Làn gió mới từ hồ tiêu cảnh quan

Trên vùng đất đỏ bazan mênh mông ở Tây Nam Tây Nguyên, những “cánh rừng” hồ tiêu của Lâm Đồng đang trở thành hình mẫu của sự đổi mới nông nghiệp với cảnh quan xanh - sạch - bền vững.

Để hỗ trợ ngành hồ tiêu Việt Nam, Liên minh châu Âu đã hỗ trợ dự án Thúc đẩy sản xuất và thương mại hồ tiêu bền vững tại Việt Nam. Dự án nhằm thay đổi nhận thức thay đổi canh tác hồ tiêu theo hướng cảnh quan bền vững cho nông dân từ năm 2022. Đến nay, các vùng hồ tiêu này đang phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Anh Ngô Văn Nam, xã Nam Dong, thành viên Hợp tác xã (HTX) Bình Minh cho biết, gia đình có gần 1 ha hồ tiêu, sau khi tham gia dự án, anh được đơn vị hỗ trợ về kỹ thuật sản xuất từ đó năng suất tăng lên, môi trường sống cũng được cải thiện. Anh Nam chia sẻ: “Tôi được Hiệp hội Hồ tiêu, HTX Bình Minh hướng dẫn kỹ thuật như: ủ phân hữu cơ, quản lý thảm phủ bằng cách để cỏ và tăng cường bón phân hữu cơ, vi sinh đã giúp vườn hồ tiêu phát triển xanh tốt, năng suất mỗi năm đạt trên 3 tấn. Nhà tôi xây dựng trong chính vườn hồ tiêu, sau khi ứng dụng kỹ thuật nên giảm sử dụng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, do đó trong vườn luôn mát mẻ, không khí trong lành, cảm giác rất thoải mái”.

Anh Ngô Văn Nam (bên trái), xã Nam Dong, thành viên HTX Bình Minh sản xuất theo phương pháp hồ tiêu cảnh quan từ năm 2023

Ông Đoàn Văn Châu, ở xã Thuận Hạnh có 3 ha áp dụng kỹ thuật trồng hồ tiêu cảnh quan. Sau 4 năm trồng áp dụng phương pháp này đã tạo sự khác biệt rõ rệt. Ông chia sẻ, trước đây xịt thuốc diệt cỏ làm đất chai sạn, khô cứng làm cho cây hồ tiêu khó hấp thụ dinh dưỡng nên năng suất thấp. “Từ khi để thảm cỏ trong vườn giúp vườn hồ tiêu tránh bị rửa trôi vào mùa mưa, giữ được thảm thực vật ở trên vườn. Con tuyến trùng phân chia trong rễ cỏ sẽ không làm hại cây hồ tiêu”, ông Châu chia sẻ.

Ông Phạm Văn Thạch - Giám đốc HTX Nông nghiệp hữu cơ Đắk Nông, phường Nam Gia Nghĩa cho biết, chất đất và khí hậu tại địa phương rất thuận lợi phát triển hồ tiêu. Tuy nhiên, trước đây nông dân lạm dụng thuốc, phân bón vô cơ nên làm cho vườn tiêu kém chất lượng. “Trong 3 năm qua, chúng tôi áp dụng sản xuất hồ tiêu cảnh quan, hồ tiêu hữu cơ. Các thành viên được hướng dẫn kỹ thuật ủ phân hữu cơ, trồng bằng trụ sống, để cỏ... tạo cho vườn vùng tiểu khí hậu mát mẻ. Trong đó, việc chọn trụ sống để cây tiêu bám vào không làm cây bị chết đầu ngọn, cây sống trên 20 năm. Nếu trồng trụ bê tông, trụ gỗ thì sức sống giảm và thường bị chết đầu ngọn”, ông Thạch chia sẻ.

Xu hướng hồ tiêu cảnh quan

Từ thực tế việc áp dụng trồng hồ tiêu cảnh quan, cho thấy đã tích hợp cả môi trường - nông nghiệp - sinh kế, nhằm giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện đất và tái sinh rừng. Ông Nguyễn Thành Tâm - Giám đốc Công ty Cổ phần TMTconsulting cho rằng, biến đổi khí hậu đang làm thay đổi diễn biến mưa, nhiệt độ, độ ẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến hồ tiêu. Việc chuyển đổi sang trồng tiêu hữu cơ, tưới nhỏ giọt, trụ sống kết hợp trồng xen… giúp tăng khả năng thích ứng, giữ ẩm tốt, duy trì năng suất ổn định hằng năm.

HTX Bình Minh, xã Đắk Wil liên kết với trên 1.000 hộ nông dân sản xuất 1.420 ha hồ tiêu theo hướng bền vững theo tiêu chuẩn Rainforest Alliance và FSA. Ông Lê Anh Sơn - Giám đốc HTX Bình Minh chia sẻ, tỉnh đã đầu tư mạnh vào liên kết giữa nông dân - HTX - doanh nghiệp, thực hiện chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ và điều này đưa hồ tiêu của Lâm Đồng đạt chuẩn quốc tế. Việc này không chỉ tăng giá trị nông sản mà còn giúp xây dựng thương hiệu xuất khẩu bền vững. Các đơn vị sản xuất hồ tiêu cảnh quan, sinh thái và đạt các tiêu chuẩn hữu cơ, VietGAP, GlobalGAP luôn bán với mức giá cao hơn tiêu thường từ 20 - 50%.

Năm 2022, tại các xã Thuận Hạnh, Trường Xuân, Đức An đã được triển khai chương trình Cảnh quan hồ tiêu với quy mô 1.800 ha. Đây là bước khởi đầu để ngành hàng hồ tiêu của huyện mở hướng phát triển bền vững. Các mô hình canh tác hồ tiêu có áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM), sử dụng chế phẩm sinh học… sẽ được nhân rộng.

Ông Sơn cũng chia sẻ, đặc biệt chương trình cảnh quan và mô hình canh tác bền vững góp phần làm giảm chi phí phân thuốc 30%, đất đai ít thoái hóa, cân đối hệ sinh thái, giúp bảo tồn đa dạng sinh học, giảm ô nhiễm môi trường và lượng phát thải khí nhà kính.

Còn đó thách thức

Dù đạt nhiều kết quả tốt, song hồ tiêu của Lâm Đồng vẫn đối mặt với một số thách thức và cần tập trung phát triển bền vững dài hơi. Đó là, chất lượng và chứng nhận chưa đồng đều. Một số vùng vùng sâu, vùng xa, nông dân chưa tiếp cận đủ kỹ thuật nên khó đạt chứng nhận GlobalGAP, hữu cơ. Hạ tầng sản xuất còn thiếu và chưa đồng bộ như: tưới tiêu, giao thông nội đồng, hệ thống sơ chế, kho bãi cần đầu tư để hỗ trợ chuỗi giá trị. Giá cả biến động nên khi thị trường tiêu toàn cầu thay đổi, nông dân dễ trở lại canh tác truyền thống, gây giảm chất lượng, mất bền vững.

Hồ tiêu cảnh quan được coi là chìa khóa xanh hóa kinh tế Lâm Đồng. Hình hài của vùng “hồ tiêu cảnh quan” đang dần hiện rõ, từ việc cải tạo hệ sinh thái đến việc kiến tạo chuỗi giá trị sạch, từ HTX đến doanh nghiệp, từ nông dân đến chuyên gia. Kết quả là sản phẩm hồ tiêu sạch, có chứng nhận, giá trị gia tăng, bảo vệ môi trường và thích nghi với biến đổi khí hậu.

Để thực sự “xanh” và bền vững, Lâm Đồng cần mở rộng hướng dẫn, đào tạo kỹ thuật ở vùng chưa tiếp cận. Đầu tư hạ tầng tưới tiêu, bảo quản hậu thu hoạch và tiếp tục đẩy mạnh xây dựng thương hiệu cho hồ tiêu. Tỉnh cần tăng cường chính sách hỗ trợ tín dụng, bảo hiểm giá; tránh tình trạng chạy theo giá làm phá vỡ mô hình sản xuất sạch. Mô hình Hồ tiêu cảnh quan ở Lâm Đồng không chỉ là hướng đi kinh tế hiệu quả mà còn có giá trị chiến lược về môi trường và xã hội, góp phần nâng tầm hồ tiêu Việt Nam trên bản đồ nông sản chất lượng và bền vững.

Hiện nay, tỉnh Lâm Đồng có khoảng 36.000 ha hồ tiêu. Trong đó, tỉnh có gần 30 cơ sở sản xuất hồ tiêu theo các tiêu chuẩn chứng nhận, với diện tích trên 3.100 ha. Tỉnh đã công nhận 2 vùng sản xuất hồ tiêu ứng dụng công nghệ cao tại xã Thuận Hạnh với tổng diện tích trên 1.549 ha.

Phát triển hồ tiêu cảnh quan không chỉ giúp người nông dân nâng cao thu nhập mà còn kiến tạo hệ sinh thái sinh động, đa dạng trên vùng đất Lâm Đồng.

Hồ tiêu Việt Nam có tới 95% sản lượng xuất khẩu. Canh tác hồ tiêu bền vững là phương pháp canh tác được ngành hồ tiêu Việt Nam và các địa phương triển khai, trong đó có Lâm Đồng. Vì thế, sản xuất hồ tiêu cảnh quan được kỳ vọng sẽ thổi làn gió mới cho việc nâng cao chất lượng vườn cây và sản phẩm hồ tiêu thông qua các biện pháp thực hành nông nghiệp theo hướng cảnh quan bền vững để đáp ứng chất lượng của thị trường và các nhà nhập khẩu.

Phan Thanh Nga

Các tin mới:

Nhấn vào đây để xem các tin trước