Bắc Giang: Anh Phạm Văn Dũng - “Làm vườn không biết cách là thất bại ngay”

Nguồn tin: Báo Bắc Giang, 08/07/2011
Ngày cập nhật: 9/7/2011

Anh Phạm Văn Dũng, chủ nhiệm HTX Hồng Xuân, xã Hồng Giang (huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang).

Anh Phạm Văn Dũng, Chủ nhiệm HTX Hồng Xuân, xã Hồng Giang (Lục Ngạn - Bắc Giang) năm nay 34 tuổi. Anh và những người cùng chí hướng đã đứng ra thành lập CLB làm vườn rồi HTX dịch vụ nông nghiệp với khát vọng nâng cao phẩm cấp, giá trị vải thiều Lục Ngạn. HTX của anh đã góp phần tạo được tiếng vang cho vải thiều Hồng Giang; gặt hái được một số thành công nhưng cũng còn đó những trở ngại, khó khăn. Giữa mùa thu hoạch bận rộn và sôi động, anh đã dành thời gian chia sẻ với phóng viên Báo Bắc Giang về công việc của mình.

Chào anh! Được biết mô hình HTX nông nghiệp của anh đã có từ hàng chục năm nay. Anh gắn bó với nghề làm vườn từ bao giờ vậy?

Năm 1997, thi đại học không đỗ nên tôi quyết định ở nhà phụ giúp bố mẹ làm kinh tế. Từ năm 1988, khi tôi còn nhỏ tuổi, cây vải thiều đã có ở Lục Ngạn sau đó được nhân rộng và rộ lên dần. Tôi và tất cả bà con ở đây gắn bó với vải thiều từ những ngày đó.

Nhiều người cho rằng nghề nông là sự lựa chọn bất đắc dĩ, không cao sang như nhiều công việc khác lại khá cực nhọc, thu nhập thấp. Còn anh thì sao?

Trước đây thì đúng như vậy thật. Nhưng ngày nay thì không hẳn. Đã có rất nhiều người thành công, trở thành ông chủ, bà chủ lớn trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh nông nghiệp. Nghề nào cũng có cái hay và cái khó của nó. Như nghề làm vườn của tôi chẳng hạn, tôi chưa khi nào thấy mặc cảm, tự ti về công việc của mình, chỉ thấy vui và say mê, tự hào vì sản phẩm mình làm ra được cả nước biết đến. Làm vườn quan trọng là mình phải hiểu biết về nó, biết cách áp dụng khoa học - kỹ thuật để điều khiển được nó. Ngày nay nhờ kỹ thuật và có kinh nghiệm nên việc làm vườn của tôi nói riêng và bà con Lục Ngạn nói chung không đến nỗi vất vả lắm.

Từ khi nào anh có ý tưởng thành lập HTX Hồng Xuân?

Từ năm 2001, mấy hộ làm vườn chúng tôi ngồi đàm đạo với nhau bàn cách làm thế nào để nâng cao chất lượng vải thiều lên. Từ chỗ có chung mối quan tâm, chúng tôi tự hình thành câu lạc bộ sinh hoạt với nhau. Lúc đầu có 4 người, sau lên đến 14 thành viên. Mỗi tháng chúng tôi tổ chức tập huấn cho nhau một lần về kỹ thuật trồng, chăm sóc vải thiều. Ai có kinh nghiệm gì thì trao đổi, chia sẻ. 10 cái đầu chắc chắn phải hơn một hai cái (cười). Sau này tôi nghĩ nếu chỉ là CLB sinh hoạt tự nguyện với nhau thì không có tư cách pháp nhân nên bàn bạc với anh em thành lập HTX với mục tiêu tăng giá bán, giảm chi phí đầu vào và ký được hợp đồng tiêu thụ vải thiều chất lượng cao với khách hàng.

Những mục tiêu này đã đạt được?

Hai mục tiêu đầu thì đã đạt được phần nào nhưng mục tiêu thứ ba thì chưa.

Vì sao vậy thưa anh?

Để làm được như vậy thì HTX phải đứng ra tập huấn kỹ thuật, mua vật tư phân bón tận gốc để cung ứng cho bà con và ký được hợp đồng đưa vải thiều đi xuất khẩu sang Trung Quốc. Nhưng do khó khăn về vốn nên đến giờ chúng tôi mới chỉ làm ra được vải thiều chất lượng tốt, chi phí đầu vào có giảm nhưng đầu ra không do mình quyết định được nên mục tiêu tăng được giá bán chỉ đạt được phần nào. Tự mình cũng chưa đưa được vải thiều đi xa như mong muốn.

Được biết nhà nước có chủ trương cho vay vốn ưu đãi đối với khu vực sản xuất nông nghiệp, vì sao anh lại nói thiếu vốn?

Đúng là có chủ trương đó nhưng chúng tôi chỉ vay được vốn ưu đãi với số lượng rất ít, còn vay theo mức lãi suất hiện nay của các ngân hàng thương mại thì HTX không có khả năng nên bài toán thiếu vốn vẫn còn là cái vòng luẩn quẩn.

Hiện nay Trung Quốc vẫn là thị trường chính cho xuất khẩu vải thiều của Lục Ngạn. Theo nhiều người, đây không phải là thị trường khó tính nhưng lại thiếu ổn định và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Anh nghĩ sao?

Đối với thị trường nào thì quan trọng nhất vẫn là chất lượng hàng hoá xuất sang có bảo đảm yêu cầu hay không. Xưa nay, nếu hàng đẹp, chất lượng cao như vải thiều VietGAP mà bà con ở xã Hồng Giang sản xuất ra thì bao nhiêu cũng bán hết. Nếu chị ra ngoài chợ vải quan sát sẽ thấy ngay, thương nhân Trung Quốc chỉ chọn những sọt vải quả to đều, vỏ đỏ mọng, không tỳ vết còn nếu không đạt những yêu cầu đó thì rẻ mấy họ cũng không mua.

Vải thiều Lục Ngạn nổi tiếng đã lâu, nhưng năm nào người dân và các cấp chính quyền cũng thắc thỏm lo đầu ra?

Có năm, HTX đã tìm được đầu ra cho vải thiều chất lượng cao, đã xuất được một chuyến có đóng bao bì nhãn mác đàng hoàng. Mỗi túi đóng 2 - 4 kg, vải cực đẹp, đúng quy cách mà bạn hàng yêu cầu. Tuy nhiên bao bì lại phải mua của Hội Nông dân huyện, chúng tôi không được quyền tự sản xuất hoặc tự đặt in bao bì nên rất bị động. Sau chuyến thứ nhất bán được 6 tấn, khách hàng đến đặt mua tiếp chuyến thứ hai với lượng nhiều hơn thì hết bao bì, cơ quan cung ứng bảo phải chờ 4 ngày mới có, thế là họ bỏ đi. Sau đó chúng tôi phải bỏ ra 7 triệu đồng mua bao bì để dự trữ cho năm sau thì năm sau lại thay đổi nhãn mác. Đống bao bì đó giờ bỏ xó, hư hỏng dần. Nhớ lại chuyện đó, tôi vừa tiếc, vừa buồn.

Nhiều người nói rằng sản xuất hàng hoá là thị trường cần cái gì thì mình làm ra và bán cái đó, nhưng theo anh người sản xuất có khả năng chủ động kích cầu, tạo ra sản phẩm định hướng thị trường hay không?

Ở đâu tôi chưa dám chắc nhưng riêng Hồng Giang, bà con đã có đủ năng lực để sản xuất vải thiều hàng hoá. Nếu nay một đơn vị nào đăng ký mua vải sạch của HTX, chúng tôi hoàn toàn có khả năng đáp ứng được. Thế nhưng điều đáng buồn là giá cả vải đẹp lẫn vải xấu đều phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường tự do. Thương nhân muốn ép cấp, ép giá thế nào người dân cũng phải chịu, thiệt thòi đủ đường. Tôi chỉ nêu một ví dụ thế này: Bao nhiêu năm nay, người làm vườn Lục Ngạn vẫn luôn chịu cảnh vô lý bởi mỗi một tạ vải, người cân tự ý trừ đi ít nhất 4 kg, trời mưa 5 kg, thậm chí có nơi họ trừ 7 kg. Một tấn người dân mất trung bình 50 kg (khoảng 300 - 500 nghìn đồng). Vậy sản lượng vải thiều năm nay của Lục Ngạn ước đạt 90.000 tấn thì người dân thiệt mất bao nhiêu? Thế nhưng họ vẫn không có lựa chọn nào khác.

Anh vừa nói vải loại một của ta ra sọt nào người Trung Quốc mua hết sọt đó đem đi cửa khẩu. Vậy loại vải người tiêu dùng trong nước mua hằng ngày chỉ là vải thứ cấp hay sao?

Dân mình có được ăn vải ngon nhưng rất ít, sản lượng vải chất lượng cao có hạn, giá lại khá cao. Mỗi năm vào mùa vải, vẫn có nhiều người đến Hồng Giang đặt mua vải để biếu. Ngoài ra có thể có một lượng nhỏ vải vào siêu thị ở các thành phố lớn. Ngoài vải của Bắc Giang còn có nhiều tỉnh khác cũng trồng vải. Hơn nữa người dân ta vẫn chuộng rẻ nên không được ăn vải ngon là điều dễ hiểu. Tôi nhớ mùa vải thiều năm ngoái, có anh phóng viên của VTV2 lên đây làm phóng sự, hỏi giá vải thiều, tôi nói 20 nghìn đồng một cân, anh ấy bảo: "Bác cứ đùa. Ở Hà Nội em chỉ mua 7 - 8 nghìn đồng/kg, làm gì có chuyện ở giữa vùng vải bác lại hét giá ấy". Tôi bảo: "Thì chú cứ đi rồi khắc biết". Ra đến ngoài đường, anh ta đỗ xe xuống làm phép khảo giá, người bán đòi đúng 22 nghìn đồng một cân. Thế là anh ta quay sang làm phóng sự nói về chuyện người Hà Nội không được ăn vải Lục Ngạn. Khi tham gia hội chợ trái cây tại Suối Tiên (TP Hồ Chí Minh) mùa hè năm ngoái cũng vậy. Chúng tôi bứng nguyên cả một cây vải vào để trưng bày và mang theo một ít vải vừa bán chào hàng, vừa mời khách tham quan. Nhiều người sau khi ăn thử, họ hỏi lại có thực là vải thiều không(?) Lúc đó chúng tôi mới vỡ lẽ người dân mình, ngay cả người thành phố lớn cũng đâu đã biết đến vải thiều Lục Ngạn.

Như vậy có nghĩa là thị trường tiềm năng cho vải thiều còn rất lớn và người Lục Ngạn vẫn có khả năng trở nên giàu có hơn nữa nhờ vải thiều?

Tiềm năng và khả năng thì đúng là rất lớn, nhưng chuyện biến nó thành hiện thực lại là một vấn đề. Nhiều người dân ở các xã vùng sâu làm ra quả vải mà chất lượng thấp, đi bán được sọt vải trở về trừ mọi chi phí thì coi như không còn gì. Đấy là một thực tế đáng buồn. Người ta cứ hay nói được mùa rớt giá nhưng sự thực ở đây là vải chất lượng cao được mùa cũng chưa bao giờ rớt giá mà luôn ổn định ở mức 15 - 17 nghìn đồng/kg từ nhiều năm nay, năm vải mất mùa còn cao tới hơn 20 nghìn đồng/kg. Tôi nghĩ tương lai quả vải thiều chắc chắn sẽ sáng sủa. Đòi hỏi của người dân ngày càng cao hơn về chất lượng hàng hoá nên thị trường cho quả vải nhất là vải chất lượng cao là rất lớn. Kinh nghiệm cũng như kỹ thuật làm vườn của bà con đã được nâng lên đáng kể, nhất là ở vùng trọng điểm như Hồng Giang. Thu nhập chính của bà con Lục Ngạn vẫn là nhờ vải thiều. Nhiều nhà nhờ cây vải mà trở nên giàu có.

Có những năm giá vải xuống rất thấp, nhiều người chán nản đã phá bỏ vải thiều trồng cây khác, còn anh thì sao?

Đúng là có những thời điểm sản xuất vải gặp rất nhiều khó khăn: Giá thấp, chất lượng thấp, bán rất khó. Nhiều người phải chuyển sang cây trồng khác, chúng tôi cũng không là ngoại lệ. Như anh Giáp Văn Vang, Phó Chủ nhiệm HTX là ví dụ. Anh ấy đã nhanh chóng chuyển đổi, quy hoạch lại vườn. Chỉ có hơn 1 ha mà vườn của anh ấy cơ cấu 4 loại cây ăn quả cho thu hoạch vào 4 giai đoạn khác nhau trong năm: Vải lai sớm, vải chính vụ, nhãn, bưởi Diễn. Hiệu quả cao hơn rõ rệt. Nếu vườn rộng thì việc quy hoạch càng dễ dàng và hiệu quả càng cao. Nhiều người làm như vậy và cũng đã thành công.

Để có được vườn quả đẹp với nhiều người dường như vẫn là việc rất khó?

Đúng thế. Tôi biết nhiều người có vốn mua đất để trồng vải nhưng lại không đủ nhân lực, không có kỹ thuật và không đủ kiên trì bám đất bám vườn. Lại có người có đất trồng vải nhưng không biết cách làm, cây quả èo uột. Nhưng cùng diện tích ấy, chất đất ấy, người biết cách làm thì hiệu quả rất cao. Làm vườn không biết cách là thất bại ngay. Kinh nghiệm diệt sâu cuống là một ví dụ. Nếu biết rằng vào giai đoạn vải xuôi quả, có một loài bướm chỉ nhỏ như con muỗi Anôphen nấp trong cành lá để đục lỗ đẻ trứng vào cuống quả mà phun thuốc diệt bướm ngay thì chắc chắn hiệu quả rất tốt. Còn sau giai đoạn đó khi trứng bướm đã nằm yên trong lớp vỏ quả rồi thì phun mấy cũng bằng không. Hay kinh nghiệm tỉa tán tròn cho cây vải để vừa giữ cho cây phát triển đều tán, vừa tầm với, dễ chăm sóc và thu hái. Ban đầu cũng là xuất phát từ HTX chúng tôi, sau đó bà con học tập làm theo đồng loạt và kết quả rất tốt.

Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện này!

Kim Hiếu