Lụi tàn dần những vùng đặc sản: Nhãn mất dấu, mãng cầu co cụm

Nguồn tin: Báo Đồng Nai, 02/09/2013
Ngày cập nhật: 5/9/2013

Đồng Nai từng có những loại đặc sản gần xa nức tiếng, như: quýt đường, mãng cầu ta (na), mãng cầu xiêm, nhãn xuồng, tôm càng xanh… Đã có thời, những loại đặc sản này hình thành những vùng nuôi trồng rộng lớn, có giá trị kinh tế cao. Song vì nhiều lý do, nhiều vùng đặc sản hiện đang lụi tàn dần, có loại biến mất hẳn không dấu vết. Và nếu không có cách ứng xử phù hợp, có lẽ những đặc sản nổi danh một thời sẽ chìm vào quên lãng.

Nhãn xuồng Định Quán, mãng cầu ta (na) Tân Phú và mãng cầu xiêm Cẩm Mỹ đều là những trái cây đặc sản thơm ngon nổi tiếng một thời với sự hình thành những vùng chuyên canh lên đến hàng trăm, thậm chí trên 1 ngàn hécta. Nhưng đó là chuyện của nhiều năm về trước.

Ông Lưu Văn Hổ, ấp Tân Hạnh, xã Xuân Bảo (huyện Cẩm Mỹ) một trong số ít hộ còn giữ lại được 8 sào mãng cầu xiêm.

Giai đoạn 1995 - 2003, nhãn xuồng được trồng ở hầu hết các xã của huyện Định Quán, đặc biệt nhiều nhất ở: Phú Tân, La Ngà, Thanh Sơn, Ngọc Định, Phú Lợi… Trên những mảnh đất pha nhiều trầm tích núi lửa, nhãn cho năng suất và thu nhập rất cao, giúp bà con nơi đây phần nào ổn định đời sống.

* Vùng nhãn xuồng trong ký ức

Ông Phạm Bá Lợi, Phó trưởng phòng Nông nghiệp - phát triển nông thôn huyện Định Quán, cho biết thời điểm năm 2003, nhãn được trồng nhiều nhất với tổng diện tích 1.700 hécta, nhưng tới năm 2013 chỉ còn vỏn vẹn 32 hécta. “Thời kỳ đó, nhãn được giá nên bà con đổ xô trồng, sau một thời gian giá xuống thấp, không còn cạnh tranh được với một số loại cây có hiệu quả kinh tế khác trên thị trường, đồng thời cây nhãn mắc bệnh lạ mà khoa học gọi là bệnh “chổi rồng” không thể chữa trị được, năng suất giảm sút nên bà con cũng dần dần bỏ” - ông Lợi nói.

Cây nhãn vào những năm ấy thực sự đã trở thành nguồn thu nhập chính cho người dân xã Phú Tân. Bà Đỗ Thị Xây, ấp 5, xã Phú Tân (huyện Định Quán) nhớ lại: “Năm 1995, tôi là người trồng nhãn đầu tiên ở ấp 5, nhờ thu nhập từ 3 hécta nhãn, tôi mua được đất xây nhà. Sau này, dù nhãn ra bông đều nhưng bị sâu bệnh không ra trái nên thu nhập giảm, thua lỗ, gia đình tôi chuyển sang trồng cây cà phê, tiêu lấy tiền trả nợ”. Ông Lê Quang Thắng, Phó chủ tịch xã Phú Tân, cho biết: “Trước đây, toàn xã trồng khoảng 600 hécta nhãn, nhưng bây giờ chỉ còn lác đác mỗi gia đình 1-2 cây để lấy quả ăn trong gia đình, bà con đã chuyển sang trồng cà phê và tiêu”.

Dịch bệnh, giá cả bấp bênh là nguyên nhân chính khiến những vườn nhãn sum suê đã biến mất khỏi Định Quán, loại nhãn xuồng trồng trên đất núi lửa với cơm dày, vị ngọt thơm nức tiếng một thời chỉ còn trong trí nhớ người dân địa phương.

* Mãng cầu na hết thời

Nhắc đến loại trái cây đặc sản mãng cầu ta (na), người sành ăn trong tỉnh nhớ ngay đến Tân Phú, bởi đây là vùng trồng rất nhiều. Mùi vị mãng cầu trồng ở vùng đất này rất nổi tiếng, thậm chí nhiều người cho rằng, mãng cầu Tân Phú còn ngon hơn cả mãng cầu từ Tây Ninh - địa phương khá nổi tiếng với loại trái cây này.

Hơn 3 năm trước, diện tích trồng mãng cầu ở Tân Phú lên đến 1.300 hécta. Song, vẫn bởi những lý do quen thuộc như dịch bệnh, giá cả bấp bênh, người dân đã chặt dần để thay bằng cây cà phê, tiêu, dó bầu. Ông Nguyễn Văn Kính, ấp 1, xã Phú Lộc, người hai lần đạt giải nhì mãng cầu ngon, giống tốt vùng Đông Nam bộ, buồn rầu: “Những năm trước, 1 hécta mãng cầu có thể cho lợi nhuận trên 80 triệu đồng/năm, nhưng 2 năm nay chỉ còn 20 triệu đồng/năm. Vì thế tôi đành chặt bỏ để trồng cây dó bầu”.

Nông dân ấp 2, xã Phú Lộc (huyện Tân Phú) chặt bỏ mãng cầu ta để trồng cà phê.

Diện tích trồng trước đây ở xã Phú Lộc (huyện Tân Phú) lên đến gần 900 hécta, nhưng nay chỉ còn khoảng hơn 200 hécta, và đa số trồng xen canh với cà phê, tiêu. Ông Nguyễn Quang Đoàn, cán bộ Phòng Nông nghiệp - phát triển nông thôn huyện Tân Phú, nói: “Do giá cả thấp nên dù đã được hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu hàng hóa diện tích mãng cầu ta (na) trên địa bàn huyện vẫn giảm nhanh. Dù huyện phối hợp với xã vận động người dân giữ lại loại cây đặc sản này, nhưng vì thu nhập thấp nên nông dân vẫn chặt bỏ”.

* Nguy cơ xóa sổ mãng cầu xiêm

Cũng nổi tiếng như mãng cầu ta (na) Tân Phú, mãng cầu xiêm được trồng nhiều tại xã Xuân Bảo (huyện Cẩm Mỹ). Thời hoàng kim của loại trái cây này là trước năm 2010. Lúc đó, diện tích mãng cầu xiêm là trên 300 hécta, nhưng nay đã giảm 2/3 và đang có nguy cơ bị xóa sổ. Vào thời điểm hưng thịnh, xã Xuân Bảo đã xây dựng được một hợp tác xã mãng cầu xiêm. Hợp tác xã này được Sở Khoa học - công nghệ hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu hàng hóa. Nhưng khoảng 3 năm lại đây, cây mãng cầu xiêm bị sâu bệnh chết hàng loạt trước sự bó tay của các kỹ sư nông nghiệp cũng như nông dân. Nhiều người đành ngậm ngùi chia tay với cây đặc sản một thời từng cho họ thu lời 150 - 200 triệu đồng/hécta/năm, thay bằng cây sầu riêng và bơ. Hợp tác xã cũng đành giải thể vì mãng cầu xiêm không còn.

Ông Lưu Văn Hổ, ấp Tân Hạnh, xã Xuân Bảo, chia sẻ: “ Tôi là một trong số ít hộ còn giữ lại được khoảng 8 sào mãng cầu xiêm. Diện tích còn lại hơn 1 hécta, tôi đã chuyển sang trồng bơ vì cây mãng cầu xiêm hiện rất khó chăm sóc, sâu bệnh nhiều, chi phí đầu vào cao”. Theo ông Nguyễn Văn Hết, cán bộ nông nghiệp xã Xuân Bảo, toàn xã chỉ còn khoảng 15 hộ chuyên canh mãng cầu xiêm. Và nếu sâu bệnh trên loại cây đặc sản này vẫn chưa tìm ra cách chữa thì diện tích sẽ còn tiếp tục giảm.

Nhóm PV Kinh tế