Nhử dơi hốt bạc

Nguồn tin: Báo Vĩnh Long, 05/12/2009
Ngày cập nhật: 7/12/2009

Nghề nhử dơi lấy phân bón cây đã có từ lâu đời ở nông thôn. Tuy không phát triển rộng rãi nhưng nghề đã đem lại thu nhập thường xuyên cho người nuôi. Vĩnh Long cây trái bạt ngàn, bốn mùa đơm hoa kết quả và côn trùng cũng nhiều là điều kiện thuận lợi cho dơi muỗi sinh sống. Nghề nhử dơi cũng theo đó mà tồn tại dài đến hôm nay.

Nhử dơi với “ổ lá thốt nốt”

Không rõ nghề này có từ bao giờ, ai là người khởi nghiệp, chỉ biết cha ông kể lại là thấy phân dơi bón cây thì cây xanh tốt hơn, từ đó mày mò nghiên cứu cách nhử, dẫn dụ cho dơi đến ở thật nhiều để hốt phân dơi. Dơi được nhử cho phân là dơi muỗi, con to bằng chuột nhắt, sống thành đàn. Còn dơi quạ, con to bằng chuột cơm hoặc chuột cống, sống riêng rẻ nên không cho phân nhiều. Có nhiều cách nhử dơi, nhưng phải chọn loại vật liệu để dơi dễ bám vào. Bao đời nay, dân quê đã thử dùng nhiều loại lá cây có tại chỗ, dễ tìm như: lá chuối, lá dừa, lá dừa nước, lá kè, lá cau khô nhưng chỉ có lá thốt nốt dơi mới chịu ở. Nói vậy để biết dơi khó tánh như thế nào! Nghề nhử dơi cực nhất là lúc dựng chuồng, đem lá lên chòi và thay lá, sau đó thì nhàn nhạ, chỉ việc hốt phân đem vào trữ trong nhà và bán.

Chuồng dơi ở xã Tân An Luông, huyện Vũng Liêm.

Muốn cho dơi ở lâu dài phải làm chuồng cho dơi ở. Nó lớn nhỏ, cao thấp, kiên cố hay tạm bợ là tùy vào khả năng của người nuôi. Thông thường, mỗi chuồng dơi có diện tích từ 20 - 80 m2, cao từ 6 - 10m, có 4 - 6 cột, cột bằng gỗ hoặc bằng bê tông. Chuồng dơi gồm 2 phần: phần trên cùng là chòi dơi ở; phần dưới là các cây cột chuồng dơi. Chòi dơi được lợp lá dừa nước, dừng vách bốn phía che mưa che nắng, trong có treo lá thốt nốt cho dơi ở. Chỗ xây chuồng cần chọn nơi xa nhà, xa đường đi có nhiều xe cộ qua lại và thường được dựng ở giữa khu vườn để tạo cảnh hoang dã, yên tĩnh nhử dơi tìm đến. Bác Hai Đủ ở ấp Tân Hiệp, xã Tân Bình (huyện Bình Tân) có một chuồng nhử dơi 15 năm nay trong khu vườn rộng 17 công đất ven sông Hậu. Bác cho biết: “Lúc đầu, bác làm cột chuồng dơi bằng cây sắn, do gỗ không tốt nên gió thổi sập. Sau đó, Bác bỏ ra 3,5 triệu đồng dựng 4 cột bằng gỗ căm xe chắc chắn, mỗi cột cao 6m, nền chuồng rộng 6m, dài 6m”. Còn ông Thạch Ngọc ở ấp Mỹ Định, xã Tân Mỹ (Trà Ôn) cũng có ngót 10 năm làm nghề nhử dơi. Chuồng dơi của ông có quy mô hơn, kinh phí tới 19,8 triệu đồng. Cột chuồng bằng bê tông cốt thép kiên cố với 6 cột cao 11m có đà kiềng ngang, chia làm 3 tầng, có diện tích rộng 4,5m, dài 9m.

Công việc kết lá thốt nốt để dơi đậu cũng cần lắm công. Bác Hai Đủ cho biết, lá thốt nốt phải mua ở tận Châu Đốc mang về với giá 3.000 đ/tàu, rồi chọn những lá khô nhưng còn mới, không mục nát, cắt cuống lá chừa lại khoảng 5 tấc, đem lá phơi khô, xong rồi đục lỗ cuống lá, nối 5 tàu lá thành một chùm bằng cọng sắt có bẻ cong thành móc, mỗi tàu lá trong chùm đều cách khoảng nhau. Kế đến, một người bắc thang trèo lên chòi, người dưới đất buộc chùm lá để người trên dùng dây kéo lên, rồi treo chùm lên thanh tre gác ngang trong chòi làm thành một hàng. Mỗi hàng như vậy có 11 chùm, nhiều hàng đan khít nhau bằng chiều rộng của tàu lá tạo thành một lớp. Chòi dơi chứa 2 hàng, mỗi hàng cách nhau bằng bề rộng miếng lá thốt nốt. Cả chòi dơi có gần 150 tàu lá thốt nốt tạo thành một mảng dày đặc. Dăm mười ngày phải trèo lên thay những lá bị dính phân dơi và 10 tháng phải thay hết toàn bộ lá.

Nguồn lợi từ phân dơi

Mỗi chuồng dơi có khoảng vài ngàn đến hàng chục ngàn con dơi ở. Bác Hai Đủ cho biết: “Từ đầu hôm, dơi bỏ chuồng đi kiếm ăn mãi đến 3 - 4 giờ sáng mới tụ về và bắt đầu “thải” phân xuống nền chuồng. Chuồng có trải lưới mùng để hứng phân, người nuôi chỉ việc túm lưới trút phân vào thúng. Phân dơi nhỏ và có hình dáng như hạt gạo nhưng có màu đen và hôi. Phân dơi được phơi khô, cho vào bao trữ ngoài hiên nhà chờ bán. Trung bình mỗi tháng bác hốt được 10 - 15 giạ phân khô (mỗi giạ nặng 7kg), bán 600 - 800 ngàn đồng (giá 50.000 đ/giạ). Cả năm bác bán được gần 12 triệu đồng. Vào mùa khô, hút hàng giá có thể lên 70.000 - 80.000 đ/giạ”. Còn đối với chuồng dơi rộng như của ông Thạch Ngọc thì trung bình mỗi ngày hốt được 1 giạ, mỗi tháng bán ra 20 - 25 giạ phân khô được 1,2 triệu đồng, mỗi năm ông thu được gần 15 triệu đồng.

Phân dơi là nguồn phân hữu cơ rất tốt cho cây ăn trái, rau màu, hoa cảnh, có thể sử dụng chung với phân hóa học, không chua, không mặn, sử dụng tốt hơn phân hóa học. Ngoài sử dụng hạt thô bón trực tiếp cho cây, các nhà vườn chuyên nghiệp còn chế thành phân “bánh dầu” có thể để lâu và ít hôi hơn. Ngâm nước cho phân dơi mềm, trộn đều rồi cán ép lại thành bánh có hình vuông, tròn tùy thích. Sau đó đem bánh phơi khô âm ẩm để không bị nứt nẻ. Khi dùng thì cắt bánh từng miếng nhỏ, ngâm nước, pha loãng tưới hoặc phun vào gốc cây trồng.

Hiện trên địa bàn tỉnh có khoảng 30 chuồng cao cẳng như dơi. Mỗi huyện chừng vài hộ nuôi, bởi nghề này ở nông thôn từ trước đến nay vẫn vậy, không mở mang vì thu lợi không lớn, nhưng từ lâu đó là nghề xóa đói, giảm nghèo cho nhiều gia đình nhất là những hộ người Khmer ở nông thôn.

TRUNG HIỆP