Khó cho trái cây GAP

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 21/12/2012
Ngày cập nhật: 22/12/2012

Sản xuất trái cây theo hướng GAP đã được các nhà vườn áp dụng từ lâu và đã có sản phẩm được đưa ra thị trường ngoài nước. Tuy nhiên, cũng có không ít nhà vườn quay lưng lại với trái cây GAP vì bán không được giá, phí đầu tư tái công nhận cao.

Nam bộ là vùng sản xuất trái cây trọng điểm cả nước với hơn 416.000 ha, sản lượng khoảng 4,3 triệu tấn, chiếm 53,2% diện tích và 57% về sản lượng, trong đó ĐBSCL có diện tích khoảng 288.300 ha, tuy nhiên, đến thời điểm này diện tích cây ăn trái được chứng nhận GAP ở ĐBSCL chỉ mới có khoảng 0,14%. Trong số này, có nhiều mô hình rất thành công nhưng cũng có mô hình chưa được như mong đợi.

Diện tích khiêm tốn

Mô hình thành công có diện tích lớn là trên cây thanh long Bình Thuận với 7.000/18.600ha được chứng nhận VietGAP, trong đó có hơn 500 ha được công ty của Mỹ sang kiểm tra thực địa và hợp đồng mua. Kết quả trên là cả quyết tâm của Ban chỉ đạo phát triển nông nghiệp do Phó Chủ tịch UBND tỉnh trực tiếp phân công chỉ đạo và có sự hỗ trợ vốn từ ngân sách tỉnh. Từ ngày 20-8-2012, thanh long Bình Thuận là mặt hàng duy nhất của Việt Nam được phép xuất thẳng sang Mỹ để chiếu xạ trước khi đưa đến người tiêu dùng tại các siêu thị cao cấp. Kế hoạch của tỉnh Bình Thuận đến năm 2015 là toàn bộ diện tích thanh long sẽ được chứng nhận VietGAP. Còn ở khu vực ĐBSCL thì chỉ mới có 38ha bưởi da xanh ở Bến Tre được sản xuất theo quy trình VietGAP đã được chứng nhận và gắn kết thị trường trong và ngoài nước.

Bưởi da xanh Bến Tre bán được giá nhờ bán được nhiều thị trường.

Ông Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư Hậu Giang, cho biết: Cam sành ở TX.Ngã Bảy tuy khá nổi tiếng, nhưng chủ yếu chỉ tiêu thụ nội địa, giá cả bấp bênh. Diện tích bưởi Năm Roi mỗi năm ở huyện Châu Thành và TX.Ngã Bảy cho thu hoạch khoảng 50.000 tấn trái, chiếm gần 30% sản lượng trái cây cả tỉnh. Nông dân rất hăm hở với kiến thức mới về khoa học kỹ thuật và tiếp thu nhanh sự chuyển giao kỹ thuật từ các nhà khoa học, tuy nhiên, nguồn cung ứng cây giống vẫn là nỗi trăn trở của nhiều nhà vườn. Từ khi Việt Nam gia nhập vào WTO đã mở ra cho lĩnh vực nông nghiệp một thách thức không nhỏ, muốn tồn tại thì nông dân phải thay đổi phương thức sản xuất, phải hợp tác lại với nhau để tạo ra khối lượng lớn, sản phẩm đầu vào và đầu ra phải chất lượng, an toàn cao mới đứng vững trên thương trường. Chủ trương của tỉnh Hậu Giang trong lĩnh vực nông nghiệp là tập trung cho “5 cây, 5 con” và từng bước phát triển nông nghiệp bền vững…

Trong những năm qua, Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang đã triển khai xây dựng các mô hình sản xuất cây ăn trái theo hướng GAP như tại Hợp tác xã Thạnh Thắng, xã Hỏa Tiến, TP.Vị Thanh có 9ha khóm sản xuất theo VietGAP. Hiện có 6ha đã được Trung tâm Quản lý chất lượng nông lâm thủy sản Vùng 6 công nhận nên sản phẩm đầu ra được ổn định. Còn mô hình sản xuất bưởi Năm Roi theo VietGAP và GlobalGAP ở xã Phú Tân, huyện Châu Thành, với quy mô 12 ha, đến năm 2011, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh đã giao lại cho địa phương tiếp tục phối hợp với công ty rau quả của Hà Lan cùng với nông dân thực hiện mô hình nâng lên tiêu chuẩn GlobalGAP. Hiện tại, Công ty The Fruit Republic của Hà Lan đã chứng nhận đạt theo tiêu chuẩn GlobalGAP với diện tích 54 ha và công ty này đã bao tiêu toàn bộ sản phẩm bưởi cho bà con nông dân. Mô hình sản xuất chanh không hạt theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP tại HTX Thạnh Phước, xã Đông Thạnh, huyện Châu Thành trên diện tích 13ha cũng được bao tiêu sản phẩm làm ra với giá ổn định đảm bảo cho người dân có lợi, khi vào tháng 10-2012, chanh không hạt được chứng nhận đạt theo tiêu chuẩn GlobalGAP.

Ảnh: THÀNH ĐƯỢC.

Ông Lê Tân Kỳ, Chủ nhiệm HTX bưởi da xanh Mỹ Thạnh An, ở TP.Bến Tre (tỉnh Bến Tre), cho biết: 20 xã viên của HTX đang canh tác 7ha bưởi da xanh rất hài lòng với việc sản xuất trái cây theo quy trình VietGAP. Nhờ vậy, sau một năm hết hạn chứng nhận, bà con đã góp 30 triệu đồng đóng phí cho Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng III tại TP.Hồ Chí Minh đến kiểm chứng tái chứng nhận VietGAP. Theo ông Kỳ, để nhà vườn có nhiều hứng thú trong việc sản xuất trái cây theo quy trình VietGAP thì Nhà nước cần tuyên truyền cho nhà vườn “sản xuất trái cây sạch để bán được nhiều thị trường, đừng tuyên truyền sản xuất trái GAP để bán được giá”. Vì thực tế mỗi năm HTX sản xuất được khoảng 70 tấn và theo đó HTX chào bán rất nhiều thị trường nên có giá bán rất cao. Hiện tại, trái bưởi da xanh của HTX Mỹ Thạnh An bán tại vườn đang ở mức 33.000 đồng/kg loại 1kg trở lên.

Quay lưng với trái cây GAP

Bên cạnh những mô hình GAP thành công thì cũng có những mô hình trong quá trình triển khai thực hiện còn vướng như: Sản xuất chưa gắn kết với thị trường nên khi đạt chứng nhận VietGAP, GlobalGAP lại không tìm được nhiều thị trường xuất khẩu hoặc không ổn định. Còn bán trái GAP trong nước thì thương lái thu mua sản phẩm với giá ngang bằng trái không GAP nên lợi nhuận không cao, một số nhà vườn xin ra khỏi HTX để sản xuất bình thường. HTX vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim (Châu Thành, Tiền Giang) và HTX bưởi Năm Roi Mỹ Hòa (Bình Minh, Vĩnh Long) là một minh chứng. Trong khi đó đây là những đơn vị đầu tiên ở nước ta đã đạt chứng nhận GlobalGAP do Hiệp hội bán lẻ châu Á xây dựng được áp dụng trên toàn cầu. Cái khó trong việc người dân quay lưng với chứng nhận quốc tế một phần do thiếu sự gắn kết giữa sản xuất và tiêu thụ, sự chia sẻ quyền lợi của nhà kinh doanh cho nhà sản xuất. Doanh nghiệp chưa đánh giá đúng mức giá trị hàng GAP nên chỉ thu mua cầm chừng, chủ yếu lấy tiêu chuẩn GAP để kinh doanh, điều này gây hiệu ứng ngược lại cho người mua hàng không biết đâu là trái đạt tiêu chuẩn. Trái GAP chưa có kênh tiêu thụ riêng nên sản phẩm được chứng nhận đang bị giới kinh doanh lợi dụng trục lợi, còn nhà vườn thì chẳng được lợi gì từ việc sản xuất trái cây theo quy trình GAP.

Theo thạc sĩ Đoàn Hữu Tiến, Viện Cây ăn quả miền Nam, diện tích trái cây sản xuất theo quy trình GAP ở ĐBSCL còn ít là do chi phí chứng nhận còn quá cao so với các tổ chức, cá nhân tham gia. Một mô hình sản xuất cây ăn quả theo GlobalGAP thì chi phí tối thiểu là 3.500USD, chưa kể chi phí phân tích mẫu đất, nước, trái… Như mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP trên 8,7ha ở Bến Tre phải tốn chi phí chứng nhận là 26 triệu đồng, chưa tính các chi phí khác… là quá cao so với túi tiền của những hộ gia đình nhỏ. Chính từ đây đã dẫn đến tình trạng nhiều mô hình chỉ chứng nhận được lần đầu là do có sự hỗ trợ của Nhà nước còn việc tái chứng nhận lần 2, lần 3 thì nhà vườn không có tiền đóng góp.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Châu, Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam cho rằng, vào thời điểm này tuy không phải là mùa thuận của trái chôm chôm, thanh long ruột đỏ, vú sữa, sầu riêng… nhưng vẫn có trái để bán, mẫu mã rất đẹp, chuẩn về kích cỡ. Đây là điều đáng khen vì đã chứng minh được tay nghề trong canh tác vườn cây ăn trái. Với phương cách sản xuất của nhà vườn như hiện tại thì càng có nhiều cơ hội xuất khẩu. Tuy nhiên, để trái cây Việt Nam có nhiều thị trường tiêu thụ thì cần phải tổ chức lại sản xuất với diện tích lớn, phải làm như Nhật Bản là: Sản xuất phải hợp tác, tiêu thụ phải đi theo hướng liên minh HTX thông qua hệ thống các siêu thị. Điều này chúng ta làm chưa được và Liên minh HTX chưa phát huy vai trò chủ đạo trong quá trình sản xuất và tiêu thụ trái cây.

Khó khăn đang chồng khó khăn nhưng vẫn có hướng mở cho việc sản xuất theo quy trình GAP. Cục Trồng trọt cũng đã kiến nghị Bộ NN&PTNT, Bộ Công thương, Bộ Y tế phối hợp để từng bước tạo lập thị trường tiêu thụ sản phẩm an toàn ở trong nước. Trước mắt, cần quy định bắt buộc một số khu vực như: siêu thị, nhà hàng, bếp ăn tập thể, cửa hàng bán lẻ; tổ chức, cá nhân chế biến, xuất khẩu… phải tiêu thụ sản phẩm an toàn, có địa chỉ, có nguồn gốc… Sở NN&PTNT các tỉnh, thành cần tham mưu cho UBND tỉnh sớm ban hành các cơ chế, chính sách, phê duyệt các chương trình mục tiêu, dự án để đẩy mạnh áp dụng GAP trong sản xuất và tìm đầu ra sản phẩm cho nông sản.

THANH PHONG