Vì sao nông dân tẩy chay "thực hành nông nghiệp tốt"?

Nguồn tin: Thời Báo Kinh Tế Sài Gòn, 09/04/2012
Ngày cập nhật: 11/4/2012

Trước tình hình nhiều nông dân tẩy chay áp dụng mô hình thực hành nông nghiệp tốt (GAP) trong thời gian gần đây, Cục trưởng Cục Trồng trọt Nguyễn Trí Ngọc cho hay, thị trường là nhân tố quyết định tới thu nhập của nông dân và cục đang đề xuất áp dụng GAP ở hai cấp độ.

TBKTSG Online: Thưa ông, vừa qua báo chí có phản ánh hiện tượng nông dân bỏ các hợp tác xã (HTX) trồng cây theo các tiêu chuẩn GAP. Nguyên nhân của hiện tượng này là gì?

- Ông Nguyễn Trí Ngọc: Hiện tượng một số nông dân xin ra khỏi HTX làm GAP là có thật. Tuy nhiên, nó chỉ xảy ra cục bộ tại hai HTX vú sữa lò rèn Vĩnh Kim, Tiền Giang và bưởi năm roi tại Vĩnh Long.

Thực tế, hai HTX này khi được cấp chứng nhận đã có hai thị trường là Mỹ và Hà Lan để xuất khẩu. Tuy nhiên, 1 - 2 năm gần đây xuất khẩu sang các thị trường này giảm mạnh trong khi chưa hình thành thị trường trong nước tiêu thụ những sản phẩm nông sản chất lượng. Hơn nữa, nếu như tiếp tục duy trì chứng nhận GlobalGap, thì nông dân phải chi khoản tiền không nhỏ, từ 3.000 đến 4.000 đô la Mỹ một mô hình. Điều này đã ảnh hưởng tới thu nhập của nông dân.

Thực tế cho thấy, việc triển khai GAP cho kết quả tốt và hiện có trên 70.000 héc ta đã được cấp chứng nhận GAP. Điển hình như Bình Thuận, hiện đã có 5.000 héc ta trồng thanh long được chứng nhận và đang tiếp tục chứng nhận thêm 15.000 héc ta thanh long trong năm nay, trong đó 500 héc ta đã có một doanh nghiệp tại Mỹ đặt mua.

Hiện cũng đã có gần 60.000 héc ta cao su, cà phê, ca cao được cấp chứng nhận GAP, hay Công ty chè Phú Bền, Phú Thọ cũng đã có trên 1.600 héc ta chè được cấp chứng nhận quốc tế Rainforest.

Tuy nhiên, có thể thấy, bên cạnh những mô hình chưa thành công thì có rất nhiều mô hình thành công.

Rõ ràng thị trường đóng vai trò quyết định tới thu nhập của người nông dân chứ không phải quy trình sản xuất. Vậy cục sẽ có những giải pháp gì trước tình trạng nông dân tẩy chay GAP?

- Việc ứng dụng GAP đã được quy định rất rõ trong luật an toàn thực phẩm, là phải thiết lập một thể chế và từng bước tiến tới bắt buộc áp dụng nên về phía Cục Trồng trọt, chúng tôi thấy rằng cần tiếp tục thực hiện. Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn về đầu ra hiện nay, chúng tôi đã đề nghị Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho phép áp dụng GAP ở hai cấp độ.

Một là cấp độ tối thiểu, tức chúng ta áp dụng theo hướng thực hành nông nghiệp tốt được cụ thể hóa trong các chuẩn mực kỹ thuật về điều kiện sản xuất, điều kiện an toàn thực phẩm. Cấp độ này nhắm tới thị trường trong nước.

Cấp độ thứ hai là các GAP quốc tế khác, tức là làm khi có hợp đồng và hợp đồng yêu cầu chứng nhận nào thì chúng ta làm chứng nhận đó. Như vậy, việc chứng nhận GAP gì, lúc nào, chứng nhận bao nhiêu là do thị trường quyết định và dựa vào thị trường. Còn thị trường trong nước tối thiểu phải áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật cần thiết.

Trên tinh thần như vậy, Cục Trồng trọt sẽ phối hợp với Cục Bảo vệ thực vật và các doanh nghiệp có liên quan, cụ thể hóa các tiêu chuẩn kỹ thuật về điều kiện sản xuất đối với những mặt hàng nông sản chủ yếu, trước mắt là rau quả và chè.

Rõ ràng đã đến thời điểm giải bài toán giữa thị trường và sản xuất. Đương nhiên, sản xuất nông nghiệp của chúng ta còn rất khó vì phải đối mặt với biến đổi khí hậu, thiếu vốn, sản xuất nhỏ, manh mún… nhưng bài toán thị trường vẫn là bài toán quyết định.

Về vấn đề tái cơ cấu ngành nông nghiệp, cụ thể là ngành trồng trọt, ông đánh giá như thế nào về vấn đề tái cơ cấu được thể hiện qua mô hình cánh đồng mẫu lớn đang triển khai?

- Mô hình cánh đồng mẫu lớn chính là mô hình đổi mới tổ chức sản xuất. Đây cũng là hướng đi đúng của tái cơ cấu ngành nông nghiệp, trong đó xác định rõ quan hệ giữa doanh nghiệp và hộ nông dân.

Xin ông cho biết về cánh đồng mẫu lớn miền Bắc?

- Cánh đồng mẫu lớn ở miền Bắc đang xây dựng ở 3 địa phương: Thanh Hóa, Nam Định, Thái Bình. Trước tiên, Cục Trồng trọt chọn ba địa bàn có khả năng tổ chức mô hình. Thứ hai là chọn các doanh nghiệp có đủ điều kiện tham gia vào xây dựng cánh đồng mẫu lớn như Vinafood 1, Tổng công ty Phân bón Bình Điền, Tổng công ty BVTV An Giang là những đơn vị có kinh nghiệm xây dựng cánh đồng mẫu lớn ở nhiều địa phương, những đơn vị có đủ tiềm lực để thực hiện.

Tuy nhiên nhà nước cần có chính sách để khuyến khích mở rộng mô hình này và một trong những yêu cầu cấp thiết là phải sớm ban hành chính sách để khuyến khích các doanh nghiệp và bà con nông dân thực hiện mô hình cánh đồng mẫu lớn.

Thời gian vừa qua, gạo phẩm cấp thấp liên tục rớt giá. Vậy cục có định hướng trong việc trồng giống lúa gì cho bà con trong vụ hè thu sắp tới?

- Rõ ràng giải pháp đầu tiên là phải đổi mới về cơ cấu giống. Khi bước vào vụ đông xuân vừa rồi Bộ NN&PTNT xác định rất rõ là giảm cơ cấu giống gạo phẩm cấp thấp, cụ thể là IR50404, cỡ khoảng 10% - 15% trong tổng cơ cấu giống. Tuy nhiên do đặc tính dễ làm và năng suất cao của giống IR50404 nên trong thời gian qua nông dân một số địa phương vẫn lạm dụng đặc tính tốt này.

Có những địa phương như Đồng Tháp sử dụng cơ cấu tới 40% khiến lượng gạo IR50404 nhiều nên giá thấp, đồng nghĩa với việc thu nhập của bà con nông dân thấp.

Vụ hè thu tới, Bộ NN&PTNT chủ trương đổi mới giống lúa để làm sao tăng tỷ lệ giống chất lượng cao. Ví dụ với giống IR50404 giảm dưới 15%, những giống tốt như OM4900, 4128… được mở rộng tùy theo từng vùng có điều kiện sinh thái khác nhau.

Việc mở rộng cơ cấu chất lượng cao sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho thị trường gạo chất lượng cao của chúng ta có sức cạnh tranh trên thị trường thế giới.

Xin cảm ơn ông!

Thùy Dung