Quảng Ninh: Lao đao cây chè Hải Hà

Nguồn tin: Báo Quảng Ninh, 04/10/2009
Ngày cập nhật: 5/10/2009

Huyện Hải Hà (Quảng Ninh) có 2.000 hộ dân trồng chè, trong đó có 90% thu nhập chính từ cây chè. Những năm trước khi chè búp tươi có giá ổn định, đời sống bà con trồng chè cũng khấm khá. Thế nhưng, hiện nay đời sống của hàng trăm hộ nông dân trồng chè trên địa bàn huyện đang rơi vào tình cảnh hết sức khó khăn.

Trong khi giá vật tư, phân bón ngày càng tăng cao, chi phí nhân công cho thu hái chè lên tới 50.000đ/công thì giá chè búp tươi lại giảm mạnh, chỉ được 2.500đ - 3.000đ/kg. Theo tính toán, tổng chi phí người nông dân phải bỏ ra để chăm sóc thu hái 1 kg búp chè tươi hiện nay là 4.963 đồng, nhưng chè búp bán ra chỉ được thu mua với giá 2.500 - 3.000đ. Như vậy người trồng chè bị lỗ tới 1.963 đ/1kg búp tươi.

Bỏ ra bao nhiêu mồ hôi công sức, tiền của để đầu tư vào chăm bón chè nhưng lại không cho hiệu quả kinh tế, nhiều hộ nông dân có tư tưởng phá bỏ cây chè để chuyển sang trồng keo. Đã có hàng chục ha chè đang trong giai đoạn chuẩn bị trồng mới, giờ bị bỏ không và đời sống của bà con trở nên lao đao. Gia đình chị Trần Thị Tâm (thôn 9, xã Quảng Long), có hơn 0,7 ha chè từ năm 2004, nguồn thu nhập chính của gia đình chị trông cả vào đây. Những năm trước cây chè giúp gia đình chị thu nhập ổn định hàng năm từ 30 - 40 triệu đồng. Thế nhưng đến nay giá chè giảm mạnh, trong khi giá vật tư, phân bón, giá điện lại tăng cao khiến gia đình chị không thể tiếp tục sản xuất. Chiếc máy sao chè mi ni mà gia đình đầu tư khá nhiều vốn trước ngày ngày đỏ lửa thì nay đành bỏ không.

Cây chè vốn từng tồn tại và phát triển ở Hải Hà gần 50 năm nay. Là một cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao, phù hợp với điều kiện đất đai thổ nhưỡng của huyện, đã có rất nhiều hộ dân giàu lên từ cây chè, vì vậy cây chè được xác định là cây xoá đói giảm nghèo, cây kinh tế mũi nhọn của huyện. Tuy nhiên, đầu ra cho sản phẩm chè nơi đây luôn bấp bênh khiến đời sống của người dân cũng chìm nổi theo cây chè. Còn nhớ thời điểm những năm 1996 - 2000 cây chè của Hải Hà cũng đã từng rơi vào tình cảnh khó khăn tương tự như hiện nay. Lúc bấy giờ, Xí nghiệp chè (đơn vị duy nhất thu mua nguyên liệu chè ở Hải Hà) chuyển đổi thành Công ty cổ phần chè Đường Hoa, cơ chế quản lý thay đổi, hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty ngày càng đình trệ do bị thua lỗ. Sản phẩm chè của Công ty sản xuất ra không có sức cạnh tranh trên thị trường. Điều này đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiêu thụ chè nguyên liệu của bà con nông dân. Họ đành phải phá bỏ hàng loạt diện tích chè để thay thế những giống cây trồng khác.

Đứng trước nguy cơ mất trắng vùng nguyên liệu chè, Đảng bộ, chính quyền huyện Hải Hà đã tìm nhiều giải pháp để tháo gỡ khó khăn cho người nông dân. Đang trong lúc bài toán về cây chè đi vào bế tắc thì Công ty TNHH Thuấn Quỳnh được thành lập đã làm sống lại vùng chè Hải Hà. Hàng năm Công ty này đã sản xuất hàng trăm tấn chè sơ chế để xuất khẩu sang nước ngoài. Toàn bộ chè nguyên liệu của bà con nông dân đều được công ty bao tiêu. Mỗi ngày công ty thu mua hơn 20 tấn chè nguyên liệu cho bà con với giá ổn định từ 4.000 - 5.000đ/kg. Bán được chè với giá cao, lại được Công ty trả tiền ngay trong ngày nông dân đã bắt đầu quay lại gắn bó với cây chè. Họ còn đưa nhiều giống chè chất lượng cao như: Ngọc Thuý, Ô Long v.v... vào trồng để nâng cao năng suất, chất lượng. Diện tích chè ở Hải Hà nhờ đó mà tăng nhanh, lên tới gần 1.000 ha, đời sống của các hộ trồng chè cũng ngày càng khởi sắc. Từ những thuận lợi này huyện Hải Hà tiếp tục có chủ trương mở rộng diện tích chè với mục tiêu đưa Hải Hà trở thành một vùng chè nguyên liệu của tỉnh. Thế nhưng đến thời điểm hiện nay khi cuộc khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế toàn cầu tác động trực tiếp đến ngành sản xuất chế biến và tiêu thụ chè thì người trồng chè Hải Hà lại một lần nữa rơi vào là cảnh “khóc dở mếu dở”... Ông Nguyễn Duy Thuấn, Giám đốc công ty TNHH Thuấn Quỳnh, cho biết: Tình hình xuất khẩu chè đang gặp khó khăn. Giá chè sơ chế và thành phẩm cũng giảm mạnh trong khi chi phí đầu tư cho sản xuất tăng, bắt buộc các doanh nghiệp, công ty chế biến chè phải hạ giá nguyên liệu, có như vậy mới đảm bảo giữ vững được hoạt động sản xuất kinh doanh tại thời điểm này. Trước Tết, doanh nghiệp cũng phải bù lỗ rất lớn để cố giúp bà con thu mua chè, mặc dù giá bán ra không được như vậy.

Thực trạng người nông dân chặt chè để chuyển sang trồng keo đã ảnh hưởng rất lớn đến sản lượng chè của Hải Hà trong năm nay. Dự tính năm 2009, sản lượng chè của huyện sẽ sụt giảm so với năm 2007 khoảng 30%. Ông Kim Văn Chiến, Phó Chủ tịch UBND huyện, cho biết: Để giải quyết những khó khăn cho các hộ trồng chè, huyện có chủ trương hỗ trợ tiền, giống, vật tư giúp họ có thể vượt qua thời điểm khó khăn. Đồng thời huyện đã xây dựng một số giải pháp để cây chè Hải Hà có thể phát triển ổn định, như: tranh thủ nguồn vốn hỗ trợ của dự án phát triển nông thôn theo vùng lãnh thổ do Chính phủ Tây Ban Nha tài trợ, để đầu tư phát triển một số cơ sở sản xuất, chế biến chè trên địa bàn huyện nhằm bao tiêu nguyên liệu cho bà con. Tiếp tục đề xuất với tỉnh quan tâm đầu tư hỗ trợ để thực hiện chuyển dịch cơ cấu giống chè, thay thế toàn bộ diện tích chè trung du lá nhỏ bằng những diện tích chè chất lượng cao. Hiện nay toàn huyện vẫn còn trên 50% diện tích giống chè cũ nên không đảm bảo năng suất, chất lượng, ảnh hưởng rất lớn đến việc xuất khẩu chè. Huyện cũng sẽ đề xuất với tỉnh liên kết với Hiệp hội Chè Việt Nam để tìm đầu ra cho sản phẩm chè của Hải Hà...

Để cây chè có thể phát triển ổn định thì điều cần nhất trong lúc này là song song với việc giải quyết khó khăn trước mắt cho người nông dân, huyện Hải Hà cũng cần quan tâm tới việc xây dựng những biện pháp mang tính chất lâu dài và bền vững hơn để trong bất cứ thời điểm, hoàn cảnh nào, cây chè Hải Hà cũng có thể tạo được thế đứng vững chắc cho mình. Có như vậy thì cây chè mới có thể phát triển ổn định, có thị trường và người nông dân mới yên tâm gắn bó với cây chè.

Nguyễn Hằng