Bến Tre: Dừa, ca cao và cơ hội từ chuỗi giá trị

Nguồn tin: Báo Đồng Khởi, 15/01/2010
Ngày cập nhật: 18/1/2010

Chẳng biết tự bao giờ “cứ thấy dừa là nhớ Bến Tre”. Nhưng rừng dừa bạt ngàn ấy cũng trải qua lắm thăng trầm. Hết hứng chịu đạn bom đến cuồng phong bão tố, rồi vì mưu sinh, có những lúc dừa bị đốn bỏ hàng loạt do giá rẻ.

Qua cơn bĩ cực, chế phẩm từ cơm dừa, sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ dừa… đã đưa dừa Bến Tre vượt biên giới. Và, nông dân Bến Tre tiếp tục phấn khởi với phong trào trồng xen, nuôi xen. Dừa xen thêm cây có múi, dừa xen chuối và đến một ngày cách nay đúng 10 năm, ca cao xen vườn dừa trở thành mối duyên kỳ ngộ. Chỉ với 190 ha đầu tiên trồng thử nghiệm tại xã An Khánh (Châu Thành) vào năm 2000 thì đến năm 2007, Bến Tre lập hẳn dự án phát triển 10.000 ha ca cao phục vụ xuất khẩu. Hiện tại, diện tích ca cao trồng xen của tỉnh đã đạt con số 5.000 ha, có 66 xã với trên 11.400 hộ ở 5 huyện: Châu Thành, Bình Đại, Giồng Trôm, Mỏ Cày Bắc – Nam tham gia dự án và đang lan rộng ở các xã, huyện khác. Dừa – ca cao trên đất Bến Tre đã thật sự bén duyên.

“Ông tơ bà nguyệt” của “mối duyên” này chính là Trường Đại học Nông lâm thành phố Hồ Chí Minh với chương trình phát triển cây ca cao tại Bến Tre, do Viện Nghiên cứu ca cao Hoa Kỳ tài trợ. Thật ra, những năm 1980 – 1990, ca cao được trồng nhiều ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, nhưng do không nối kết được với thị trường thế giới nên dần dần ca cao bị đốn bỏ để trồng các loại cây ăn trái khác. Trường Đại học Nông lâm nghiên cứu trồng cây ca cao tại Bến Tre vì loại cây này thích bóng mát và vườn dừa ở Bến Tre là điều kiện tự nhiên lý tưởng nhất.

Bắt đầu với các dòng vô tính từ TD1 đến TD14 vào năm 2000 ở An Khánh, Châu Thành, đến năm 2004, diện tích ca cao trồng xen vườn dừa và cây ăn trái tăng gấp 10 lần, được mở rộng ở các huyện Giồng Trôm, Mỏ Cày với các dòng ca cao thương mại có năng suất cùng chất lượng cao. Để nâng cao chất lượng cây ca cao, tỉnh đã chủ trương thành lập các câu lạc bộ nhằm phổ biến cách trồng cây ca cao, với gần 140 câu lạc bộ được thành lập. Ngoài ra, còn có 14 vườn mẫu, 18 điểm trình diễn, 8 điểm chế biến lên men hạt, 7 vườn ươm giống... Nhiều hoạt động như hội thảo, các lớp tập huấn, cùng với các điểm trình diễn đã giúp người trồng ca cao được trang bị kiến thức, học hỏi lẫn nhau về kỹ thuật canh tác ca cao bền vững, kỹ thuật sơ chế và lên men ca cao đúng chất lượng, theo yêu cầu của các nhà thu mua trên thị trường trong và ngoài nước.

Đặc biệt từ năm 2009, dừa và ca cao còn được Dự án Phát triển kinh doanh với người nghèo nông thôn Bến Tre (DBRP) chọn là 2 trong 3 sản phẩm mũi nhọn để xây dựng chuỗi giá trị đầu tiên. Chuỗi giá trị dừa đang được thực hiện và những phát hiện ban đầu cho thấy có thể tăng thu nhập và giảm nghèo cho nông dân qua việc phát triển chuỗi giá trị này. Còn đối với cây ca cao, theo đánh giá của đoàn giám sát IFAD trong năm 2009, việc phát triển chuỗi giá trị ca cao có thể tạo ra tác động lớn hơn rất nhiều ở cấp nông trại và đặc biệt là tác động đối với thu thập của người nghèo hơn cả dừa. Theo kế hoạch, Dự án DBRP sẽ tiếp tục hỗ trợ thông qua việc nâng cao nhận thức của nông dân về cơ hội thị trường, những rủi ro và lợi ích của việc phát triển ca cao; hỗ trợ tập huấn kỹ thuật và thành lập nhóm hợp tác về ca cao. Qua chuỗi giá trị dừa và ca cao, dự án mong muốn nông dân quan tâm nhiều hơn đến các hoạt động khác của việc lập kế hoạch phát triển kinh tế xã hội có sự tham gia. Điều này sẽ giúp tăng cường tính tự nhiên về định hướng thị trường của quá trình lập kế hoạch và nhóm hợp tác.

Hiện tại, Bến Tre là một trong những tỉnh dẫn đầu trong lĩnh vực phát triển ca cao ở Việt Nam với hơn 2.000 ha đang cho trái, năng suất đạt từ 0,5 - 1,5 tấn/ha. Sản lượng đạt khoảng 2.000 tấn trái/năm. Ca cao Bến Tre đã được nhiều công ty thu mua hạt ca cao, công ty chế biến ca cao, các công ty sản xuất bánh kẹo và sôcôla trên thế giới như: công ty Masterfoods (Mỹ), Mitsubishi (Nhật), Grant Place (Pháp) và Cargill (Mỹ) quan tâm kiểm nghiệm và so sánh với chất lượng hạt của các nước trồng ca cao khác. Theo đánh giá của các công ty, chất lượng ca cao của Việt Nam đứng thứ 3 thế giới (sau Ghara và Tân Guine). Cũng theo đánh giá này, chất lượng ca cao của Bến Tre có kết quả tốt là nhờ có tập đoàn tốt, bao gồm các dòng ca cao đã được Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn công nhận và cho lưu hành, kỹ thuật sản xuất giống đúng tiêu chuẩn, nông dân được trang bị đầy đủ kiến thức về tiêu chuẩn hạt và quy trình lên men hạt, đảm bảo đồng nhất về kích thước hạt lên men.

Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ước tính hiệu quả kinh tế ban đầu khi trồng dừa xen ca cao, giá trị sản xuất mang lại cao gấp 3,43 lần và lợi nhuận cao gấp 2 - 3 lần so với vườn dừa không trồng xen. Với những gì đã và đang diễn ra, hy vọng điệp khúc trồng rồi chặt bỏ sẽ không còn lặp lại với vườn dừa xen ca cao trên đất Bến Tre này.

Phương Yến