hưng, lúc bán diêm quẹt ở bến xe, góc chợ, rồi bán chuối chiên, chuối ngào đường... Lớn hơn một chút, kinh tế khá hơn, mẹ tôi bán bưởi và tôi thường gọt bưởi, chở bưởi đi giao...

Lúc còn ở nhà mẹ vợ, tôi nghĩ mình có thể tiếp tục nghề lái xe. Nhưng tính lại, nghĩ đến công việc ngày xưa của mẹ, tôi ra riêng và mở cửa hàng bưởi Thiện Hồng. Tiền ít, không đủ lấy hàng, tôi nhờ bạn hàng của mẹ bán thiếu bưởi. Nhưng dù họ có giúp thì mỗi ngày cũng chỉ có thể bán thiếu cho tôi được 100 trái bưởi. Tôi nghĩ, làm giàu thì không thể bán lẻ, mà phải kinh doanh lớn. Và tôi quyết tâm đem trái bưởi ngon chinh phục người Hà Nội.

Tôi không được học hành nhiều nhưng khi đã quyết thì phải làm cho bằng được, dù phải mất năm năm, mười năm... Vì vậy, dù tiền không có nhưng tôi vẫn chuyển cửa hàng đến địa điểm rộng hơn (85 Đường Láng, Đống Đa, Hà Nội). Trong hai tháng đầu, mỗi ngày tôi dành hai giờ đồng hồ để đếm xem khu đó có bao nhiêu ngôi nhà, biệt thự, có bao nhiêu xe máy sang trọng, bao nhiêu ô tô đời mới chạy qua. Tôi tính, một ngày có 3.000 lượt xe qua lại, chỉ cần 1% trong số đó ghé lại cửa hàng là mình đã thành công.

- Biệt danh “vua bưởi” có vẻ phần nào đã khẳng định thành công của ông ở đất Hà Nội này?

Có thể tạm nói như vậy. Hiện nay, ngày ít tôi bán cũng được năm tấn bưởi, ngày nhiều khoảng 15 - 20 tấn. Bưởi Thiện Hồng có mặt ở hầu hết nhà hàng, khách sạn, quán bar ở Hà Nội. Và đến bất cứ nhà hàng, quán bar nào hỏi bưởi Thiện Hồng ai cũng biết.

Người Hà Nội “sành ăn” lắm. Ăn không ngon, họ trả; bưởi hơi chua, họ trả; hoặc không thích, họ cũng trả. Rồi thích dùng lúc nào họ gọi lúc đó, thậm chí 12 giờ đêm mình cũng phải đi giao. Tôi nghĩ, đã kinh doanh thì phải chiều khách. Tôi chấp nhận cho khách đổi bưởi nếu họ không thích, thậm chí còn “một đền năm” nếu khách chọn phải trái bưởi có hạt.

Tôi thà mang ra chợ bán rẻ chỉ vài ngàn đồng một quả cho người ít tiền, chứ nhất định không để khách của mình phải ăn bưởi dở. Nhờ cách này mà hiện nay bưởi Thiện Hồng không chỉ có mặt ở Hà Nội, mà còn chinh phục người sành ăn các tỉnh Hải Phòng, Thái Bình, Thái Nguyên.

- Nhưng nghe nói, để có thương hiệu bưởi Thiện Hồng như hiện nay, ông đã phải mang trái bưởi đi gõ cửa từng nhà, và ông cũng từng bị người ta đuổi?

Phải nói đó là chuỗi ngày đẫm mồ hôi và nước mắt của tôi. Những ngày đầu kinh doanh, tôi phải mang bưởi đến từng nhà mời người ta mua. Có nhà mở cửa nghe tôi giới thiệu, nhưng cũng có nhà sập cửa ngay khi tôi mở miệng.

Không nản lòng, tôi tìm đến các nhà hàng với một giỏ bưởi thật to. Không nói thẳng như khi đến nhà dân, tôi gọi món ăn và món tráng miệng là bưởi. Ăn xong, tôi bảo quản lý nhà hàng là có một loại bưởi ngon hơn, trình bày cũng đẹp mắt hơn và tôi chính là người cung cấp loại bưởi ấy - bưởi Bình Minh, xứ trồng bưởi ngon nhất cả nước. Và tôi mang quả bưởi ra “biểu diễn”.

Có kinh nghiệm gọt bưởi từ nhỏ, chỉ một phút, dĩa bưởi đã được trình bày đẹp mắt và các múi bưởi được lột vỏ mà không hề có một vết xước. Hôm đó, tôi đã thuyết phục được nhà hàng ấy. Từ một nhà hàng, tôi tìm đến các nhà hàng, quán bar khác và cứ thế, mỗi ngày tôi phải gọt đến vài trăm quả bưởi, ròng rã suốt một năm. Vào mùa Đông, có những hôm cả hai bàn tay tôi sưng vù vì gọt bưởi.

Không chỉ nhà hàng, khách sạn, nhiều khách lẻ hằng ngày đến cửa hàng mua bưởi chỉ để xem tôi gọt. Trong khi khách ngồi trên ghế thưởng thức từng múi bưởi thì mình ngồi dưới đất cặm cụi gọt vỏ. Gọt đến đâu họ ăn đến đấy, nhìn lại mình sao thấy giống người ở quá! Nhưng đâu có cách nào khác, bán hàng thì phải chiều khách thôi. Và nhờ cách này mà mạng lưới tiêu thụ bưởi của tôi ngày càng mở rộng.

- Thị trường Sài Gòn rộng lớn hơn Hà Nội. Ông có lợi thế của một “người Sài Gòn chính hiệu”, hiểu tâm lý khách hàng, vậy sao không lập nghiệp ở đây mà lại ra một nơi “lạ nước lạ cái” như thế?

Không như cô nghĩ đâu! Sài Gòn rộng lớn, nhưng người “sành ăn” không nhiều. Trong khi đó, người Hà Nội rất “chịu chi” và đổi lại, thứ họ mua cũng phải “đáng đồng tiền bát gạo”. Người Sài Gòn ăn không ngon, lần sau không đến mua nữa, nhưng người Hà Nội ăn không ngon thì phải đổi lại cho bằng được. Hơn nữa, bưởi ở Sài Gòn hiện nay đã “bị loạn” bởi sự mua bán xô bồ từ các xe đẩy.

- Người ta nói, mua bưởi bán, nhất là mua khi trái bưởi còn ở trên cành như cách ông đang làm là “một vốn bốn lời”?

Không dễ như vậy đâu. Khi mua bưởi, tôi mua cả vườn. Xem toàn bộ vườn bưởi của nông dân, tôi đưa tiền trước cho họ và thu hoạch sau. Khách hàng của tôi đã ký hợp đồng mua bưởi quanh năm, nên bằng mọi cách tôi phải có bưởi ngon cho họ, dù là “vào mùa” hay “lệch mùa”. Khi vào vụ, số bưởi dạt giảm nhưng những lúc “trái mùa”, tỷ lệ hàng dạt tăng lên, tiền lời hầu như không có.

Một ký bưởi hái từ nhà vườn chuyển ra Hà Nội mất đến 3.500 đồng (tiền bốc vác, tiền vận chuyển, tiền bến bãi...). Với giá mua tại nhà vườn là 7.000 - 8.000 đ/kg, tổng cộng một ký bưởi có giá thành 12.000 đồng, tôi bán khoảng 25.000 - 28.000 đ/kg.

Nhìn thì có vẻ lời nhiều, nhưng trừ khoản hao hụt (hàng dạt chiếm đến 40 - 50%, bán với giá 3.000 - 4.000 đ/trái) thì cũng chẳng lời được bao nhiêu. Lời là nhờ khi bưởi vào mùa và khả năng đánh giá vườn bưởi của người mua. Cô biết không, từ đầu năm đến nay, do bưởi chưa vào mùa, tỷ lệ hàng dạt nhiều mà tôi lỗ 500 - 600 triệu đồng. Và gần năm năm kinh doanh tôi mới kiếm được đồng lời từ trái bưởi.

- Không xuất thân từ gia đình có truyền thống kinh doanh, nhưng xem ra ông khá am hiểu cách thức làm giàu?

Những kiến thức này tôi học được từ mẹ. Nhưng bài học của tôi rất đắt giá! Ngày ấy, nhà nghèo, mẹ tôi buôn bán đủ thứ để kiếm sống, từ mía, bắp luộc cho đến chuối ngào đường, đậu phộng luộc...

Tôi còn nhớ, những trái chuối ngào đường mẹ làm, hai chị em tôi mang đi bán dạo. Không biết có phải do có khiếu kinh doanh, hay vì người ta thương tình một thằng nhỏ phải đội thức ăn đi bán mà món nào tôi bán cũng đắt khách. Chuối ngào đường mẹ dặn bán một đồng, tôi bán đồng rưỡi, bắp luộc mẹ dặn bán một đồng, tôi bán hai đồng nhưng khách mua rất đông.

Tối về tưởng được mẹ khen, nào ngờ bị mẹ cho ăn đòn. Lúc ấy tôi chỉ biết nghĩ là làm sao kiếm được nhiều tiền hơn để giúp mẹ mà thôi. Vì tôi còn quá nhỏ nên mẹ không thể giải thích cho tôi hiểu lý do của những trận đòn này. Đã có lúc tôi rất giận mẹ.

Khi đã lớn và bắt đầu hiểu cuộc sống, tôi mới nghiệm ra rằng, đó là vì mẹ sợ mất khách. “Hàng mình thế nào thì bán như thế ấy, chứ không nên vì khách đông mà đẩy giá lên cao” - đó là bài học kinh doanh đầu tiên tôi học từ mẹ.

- Trái cây Việt Nam dù có nhiều tiềm năng, nhưng lại đang thất thế trước trái cây ngoại ở thị trường trong nước cũng như xuất khẩu. Ông có lo không khi trái cây nhập, trong đó có cả bưởi ngoại, đang chiếm ưu thế tại thị trường trong nước?

Ngành rau quả của Việt Nam dù có nhiều lợi thế, nhưng thời gian qua lại phát triển khá lận đận, thị trường nội thường xuyên rơi vào tình cảnh “được mùa lo mất giá”, thị trường xuất khẩu thì lép vế trước trái cây của các nước trong khu vực. Nhiều loại trái cây Việt Nam có giá thành cao nhất vùng, so với Thái Lan thì cao hơn từ 30 - 40%.

Nguyên nhân chủ yếu là do tình trạng sản xuất manh mún, người dân có thói quen thấy nhà hàng xóm trồng gì là làm theo, hoặc thấy loại trái cây nào có giá là ồ ạt trồng, rớt giá thì lại bỏ. Sản xuất thiếu ổn định, thiếu định hướng của Nhà nước và hướng dẫn của nhà khoa học,từ đó dẫn đến việc trái cây làm ra có chất lượng chưa cao, không an toàn, quả không đồng đều.

Bưởi ở miền Nam nhiều, nhưng lại phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Không chỉ mang trái bưởi ngon đến với người Hà Nội, tôi đang định đưa trái bưởi “xuất ngoại” nhưng còn do dự vì nguồn bưởi trong nước chưa ổn định.

- Không chỉ mong cuộc sống đủ đầy cho các con, ông còn nghĩ nhiều hơn thế?

Mỗi khi buồn, tôi tìm đến chùa để lòng được thanh thản. Bây giờ làm được mười đồng, tôi cúng hai đồng cho nhà chùa. Tôi đã góp một chút công sức vào việc xây dựng, sửa chữa, tu bổ lại một số chùa ở miền Bắc.

Điều làm tôi vui nhất là hơn một năm nay, tôi đã tặng cả chục ngàn cây bưởi da xanh giống để các nhà chùa trồng. Chắc chắn trong ba năm tới đây, bưởi da xanh từ các chùa sẽ tràn ngập thị trường phía Bắc. Ngoài những quả cúng chùa, toàn bộ số bưởi của các chùa tôi sẽ mua lại để bán. Đó cũng là cách giúp nhà chùa có kinh phí trang trải sinh hoạt, chứ không chỉ trông chờ vào tiền cúng chùa của Phật tử.

- Và đây cũng là cách ông xây dựng thương hiệu cho Bưởi Thiện Hồng?

Cũng có thể gọi là thế. Trước đây, tôi đã từng được nguyên Phó thủ tướng Nguyễn Công Tạn tin tưởng giao cho việc tìm đầu ra cho giống cỏ nhập khẩu làm thức ăn cho bò. Trước khi nhập giống cỏ về Việt Nam, chúng tôi phải chạy khắp nơi tìm đất để trồng thử nghiệm.

Khi giống cỏ trồng cho năng suất tốt, chúng tôi chính thức được nhận nhiệm vụ phân phối giống cỏ này. Thế nhưng, muốn đưa cỏ giống về các tỉnh phải “lót tay” cho nhiều người, mà tính tôi không quen như thế, đã vậy, hàng mình bán 2.000 đ/bịch nhưng khi tới tay người nông dân giá đã tăng gần gấp ba lần, thế là tôi bỏ ngang.

Tính tôi như thế nên không thể làm việc theo kiểu Nhà nước được. Tự mình làm theo cách của mình. Và dự án trồng bưởi da xanh ở các vườn nhà chùa ở phía Bắc cũng là cách tạo nguồn nguyên liệu phục vụ cho kinh doanh trong nước và xuất khẩu trong tương lai. Đây cũng là cách tôi tạo thương hiệu bưởi Thiện Hồng ngày một lớn mạnh.

- Xin cảm ơn ông!