Nhà ảo thuật trên cây wasabi

Nguồn tin: Tuổi trẻ, 06/01/2004
Ngày cập nhật: 6/1/2004

TT - Đang làm ở Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, đùng một cái Phan Đình Thái Sơn nhảy vào rừng trồng wasabi, thứ cây trồng xa lạ với nông dân VN. Cuộc chơi lãng mạn cũng là cuộc chinh phục cho thỏa chí tuổi trẻ, chỉ biết rằng khi Sơn ngoảnh lại thì đã... bảy năm ở rừng rồi...

Một đam mê quá đáng yêu, bởi người ta học đại học để mong “tiến về thành phố”, tìm cơ hội ngồi trong salon, còn anh bạn Sơn của tôi lại quyết làm nông dân, mà là nông dân ở tận... trong rừng già. Đà Lạt lấy đâu những cánh rừng lá rộng, thế nên suốt mấy năm đầu Sơn trôi dạt theo những cánh rừng từ Lâm Hà lên Tà Nùng, Lạc Dương... để tìm kiếm những cánh rừng độc đáo, sinh cảnh, ẩm độ phù hợp với cây wasabi.

Có những vùng rừng người ta dọa “chắc chắn sẽ tiêu vì sốt rét” vẫn cứ lao tới, vẫn hạ trại. Trong hành trình ấy, có nơi hạ trại dăm tháng cho những khảo nghiệm, có nơi chính thức trồng đại trà kéo dài đến 2-3 năm. Vậy mà những đám wasabi cứ tàn lụi dần, thất bại liên tục theo những trang trại di trú.

Không nản chí, Sơn tiếp tục cùng những chuyên gia về cây wasabi người Nhật “cày” nát rừng núi vùng Lạc Dương (huyện còn nhiều rừng nhất nước - trên 300.000ha) trên cao nguyên Lang Bian để tìm cho được một cánh rừng lý tưởng, sau khi nhóm người này vừa bỏ Sa Pa (tỉnh Lào Cai) mà chạy vì wasabi không chịu nổi tuyết rơi ở miền Mẫu Sơn. Điểm dừng lại bốn năm qua (mà không biết có phải di chuyển tiếp không) là rừng Đưng K’Nớ, một thung lũng sâu tập trung những loài cây lá rộng, trong khi bao quanh vẫn là ngút ngàn rừng thông lá kim.

Bảy năm gặp lại, dáng vẻ thư sinh của Sơn biến mất - một “thực tế nhan sắc” mà chàng ta phải trả cho... rừng, cho những năm dài ăn bờ ngủ bụi, thiếu trước hụt sau, tách biệt với phố phường, và sự không nương tay của những cơn sốt rét rừng.

Củ của cây wasabi được dùng chế ra mù tạt để ăn với thực phẩm tươi sống, chẳng hạn: tôm, cua, cá hồi, cá ngừ đại dương...

Giờ đây, trong cái vị cay xè xông lên tới mũi ấy, ở VN có một người dám đổi tuổi trẻ để lấy wasabi, ao ước nó trở thành cây trồng lớn trong nền nông nghiệp (giá trị 30-100 USD/kg), và khát khao sẽ dùng wasabi để đánh thức thêm những cánh rừng lá rộng ẩm thấp của quê nhà.

Những chuyên gia Nhật tạt sang rồi lại ra đi, cứ thế thả cả một cánh rừng wasabi heo hút cho Sơn chinh chiến. Để hôm nay, nhìn cánh rừng wasabi ẩn sinh dưới mặt đất, dưới bóng cây rừng mát lạnh và màu xanh non mượt của ngàn ngàn lớp lớp wasabi rải ra đây đó mới thấy hết sự lãng mạn, bền bỉ của Sơn.

Sơn đã chiến thắng cây wasabi, sau bảy năm bị nó “dần” cho lên bờ xuống ruộng. Bây giờ thì không chỉ trồng được, xử lý bất cứ sâu, nấm, sự cố bệnh tật nào, chính Sơn còn xây dựng hoàn chỉnh quy trình trồng wasabi ở nhiều điều kiện sinh cảnh, môi trường khí hậu trong điều kiện VN.

Độc đáo hơn, chính Sơn đã là người đột phá sản xuất giống wasabi bằng phương pháp vô tính, điều mà những nước trồng wasabi khác không thể. Âm thầm suốt ba năm tự khảo cứu chiết tách cây non và cho ra rễ thành công, Sơn đặt dấu chấm dứt việc nhập giống bằng hạt từ Nhật sang.

Các công ty sản xuất mù tạt của Nhật thừa nhận: chất lượng củ wasabi ở đây ( dưới tay Sơn) còn tốt hơn cả ở Trung Quốc. Rồi đến những chuyên gia wasabi người Nhật khi trở lại cũng đã gật gù về khả năng làm “ảo thuật trên cây wasabi” của Sơn mà bảo rằng: “...Ông Sơn đã là chuyên gia cây wasabi!”.

Giới khoa học nông nghiệp thán phục, còn công ty của Sơn (Công ty Nông sản thực phẩm Lâm Đồng) thì mát ruột bởi xen trong những trang trại wasabi thương phẩm tràn đầy sức sống (trồng lấy củ) là những vườn ươm cây non dự trữ muốn bao nhiêu cũng có.

Chính Sơn còn mở ra cơ hội bảo đảm đời sống cho trên 500 người Cil ở các buôn làng quanh rừng Lán Tranh, Đưng K’Nớ này. Thành công nhân hưởng lương cao ngay giữa rừng, họ tạm biệt nghề gỡ dớn, trèo hái lan và cả đốt phá rừng phù du, bấp bênh bao đời.

Một phần tuổi trẻ của Sơn đã “đóng học phí” cho rừng, để có những container wasabi được trồng từ VN xuất sang chính xứ sở của nó: Nhật, để từ đó sản xuất những tuýp mù tạt tung đi khắp thế giới.

NGUYỄN HÀNG TÌNH