Từ chuyện bưởi Năm Roi rớt hạng

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 25/11/2010
Ngày cập nhật: 27/11/2010

Bưởi Năm Roi một thời vang danh miền Tây đang đứng trước nguy cơ tàn lụi. Sự lấn lướt của cam sành và bưởi da xanh đang dồn bưởi Năm Roi vào thế bí. Nhà vườn ở hai vùng nguyên liệu bưởi lớn nhất là Bình Minh (Vĩnh Long) và Châu Thành (Hậu Giang) đang quay mặt với “đứa con” do chính mình “sinh ra” và nuôi dưỡng hàng chục năm qua.

* Tạo “giấy thông hành” rồi không có tiền đăng ký đáo hạn!

Một thời dư luận rộ lên lo lắng bưởi Năm Roi ở Bình Minh - Vĩnh Long sẽ “tuyệt chủng” khi xây dựng cầu Cần Thơ và các khu công nghiệp, dân cư tấn công vào chính vùng nguyên liệu. Trước sức ép đô thị hóa và chuyển đổi cây trồng diện tích bưởi bị co cụm, năm 2007, Công ty TNHH Metro Cash & Carry Việt Nam tài trợ cho 26 hộ ở xã Mỹ Hòa (huyện Bình Minh) thực hiện quy trình GlobalGAP trên 23,5 ha bưởi Năm Roi; cuối năm 2008, các hộ này được tổ chức SGS New Zealand Limited cấp Quyết định chứng nhận chất lượng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu theo quy trình GlobalGAP. Những tưởng đây sẽ là điều kiện giúp vùng bưởi này phát triển mạnh, nhưng sản phẩm cũng loay hoay tiêu thụ nội địa qua hệ thống siêu thị này. Năm 2009, các hộ này cung cấp khoảng 600 tấn bưởi đạt tiêu chuẩn GlobalGAP cho thị trường, chỉ bằng 1,38% sản lượng bưởi ở xã Mỹ Hòa!?

Huyện Bình Minh hiện có 2.033 ha trồng bưởi Năm Roi. Riêng xã Mỹ Hòa chiếm đến 1.240 ha. Sau một thời theo đuổi “giấy thông hành” GlobalGAP nhà vườn Bình Minh lại chán nản “buông” bưởi Năm Roi. Nguyên nhân chính họ đưa ra là không nhận thấy lợi ích kinh tế thực sự mà tiêu chuẩn này mang lại. Bưởi sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP phần lớn bán xô - ngang giá với bưởi nhà vườn trồng theo kiểu truyền thống. Bên cạnh đó, khi bán cho các HTX, doanh nghiệp để xuất khẩu thường bị đánh lận về các tiêu chuẩn chất lượng. Và tất nhiên, hệ lụy của nó là “HTX không có kinh phí tái công nhận GlobalGAP, phải xin gia hạn 6 tháng, rồi gia hạn thêm 3 tháng nữa... Chi phí để tái công nhận cho các hộ trong HTX khoảng 7.700 USD là một khoản tiền lớn...” - lời của ông Chủ nhiệm HTX sản xuất và tiêu thụ bưởi Năm Roi Mỹ Hòa (huyện Bình Minh) cũng là lời ru buồn cho vùng thương hiệu bưởi Năm Roi.

* Cam sành hạ “đo ván” bưởi Năm Roi!

“Tui trồng 2,5 ha bưởi gần 10 năm rồi. Nay tui trồng xen cam sành, mỗi năm thu nhập ngang với bưởi Năm Roi. Nếu tui cưa bưởi mà trồng toàn cam sành, cây có tán rộng thu nhập mỗi công có thể từ 150 - 200 triệu đồng. Bây giờ, bà con đều xen 70% cam sành trong bưởi. Tui nghĩ sắp tới bưởi sẽ tiêu dần” - ông Nguyễn Văn Thắng ở xã Phú Hữu A, huyện Châu Thành (Hậu Giang) bùi ngùi tâm sự. Thật xót khi nhà vườn ở đây cưa bỏ bưởi Năm Roi để trồng cam sành. Theo nhiều nông dân, gần đây bưởi Năm Roi không có đầu ra, giá cả bấp bênh, trong khi cây cam sành giá cả ổn định từ 10.000 - 30.000 đ/kg. Nhiều nhà vườn trồng cam sành đạt thu nhập 1 tỉ đồng/ha. Thực tế trên đã cuốn nhiều hộ nông dân trồng xen cam sành vào vườn bưởi; nhiều hộ phá cả vườn bưởi trồng cam sành. Hiện diện tích cam sành tăng gần 3.300 ha, trong khi diện tích bưởi Năm Roi 2.500 ha giảm còn 1.900 ha. Được biết, Hậu Giang đang tiến hành xây dựng thương hiệu bưởi Năm Roi và triển khai xây dựng vùng chuyên canh bưởi rộng 3.200 ha. Ông Trần Quang Hành, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Châu Thành lo lắng: “Nhà vườn trồng cam sành phát triển rất tốt, cho thu nhập cao, lợi nhuận gấp 3 lần bưởi Năm Roi. Tôi đang lo trong những năm tới diện tích vườn bưởi sẽ mất luôn”.

* Liên kết tạo kênh tiêu thụ?

Theo lời ông Trần Quang Hành, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Châu Thành - Hậu Giang, diện tích trồng bưởi ở đây không được công nhận đạt một tiêu chuẩn nào vì khu công nghiệp nằm lân cận không xử lý tốt môi trường! Có nhà vườn ở đây ví von: Điều đó lại có khi “may” vì nếu được công nhận biết đâu lại chung cảnh như HTX ở Bình Minh! Trở lại câu chuyện ở HTX sản xuất và tiêu thụ bưởi Năm Roi Mỹ Hòa càng buồn khi chính ông chủ nhiệm HTX thừa nhận: “Rất nhiều công ty đặt hàng nhưng không ứng vốn, HTX không tổ chức thu mua vì năng lực tài chính có hạn”. Một điều ai cũng biết: Xây dựng được tiêu chuẩn GlobalGAP đã khó (vì phải tuân thủ các quy trình nghiêm ngặt lại tốn nhiều chi phí) song giữ được nó càng khó hơn. Không hiểu người ta đầu tư GlobalGAP để chạy theo phong trào hay vì muốn giữ được thương hiệu và vùng nguyên liệu bưởi Năm Roi. Buồn thay khi HTX lại không có tiền mua bưởi!? Lãnh đạo tỉnh Vĩnh Long cam kết hỗ trợ 50% kinh phí để tái công nhận chuẩn GlobalGAP cho các nhà vườn ở Bình Minh, số còn lại HTX tự vận động. Phải chăng đây là cách hỗ trợ thiết thực khi HTX đã được trao “cần câu GlobalGAP”, nhưng không tận dụng được cơ hội! Vấn đề đang đặt ra là: Các HTX, doanh nghiệp có liên kết để xây dựng thương hiệu mạnh cho bưởi Năm Roi Mỹ Hòa, có thu mua bưởi của nhà vườn trồng theo chuẩn GlobalGAP cao hơn giá bưởi trên thị trường? Còn nhà vườn Hậu Giang lại đặt vấn đề: Tuyển chọn giống tốt, hỗ trợ vốn, cây giống, kênh tiêu thụ và phân phối hợp lý để tái tạo vùng bưởi! Liệu bao giờ nông dân hết cảnh tự bơi và chạy theo đuôi thị trường: cam sành có giá chặt bỏ bưởi... và ngày nào đó bưởi có giá lại chặt bỏ cam sành!?

VĨNH TƯỜNG