Trái cây đồng bằng: Đau đầu chuyện bảo quản

Nguồn tin: Đài tiếng nói HCM ,23/03/2009
Ngày cập nhật: 25/3/2009

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) được xem là vựa trái cây lớn nhất cả nước với nhiều loại trái cây đặc sản, chất lượng và có chỗ đứng nhất định trên thị trường thế giới. Đây cũng là nơi được ứng dụng phổ biến tiêu chuẩn GAP trong sản xuất, tạo ra những sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng. Thế nhưng, nhiều vấn đề phát sinh ảnh hưởng đến chất lượng trái cây cũng như đảm bảo sản lượng cho xuất khẩu, mà nguyên nhân từ công nghệ bảo quản sau thu hoạch.

Hợp tác xã (HTX) vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim là một trong những HTX nổi tiếng của vùng đồng bằng, và trái vú sữa của HTX đã đặt chân đến nhiều nước trên thế giới, kể cả thị trường khó tính là Mỹ. Thế nhưng, hiện tại nhà sơ chế đóng gói của HTX được xây dựng trên mảnh đất thuê 2 triệu/ 1 tháng. Trước đó, nơi tập kết trái cây chờ đóng gói là một vựa được Ban quản lí chợ cho mượn. Để được chứng nhận tiêu chuẩn GlobalGAP, HTX phải vay vốn để xây nhà sơ chế, đóng gói theo đúng tiêu chuẩn của Mỹ. Cũng có công ty đến HTX xem cụ thể như thế nào, nhưng lại chưa có ý định đầu tư xây dựng. Vì vậy, hiện giờ HTX còn nợ trên 600 triệu, bao gồm vốn đầu tư làm việc này. Tuy vậy, HTX vẫn đang cần số tiền khoảng 500 triệu để thu mua vú sữa của bà con nông dân ngay từ đầu, để có sản lượng ổn định và đầu tư quy trình, đáp ứng xuất khẩu. Những khó khăn này chưa kể đến việc xuất khẩu sang Mỹ phải qua khâu chiếu xạ, chi phí 1 USD/ 1kg. Hiện tại, vú sữa xuất khẩu chủ yếu đi bằng đường hàng không, vì chưa có điều kiện để đảm bảo khi đi bằng tàu thủy, vì vậy chi phí cũng khá cao.

HTX Vú sữa Lò Rèn vẫn thuận lợi hơn so với HTX thanh long Chợ Gạo, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang. Ông Huỳnh Hồng Ửng – chủ nhiệm HTX cho biết, hiện tại nhà sơ chế của HTX chưa đáp ứng được sản lượng thanh long xuất khẩu, vì diện tích chỉ vỏn vẹn 60m2, có thể chứa từ 8 đến 10 tấn, nhưng khi vào vụ phải chứa được tối thiểu 1 container, tương đương khoảng 18 tấn. Chính vì vậy, trước nay HTX phải lãnh những lô hàng nhỏ lẻ có thể làm xong trong 1 ngày. Ban đầu, Metro Cash & Carry có hỗ trợ 50 triệu đồng trên tổng số 90 triệu đồng để xây nhà sơ chế. Tuy nhiên, máy móc thiết bị hiện giờ cũng còn hạn chế, chủ yếu làm thủ công. Còn đất xây dựng được thuê của xã viên, diện tích 1100m2, nhưng HTX không đủ điều kiện san lấp để mở rộng cho hoàn chỉnh. Kho chứa chật hẹp là một trong những nguyên nhân làm cho xã viên phải bán sản phẩm ra bên ngoài, ảnh hưởng đến sản lượng hợp đồng xuất khẩu, còn thương lái thì lũng đoạn giá gây tâm lí dao dộng trong xã viên. Bên cạnh đó, kho lạnh vẫn chưa được trang bị, nên HTX thường tranh thủ hoàn thành dứt điểm khâu đóng gói trong ngày. Nhiều đơn vị chỉ yêu cầu rửa bằng nước sạch rồi sấy khô, nhưng bồn rửa và quạt sấy hiện tại quá nhỏ nên thời gian hoàn thành rất chậm; còn nếu trang bị bồn rửa lớn hơn thì không đủ diện tích và không đủ vốn. Không lâu nữa, HTX sẽ nhận tiêu chuẩn GlobalGAP, nhưng hiện tại nhà sơ chế đóng gói vẫn chưa đáp ứng được.

Một nghịch lí nữa ngay tại địa phương có nhà kho của một doanh nghiệp trước đây đầu tư không hoạt động phải bỏ hoang, trong khi HTX không có điều kiện để xây dựng. Cũng có doanh nghiệp đến với ý định đầu tư nhưng chuyện đường sá làm họ ngán ngại, vì chẳng thể nào đưa những loại xe lớn vào vùng nguyên liệu để chuyên chở, nếu qua trung chuyển sẽ ảnh hưởng đến chất lượng trái cây. Tỉnh Tiền Giang cũng đã có định hướng quy hoạch vùng chuyên canh thanh long cho huyện Chợ Gạo, trong đó quy hoạch cho HTX 70ha đầu tư cơ sở vật chất hạ tầng, nhà sơ chế… nhưng phía huyện lại đề nghị làm nhỏ gọn và kho thì xây xa vùng nguyên liệu. Chính sự không thống nhất giữa tỉnh và huyện nên HTX và người nông dân phải chịu vẫn còn thiệt thòi. Nếu không có sự hỗ trợ đầu tư của doanh nghiệp, HTX cũng có thể vay vốn, nhưng vấn đề là HTX không có giấy đỏ thế chấp ngân hàng, nên đâu cũng vào đấy.

Những băn khoăn của ông Trần Văn Sang – chủ nhiệm HTX Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa, tỉnh Vĩnh Long cũng không nằm ngoài những vấn đề này. 1 năm sau khi thành lập, HTX xây dựng nhà sơ chế được Metro hỗ trợ 1/3 kinh phí. Thế nhưng cũng chỉ đáp ứng được khoảng 1/5 sản lượng khi vào vụ. Vì vậy, bưởi tới tuổi vẫn được trữ ngay trên cây! Hiện tại, HTX được chứng nhận GlobalGAP nên tiêu chuẩn thì đảm bảo, bao gồm dây chuyền rửa trái HTX tự đầu tư với số vốn 170 triệu đồng, bao gồm cả máy đóng màn co. Tuy nhiên, vấn đề quan tâm hiện nay của HTX chính là việc bao trái. Hàng năm tổng sản lượng bưởi đạt khoảng 47.000 tấn, nhưng hàng loại 1 dành cho xuất khẩu chỉ đạt 10 – 15%. Về phía HTX lại không dám tiếp tục mở lời với doanh nghiệp đầu tư, vì như vậy họ sẽ ép giá.

Năm 2009, HTX kí hợp đồng lượng hàng lớn đi Hà Lan, Bỉ, nhưng hiện tại chưa có kho lạnh để trữ hàng, vì nguồn vốn đầu tư khoảng 500 – 600 triệu đồng, hoàn toàn nằm ngoài khả năng của HTX.

Bên cạnh nhà đóng gói, sơ chế, kho lạnh, thì những vấn đề về kĩ thuật, công nghệ, tổ chức sản xuất, tập quán sản xuất, liên kết sản xuất đều liên quan đến vấn đề ứng dụng công nghệ bảo quản sau thu hoạch trái cây. Phải chăng cần đầu tàu để định hướng một cách cụ thể và quyết liệt hơn vấn đề này?

Kim Oanh