Hướng đi mới cho cây mận Tam hoa Bắc Hà (Lào Cai)

Nguồn tin: Báo Lào Cai, 30/10/2011
Ngày cập nhật: 31/10/2011

Dự án cải tạo mận Tam hoa do Trạm Khuyến nông huyện Bắc Hà (Lào Cai) triển khai từ năm 2008, tuy mới thực hiện 30 ha, nhưng đã cho những kết quả đáng khích lệ.

Ông Trần Xuân Dung (thôn Bắc Hà 1, thị trấn Bắc Hà - Lào Cai) chăm sóc vườn mận trồng mới.

Năm 1985, mận Tam hoa được đưa vào trồng đại trà ở huyện Bắc Hà, phát triển mạnh nhất ở xã Na Hối, Bản Phố và thị trấn Bắc Hà. Từ năm 1993 - 1998, Bắc Hà trở thành vùng mận rộng lớn với diện tích khoảng 2.700 ha, sản lượng hàng năm đạt từ 3.500 - 4.000 tấn. Cây mận không những trở thành thương hiệu nức tiếng khắp vùng, mà còn là cây trồng chủ lực, giúp người dân Bắc Hà xóa đói, giảm nghèo.

Mặc dù được thiên nhiên ưu đãi với những điều kiện rất thuận lợi cho cây mận Tam hoa sinh trưởng và phát triển, nhưng trải qua 30 năm trồng, khai thác mà không được phục tráng, chăm sóc một cách khoa học, khiến những ưu điểm của mận Tam hoa đang dần bị thoái hóa. Năng suất, sản lượng mận giảm đi đáng kể, đến nay, Bắc Hà chỉ còn khoảng 500 ha mận Tam hoa. Thêm vào đó, giá mận bấp bênh, có thời điểm giá còn 200 - 500 đồng/kg, khiến nhiều hộ trồng mận chán nản và một diện tích lớn mận Tam hoa bị chặt bỏ.

Trước thực trạng đó, qua khảo sát, nghiên cứu, Trạm Khuyến nông huyện Bắc Hà đã xây dựng chương trình cải tạo mận Tam hoa bằng phương pháp đốn tỉa, tạo tán, nhằm cải tạo giống cây đặc sản truyền thống của vùng cao nguyên trắng Bắc Hà. Năm 2008, Trạm Khuyến nông huyện Bắc Hà bắt đầu xây dựng mô hình cải tạo giống mận Tam hoa thí điểm ở 2 xã: Bản Phố và Tà Chải với diện tích 6 ha. Sau 3 năm triển khai thí điểm, mô hình đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Diện tích mận được đốn tỉa, tạo tán thể hiện rõ ưu điểm, quả to, ngon, năng suất cao gấp hơn 2 lần so với diện tích mận không thực hiện dự án.

Sau khi đánh giá hiệu quả từ 6 ha thí điểm ở 2 xã Tà Chải và Bản Phố, Trạm Khuyến nông huyện tiếp tục nhân rộng mô hình cải tạo mận Tam hoa ở khu vực các xã: Na Hối, Tà Chải, Bản Phố và thị trấn Bắc Hà trên diện tích 30 ha. Cũng qua nghiên cứu cho thấy, để đạt năng suất cao, những cây mận từ 20 tuổi đã già cỗi, cần phải được thay thế, trồng mới. Từ đó, các khuyến nông viên huyện Bắc Hà tích cực tìm giống mận chua bản địa ghép với những cây mận chất lượng để "trẻ hóa" mận Tam hoa. Ban đầu, việc triển khai mô hình gặp không ít khó khăn, người trồng mận chưa thấy được hiệu quả từ dự án, bởi vậy, số nông dân tích cực hợp tác chỉ đếm trên đầu ngón tay. Không nản chí, các khuyến nông viên đã tới tận các xã, tuyên truyền, phổ biến kỹ thuật, từ đó, người trồng mận dần tin tưởng và đăng ký tham gia dự án.

Bà Nguyễn Thị Huê, Phó Trạm trưởng Trạm Khuyến nông Bắc Hà cho biết: Lúc đầu, rất ít hộ tham gia, nhưng đến nay đã có nhiều hộ đăng ký cải tạo vườn mận, nhưng lượng cây giống không đáp ứng đủ nhu cầu của các hộ dân. Trạm Khuyến nông huyện đang nghiên cứu phương án mở rộng diện tích dự án hơn nữa, với mục tiêu 100% diện tích mận Tam hoa được cải tạo, phục tráng.

Từ kết quả thực hiện dự án cải tạo mận Tam hoa cho thấy: Hầu hết các hộ trồng mận đang nhận được những tín hiệu tích cực từ vườn mận được đốn tỉa. Ông Trần Xuân Dung, thôn Bắc Hà 1 (thị trấn Bắc Hà) là người gắn bó với cây mận từ năm 1991. Với diện tích 1000 m2 mận Tam hoa đã từng đem lại cuộc sống đầy đủ cho cả gia đình, nhưng diện tích mận ấy, đến nay đã gần 20 năm khai thác đã bộc lộ những nhược điểm như: quả nhỏ, ăn không giòn, năng suất thấp. Sau khi được các khuyến nông viên tuyên truyền về dự án cải tạo mận Tam hoa, ông Dung đã mạnh dạn đăng ký tham gia, nhằm cứu vớt vườn mận già cỗi của gia đình.

Ông Dung cho biết: "Khi quyết định đốn tỉa, xót xa lắm, nhưng tôi tin rằng phương pháp này có hiệu quả".

Ông cũng mạnh dạn trồng mới 200 m2 mận theo đúng quy trình kỹ thuật, từ khâu làm đất, đào hố, bón phân theo hướng dẫn của các khuyến nông viên. Năm nay là năm đầu tiên diện tích mận trồng mới của ông Dung cho thu quả. Theo đánh giá, chất lượng quả mận đã thay đổi rõ rệt, quả mận to, giòn, ngọt, cành lá xum xuê, tán khỏe, hứa hẹn cho năng suất quả cao. Có dự án, những người trồng mận như ông Dung như tìm được chiếc "phao" cứu cho vườn mận sắp lụi tàn.

Còn với ông Đỗ Đình Cung, thôn Bắc Hà 2 (thị trấn Bắc Hà), khi quyết định cải tạo vườn mận theo hướng dẫn của khuyến nông viên, cũng là lúc ông rút ra kinh nghiệm, sản xuất nông nghiệp rất cần có khoa học.

Bà Nguyễn Thị Huê, Phó Trạm trưởng Trạm Khuyến nông huyện Bắc Hà cũng chia sẻ những khó khăn khi triển khai dự án: Trên thực tế, cây mận chua bản địa, được sử dụng làm gốc ghép, hiện nay còn lại rất ít, tỉ lệ mọc mầm thấp, điều này cản trở tới quá trình mở rộng diện tích cải tạo cây mận. Điều mà những người làm công tác khuyến nông ở Bắc Hà băn khoăn nhất vẫn là làm thế nào xây dựng và bảo vệ thương hiệu mận Tam hoa, với tình hình giá cả như hiện nay, liệu người trồng mận có còn mặn mà với cây mận?

Từ những kết quả bước đầu dự án cải tạo mận Tam hoa do Trạm Khuyến nông huyện thực hiện trong mấy năm qua đã minh chứng một hướng đi mới cho cây mận Tam hoa trên địa bàn huyện Bắc Hà. Đồng thời thể hiện quyết tâm cao của những cán bộ khuyến nông nơi đây trong việc gìn giữ và phát triển cây mận Tam hoa, một loại cây đặc sản, mang đậm sắc thái của vùng "cao nguyên trắng" Bắc Hà.

Vân Thảo