Mô hình sản xuất rau quả tươi ở Trà Vinh

Nguồn tin: Nhân Dân, 19/01/2010
Ngày cập nhật: 20/1/2010

Sau thành công của các nhà vườn ở cù lao Tân Quy, xã An Phú Tân, huyện Cầu Kè và ấp Dừa Ðỏ III, xã Nhị Long, huyện Càng Long (Trà Vinh) trong ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP với hai loại trái cây măng cụt và xoài Châu Nghệ, nông dân Khmer ở hợp tác xã dừa sáp xã Hòa Tân, huyện Cầu Kè đã áp dụng mô hình VietGAP trên cây dừa sáp, từng bước khôi phục và mở rộng diện tích loại trái cây đặc sản chỉ có duy nhất ở Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh.

Trái cây đặc sản của Cầu Kè

Mới nhìn, dừa sáp cũng giống như dừa thường, chỉ khác ở chỗ là cơm dừa mềm dẻo và rất dày, phần cơm dừa chiếm gần hết phần ruột của trái dừa, phần nước dừa còn lại đặc sệt. Cơm dừa sáp dày còn gọi là dừa đặc ruột. Nước dừa sáp có mùi thơm đặc trưng, pha chế làm thức uống rất ngon. Hiện nay, Hợp tác xã dừa sáp Hòa Tân thu mua với giá 85.000 đồng/trái dừa sáp. Về nguồn gốc của giống dừa này, Bí thư Chi bộ ấp Chông Nô 2, xã Hòa Tân, kiêm Trưởng Ban nhân dân ấp, Phó Chủ nhiệm Hợp tác xã dừa sáp Hòa Tân Thạch Phu My cho biết, theo sư cả đời thứ 6 chùa Botum Sako (1818) xã Hòa Ân, nay thuộc thị trấn Cầu Kè là Thạch Thương (nay đã hoàn tục) thì dừa sáp do vị sư cả đời thứ 4 của chùa này là Thạch Sô khi học ở Cam-pu-chia được bạn học người Phi-li-pin tặng mang về trồng tại chùa vào năm 1924.

Trước đây, dừa sáp chỉ để ăn chơi, rất ít người biết đến nên giá trị của nó còn thấp hơn cây dừa thường, bởi thế không ít nông dân đã đốn hạ dừa sáp để trồng các loại cây ăn trái khác. Thời gian gần đây, lễ Vu lan thắng hội được tổ chức hằng năm và thu hút nhiều du khách phương xa về dự lễ, tham quan các vườn cây trái ở Cầu Kè. Một số chủ quán nước giải khát đã nhạy bén lấy dừa sáp chế biến làm thức ăn, nước uống phục vụ du khách. Từ đó, thức ăn, nước uống từ trái dừa sáp được nhiều người ưa chuộng và ngày càng có giá vào các dịp lễ, Tết. Dừa sáp trở thành món quà quý du khách thường mua tặng người thân mỗi khi có dịp đến Cầu Kè.

Dừa sáp được trồng nhiều tại các ấp, khóm có đông đồng bào Khmer sinh sống, như ở thị trấn Cầu Kè, xã Hòa Ân và Hòa Tân. Riêng xã Hòa Tân có gần 11.000 cây, được trồng tập trung nhiều nhất ở các ấp Chông Nô 1 và Chông Nô 2. Theo điều tra của Hợp tác xã dừa sáp Hòa Tân, huyện Cầu Kè hiện có hơn 16.000 cây dừa sáp (khoảng 100 ha), trong đó khoảng 3.000 cây dừa đang cho trái. Hiện nay, chỉ còn khoảng 500 đến 600 cây dừa có tuổi từ 60 đến 70 năm, số còn lại là dừa mới trồng trong những năm gần đây.

Kể lại việc đầu tư làm dừa sáp giống của mình, anh Thạch Phu My bộc bạch: Tôi thấy người ta đổ sô trồng cây ăn trái, sợ dừa sáp mất gốc nên ươm giống trồng và bán cho những ai thích trồng dừa sáp. Ðâu ngờ, giờ mình được chọn làm người cung cấp giống cho cả dự án trồng dừa mấy chục ha. Anh đầu tư ươm giống dừa sáp vào đầu năm 2004, lúc đó trái dừa sáp bắt đầu tăng giá lên cao gấp nhiều lần các loại dừa khác. Các điểm du lịch tìm mua nhưng lượng dừa sáp ít ỏi ở địa phương không đáp ứng đủ nhu cầu. Năm 2004, Thạch Phu My bán được hơn 100 cây dừa sáp giống, nhưng người mua phần lớn là khách ở xa. Năm 2005, anh tiếp tục ươm dừa sáp giống để bán. Lúc này nhãn rớt giá, nhiều nông dân đốn nhãn để trồng cây khác. Lãnh đạo xã Hòa Tân bắt đầu quan tâm đến mô hình ươm dừa sáp giống của anh và khuyến khích nông dân đầu tư trồng dừa sáp.

Phó Chủ tịch UBND huyện Cầu Kè Ngô Thanh Xuân cho biết: Nhằm khôi phục giống dừa sáp quý hiếm ở địa phương, từ năm 2006 đến nay các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu nhằm phát triển cây dừa sáp ở Hòa Tân. Viện Nghiên cứu dầu và cây có dầu phối hợp Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Trà Vinh thực hiện dự án hỗ trợ nông dân trồng sáu ha dừa sáp ở tại Hòa Tân. Dự án này trồng được 960 cây dừa sáp, hiện có khoảng 50% số cây cho trái. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Trà Vinh triển khai dự án trồng 50 ha dừa sáp ở xã Hòa Tân, huyện Cầu Kè trong ba năm 2008 - 2010, triển khai đề tài ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để tuyển chọn dừa sáp đầu giồng và xây dựng mô hình chuyên canh dừa sáp trên diện tích sáu ha; nghiên cứu và thử nghiệm cách thụ phấn trợ lực cho cây dừa sáp làm tăng tỷ lệ trái sáp trên buồng dừa. Qua theo dõi của người trồng dừa, những buồng dừa được trợ giúp thụ phấn có tỷ lệ đậu quả 40 đến 45%, trong khi để dừa tự thụ phấn thì tỷ lệ đậu quả chỉ đạt 25 đến 30%.

VietGAP trong nhận thức của đồng bào Khmer

VietGAP là quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi của Việt Nam, là những nguyên tắc, trình tự, thủ tục hướng dẫn tổ chức, cá nhân sản xuất, thu hoạch, sơ chế bảo đảm an toàn, nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo đảm phúc lợi xã hội, sức khỏe người sản xuất và người tiêu dùng, bảo vệ môi trường và truy nguyên nguồn gốc sản phẩm. Mô hình VietGAP cho sản phẩm dừa sáp được chính thức triển khai tại xã Hòa Tân tháng 3-2009. Sau gần một năm triển khai với sự phối hợp chặt chẽ của cán bộ chuyên môn, lãnh đạo Hội Làm vườn tỉnh, đặc biệt với sự nhiệt tình của Tiến sĩ Võ Mai, Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, dự án đã làm thay đổi cơ bản trong nhận thức của nông dân về cách sản xuất sao cho thu được lợi nhuận cao nhất.

Anh Thạch Em, nông dân ở ấp Chông Nô 1, xã Hòa Tân nói: "Từ khi tham gia vào mô hình VietGAP cho cây dừa sáp đến nay tôi học được nhiều điều bổ ích từ cách trồng, bón phân, chăm sóc... Tôi ghi chép lại các việc đã làm vào sổ sách để rút kinh nghiệm... Trong nhà thì phải có tủ thuốc gia đình, nhà vệ sinh; phải xây dựng kho phân, thuốc ngoài nhà...". Năm 2008, Thạch Em được Dự án chọn hỗ trợ trồng 90 cây dừa sáp trên diện tích năm công đất trồng lúa trước đây. Trong thời gian dừa còn nhỏ, Thạch Em được cán bộ kỹ thuật hướng dẫn trồng xen 376 cây chanh không hạt vào vườn dừa để "lấy ngắn nuôi dài". Hiện nay, vườn chanh không hạt của anh cho thu hoạch từ 150 đến 200 kg chanh mỗi đợt hái trái (từ 15 đến 20 ngày thu một đợt). Với giá bán thời điểm thấp nhất 7.000 đồng/kg, cao nhất 25.000 đồng/kg đã đem về cho Thạch Em gần 20 triệu đồng sau 10 đợt thu hoạch chanh. Từ hiệu quả mô hình dừa sáp xen chanh không hạt của anh Thạch Em, Ban điều hành dự án đã nhân rộng được hơn 20 ha dừa sáp xen chanh không hạt trong vùng dự án. Chúng tôi tham quan vườn dừa của Thạch Dách, ở ấp Chông

Nô 2. Năm 2006, Thạch Dách được Dự án sáu ha hỗ trợ trồng hai công dừa, giờ đây có khoảng 50% số cây cho trái. Theo một dự án khác, Thạch Dách tiếp tục được hỗ trợ trồng năm công dừa. Khi cây dừa còn nhỏ, Thạch Dách trồng xen hỗn hợp từ rau cải, đu đủ cho đến chanh không hạt, theo nguyên tắc lấy cực ngắn nuôi ngắn và lấy ngắn nuôi dài. Tại ấp Chông Nô 2, ông Thạch Chanh là người có nhiều dừa sáp nhất. Hiện ông có 20 cây dừa cho trái và trồng thêm gần 400 cây dừa sáp mới. Dự báo, ông sẽ có thu nhập hơn một tỷ đồng/năm trong vài năm tới, khi tất cả dừa sáp đều cho trái.

Hiện nay, Hợp tác xã dừa sáp Hòa Tân có 20 thành viên, canh tác trên diện tích 38,6 ha, đã trồng được 1.545 cây dừa sáp. Tiền thân của hợp tác xã là tổ hợp tác của ấp Chông Nô 2, do anh Thạch Phu My đứng ra vận động thành lập từ năm 2006, chỉ với sáu thành viên. Thạch Phu My vận động người dân làm ăn tập thể vì thương lái đến mua dừa sáp với giá không ổn định và liên tục ép giá nhà vườn. Từ khi hợp tác xã ra đời đến nay, trái dừa sáp luôn giữ giá ổn định, hợp tác xã mua trong dân 85.000 đồng/trái dừa sáp.

Chỉ sau sáu tháng triển khai mô hình VietGAP, nhận thức của số đông nông dân về mô hình này có sự chuyển biến tích cực. Người nông dân nhận thấy bây giờ không chỉ có trồng cây trái để bán, mà phải áp dụng sản xuất sạch, liên kết làm sản phẩm từ khi triển khai trồng để đạt cả về chất lượng, số lượng... hướng đến cung cấp số lượng lớn và những thị trường khó tính, nhưng bán được giá cao. Phó Chủ tịch UBND huyện Cầu Kè Ngô Thanh Xuân cho biết: "Mô hình VietGAP đã tác động tích cực đến nhận thức của người dân hướng đến sản xuất sản phẩm theo tiêu chuẩn an toàn, chất lượng. Tới đây, huyện sẽ mở rộng mô hình VietGAP ra nông dân trồng dừa sáp ngoài HTX để từng bước nâng cao giá trị dừa sáp Cầu Kè không chỉ tại địa phương mà trong phạm vi cả nước và ra thế giới.