Người nặng nợ với dừa

Nguồn tin: Sài Gòn giải phóng, 05/03/2009
Ngày cập nhật: 7/3/2009

Kỹ sư Vũ Thị Mỹ Liên, người Việt Nam đầu tiên nghiên cứu thành công nuôi cấy phôi dừa dứa và dừa sáp – 2 giống dừa quý, hiếm, có giá trị xuất khẩu cao. Nay sắp bước sang tuổi 70, bà vẫn tiếp tục nghiên cứu khoa học, tìm nguồn tài trợ để nhân rộng hai giống dừa quý, hiếm trên.

Say sưa với cấy mô, phôi

Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, năm 1964, sau khi tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp I, bà Vũ Thị Mỹ Liên được phân công phụ trách trồng trọt tại Nông trường Bắc Sơn – Bắc Thái (tỉnh Thái Nguyên). Công tác ở nông trường được gần ba năm, do bị bệnh, nên bà chuyển về Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam.

Năm 1976, bà vào TPHCM công tác. Cuối năm 1978, bà được bổ nhiệm Giám đốc Xí nghiệp Giống cấy mô phong lan. Bà đã cùng chồng là Tiến sĩ Nguyễn Văn Uyển, Giám đốc Trung tâm Sinh học thực nghiệm, và các cộng sự xây dựng thành công mô hình trồng và sản xuất phong lan bằng phương pháp cấy mô. Mô hình này đã khởi đầu phong trào trồng phong lan rộng rãi khắp TPHCM và các tỉnh lân cận.

Bên cạnh thành công với nuôi cấy mô mía, phong lan; tạo mô sẹo cây sâm Ngọc Linh… bà còn nghiên cứu, ứng dụng thành công nhiều công trình khác như nuôi cấy mô thành công cây chuối lùn; cây Houblon (cây hoa bia) để sản xuất bia; nghiên cứu nuôi cấy mô tập đoàn cây tinh dầu hương liệu (dó bầu, cỏ hương bài, sả ngoại quốc…) góp phần lưu giữ gien cây tinh dầu cho Viện Dầu thực vật.

Năm 1999, khi bà đã nghỉ hưu, ông Pons Batugan – điều phối viên của Tổ chức gien dừa quốc tế (COGENT), đề nghị bà nghiên cứu nuôi cấy phôi những loại dừa quý, hiếm.

Qua tìm hiểu bà biết, hiện ở Việt Nam có 2 loại dừa quý: Dừa dứa và dừa sáp. Dừa dứa là loại dừa uống nước, có hương thơm như mùi lá dứa nấu chè của miền Nam. Còn dừa sáp là loại dừa đặc ruột, không có nước, chỉ có cơm mềm, du khách rất ưa chuộng, ở Philippines họ dùng nhiều trong công nghiệp thực phẩm. Hai loại dừa này tỷ lệ nảy mầm trong tự nhiên rất thấp, riêng dừa sáp hoàn toàn không sinh sản.

Loại dừa có giá cao

Bất chấp tuổi tác, sức khỏe, bà cùng đồng nghiệp rong ruổi khắp các tỉnh miền Tây đi “săn” dừa để lấy phôi. Bà cẩn thận ghi lại địa chỉ, đánh dấu từng cây dừa và đặt cọc tiền mua cây dừa đó. Trước khi tiến hành thí nghiệm, Tổ chức COGENT trao cho bà tài liệu kỹ thuật môi trường nuôi cấy dừa trong ống nghiệm có tên là PCA của một nước châu Á.

Tuy nhiên, bằng kinh nghiệm bản thân, bà thấy không thể ứng dụng rập khuôn mô hình của nước bạn. Nhưng cẩn thận, bà vẫn tiến hành thí nghiệm theo phương pháp PCA và một theo cách của bà để so sánh.

Qua thời gian, mô hình nuôi cấy phôi trong ống nghiệm bằng phương pháp của bà cho thấy, cây mọc có sức sống hơn, rễ không mọc lộn xộn, thời gian nuôi cấy phôi cũng chỉ mất 8-9 tháng thay vì phải mất 12 tháng như của PCA. Với kết quả này, bà đã được đi báo cáo tại Hội nghị Nuôi cấy phôi dừa quốc tế ở Mexico tháng 3-2000.

Sau đó bà tiếp tục được đi báo cáo tại 3 hội nghị nuôi cấy phôi dừa quốc tế nữa ở Papua New Guinea tháng 1-2004, Philippines tháng 2-2005 và Indonesia tháng 10-2005.

Sau nuôi cấy phôi là giai đoạn trồng cây ra ngoài vườn ươm. Đây là khâu rất khó khăn, nhiều nước đã làm và đều gặp thất bại. Bà Liên đưa cây ra trồng vườn ươm ở trại cũng bị thất bại, nên bà đã phải lập một vườn ươm tại nhà (kinh phí tự bỏ) để trực tiếp trồng và rút kinh nghiệm.

Sau nuôi cấy phôi là giai đoạn trồng cây ra ngoài vườn ươm. Dù nắng hay mưa, đều đặn khoảng 2 – 3g sáng, kỹ sư Mỹ Liên thức dậy để canh lũ sâu phá hoại dừa hoặc che mưa cho dừa. Để cây dừa đến tay bà con, kỹ sư Vũ Thị Mỹ Liên phải mất 1,5 năm nuôi trồng cây giống.

Hiện hai loại dừa sáp và dừa dứa khá đắt (khoảng 100.000đ/quả dừa sáp).

Mong muốn người dân được “sở hữu” loại dừa quý, hiếm nên bà Liên chỉ bán với giá 300.000đ/cây.

“Chúng tôi rất muốn phát triển mạnh nhưng chưa có vốn để sản xuất số lượng lớn cây dừa con nuôi cấy phôi. Chúng tôi ao ước các công ty, trang trại… đầu tư để chúng tôi tiếp tục thực hiện dự án của mình nhằm đưa trái dừa xuất khẩu, cải thiện cuộc sống của bà con nông dân”, kỹ sư Mỹ Liên trăn trở.

Ngân Hạnh