Lúa một bụi đỏ trong mô hình tôm sạch - lúa sạch ở Bạc Liêu

Nguồn tin: Khoa học phổ thông, 02/01/2010
Ngày cập nhật: 12/1/2010

Cánh đồng phèn nhiễm mặn của huyện Hồng Dân (Bạc Liêu) là cái nôi của giống lúa đặc sản Một Bụi Đỏ (MBĐ) nổi tiếng từ lâu. Giai thoại về giống lúa “có một không hai” này được người dân làng Lộc Ninh (huyện Hồng Dân) kể rằng: “Xưa kia, sau một trận lũ lớn, người dân làng mất trắng, cánh đồng lúa như bị xóa sổ, nông dân không còn lúa giống gieo sạ, nhưng trên cánh đồng ấy, họ phát hiện một bụi lúa còn sống sót”. Lúa Một Bụi Đỏ nhân giống ra từ đó và người dân Bạc Liêu lưu giữ đến hôm nay. Hiện lúa MBĐ được gieo trồng trên 20.000 hecta ở hai huyện Hồng Dân và Phước Long.

Dù sinh trưởng trong môi trường phèn, mặn nhưng gạo MBĐ phẩm chất cao, hạt dài chắc, thon nhỏ hai đầu, màu trắng trong, hương thơm dịu, ít bị vỡ khi xay xát. Ngon cơm, chứa nhiều thành phần dinh dưỡng mà các loại gạo thường không có được, kể cả chất sắt. Trên thế giới có những giống lúa đặc sản từng vùng như gạo Basmati của vùng đất nối liền Ấn Độ và Pakistan nổi tiếng thế giới. Người dân Ấn Độ và Pakistan cùng chung hưởng quà tặng của thiên nhiên ban cho và họ độc quyền sản xuất giống gạo này (đem sang vùng khác trồng sẽ mất phẩm chất). Một tấn gạo Basmati xuất khẩu có giá gấp bốn lần giá gạo 5% tấm của Việt Nam. Nhiều nước mang giống này về trồng nhưng kết quả không như mong muốn. Ở Việt Nam cũng có nhiều giống đặc sản không thua kém Basmati như Nàng Hương (được trồng vùng Long An, TP.HCM, Sóc Trăng, An Giang), Nàng Thơm Chợ Đào (là giống truyền thống của làng Mỹ Lệ khu vực Chợ Đào huyện Cần Đước, Long An), Hoa Lài (giống lúa truyền thống cho gạo thơm hương lài, hiện được trồng Long An, Đồng Nai).

Các giống gạo đặc sản Việt Nam được thiên nhiên ban tặng và cũng chỉ phân cho một số vùng miền đặc biệt, đương nhiên sẽ được hưởng “cơ chế độc quyền”. Thế nhưng thời gian qua, nhiều giống lúa đặc sản bị mai một dần.

Qua nhiều thăng trầm, giờ đây cây lúa MBĐ bắt đầu trỗi dậy. Bạc Liêu đẩy mạnh các giải pháp phát triển giống lúa đặc sản quê mình, cho phục tráng lại giống, tìm kiếm mô hình mới để nông dân “sống được” khi trồng lúa MBĐ. Một cơ cấu sản xuất và mùa vụ được chọn lựa nhằm đảm bảo duy trì phát triển giống MBĐ vừa đảm bảo hiệu quả kinh tế, bảo vệ môi trường. Đó là cơ cấu lúa mùa MBĐ kết hợp nuôi tôm sạch. Thu nhập từ hai nguồn này đáp ứng nhu cầu đời sống người sản xuất. Từ nỗ lực này, gạo MBĐ Hồng Dân được Bộ khoa học và công nghệ cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Lúa MBĐ có cơ hội phát triển cũng như bảo tồn cho mai sau. Bên cạnh đó, Bạc Liêu cho thành lập hai hợp tác xã sản xuất và kinh doanh gạo MBĐ theo tiêu chuẩn GAP là Thành Công và Phước Thọ. Toàn bộ lúa MBĐ vụ mùa năm 2009 do hai đơn vị trên sản xuất được Công ty lương thực tỉnh Bạc Liêu thu mua, đảm bảo giá cao hơn giống lúa thường 15 – 20%. Huyện Hồng Dân liên kết với Trường đại học Cần Thơ nâng cao chất lượng gạo MBĐ như thơm hơn, dẻo hơn, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng tới xuất khẩu. Đặc biệt là trồng lúa theo hướng thân thiện với môi trường, không dùng phân hóa học và thuốc trừ sâu hại.

Trong mô hình tôm sạch - lúa sạch ở Bạc Liêu, tôm sú được nuôi quảng canh từ tháng 1 đến tháng 7. Lúa MBĐ được xuống giống từ tháng 8, thu hoạch vào tháng 12, năng suất hiện nay khoảng 4 tấn/ha. TS. Nguyễn Công Thành (Viện lúa ĐBSCL) cho biết, đây là mô hình canh tác bền vững của tỉnh Bạc Liêu, vừa đảm bảo cuộc sống người nông dân, bảo tồn giống lúa truyền thống. Thu hoạch bình quân hàng năm cho 1 hecta lúa - tôm cao hơn so với chuyên tôm từ 2 - 3 triệu đồng và cao hơn so với chuyên lúa hai vụ 10 triệu đồng. Ruộng lúa vốn giàu thức ăn tự nhiên, sau khi thu hoạch thì gốc rạ, rễ lúa, lúa rơi... cùng với chất dinh dưỡng đã tạo nên nguồn thức ăn phong phú. Gạo MBĐ của Bạc Liêu hiện nay bán tại địa phương cũng cho thu nhập gấp đôi so với gạo thường. Tại các siêu thị ở TP.HCM, gạo MBĐ bán giá 15.000 đồng/kg.

PHƯƠNG DUY