Sản xuất lúa ở ĐBSCL: Nan giải từ khâu giống

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 16/06/2010
Ngày cập nhật: 17/6/2010

“Trong khi thị trường gạo trên thế giới đang có nhu cầu gạo cao cấp là chính, gạo phẩm cấp thấp giảm và chủng loại gạo này Việt Nam không có khả năng cạnh tranh với một vài “đối thủ” trong khu vực” - nhận định này vừa được Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đưa ra vào đầu tháng 6-2010. Thật ra, VFA đã cảnh báo tình trạng sản xuất lúa có phẩm cấp thấp như giống IR 50404 là ẩn chứa nhiều rủi ro trong vụ Hè thu. Nhưng bỏ qua những cảnh báo này, nông dân vẫn sản xuất để rồi canh cánh nỗi lo cho đầu ra.

* Kiểm soát giống

Theo đánh giá của Cục Trồng trọt: Việc giảm tỷ lệ giống lúa IR 50404 và OM 576 trong cơ cấu sản xuất lúa là hợp lý. Tuy nhiên, cần tránh hiện tượng gia tăng diện tích một số giống lúa như hiện nay là chưa phù hợp với tinh thần chỉ đạo chung, quan điểm bố trí cơ cấu giống lúa trong từng vụ, từng vùng sản xuất là không có giống lúa nào dù là giống tốt, đặc sản, có tính chống chịu dịch hại, giống có chất lượng cao... hay giống mẫn cảm với dịch hại, chất lượng thấp... vượt quá tỷ lệ 20% diện tích. Tuy nhiên, vụ Hè thu hiện nay, nhiều địa phương, nông dân sản xuất giống IR 50404 vượt xa tỷ lệ 20%.

Một chi tiết cũng đáng lưu ý là giống Jasmine cũng là “con dao hai lưỡi”. Giống lúa Jasmine được trồng ở hầu hết các tỉnh ĐBSCL với diện tích tăng đáng kể trong vụ Đông xuân 2008 - 2009. Đây là những giống mẫn cảm với dịch hại, nhất là rầy nâu. Cần quan tâm khoanh vùng sản xuất, có quy trình kỹ thuật và danh sách nông dân đăng ký sản xuất, có kiểm soát, kiểm tra tình hình dịch hại để đảm bảo năng suất, sản lượng. Nên giữ cơ cấu giống lúa thơm, đặc sản, chất lượng cao trong sản xuất lúa ở ĐBSCL với tỷ lệ 15 - 20%, vượt quá tỷ lệ này và sự kiểm soát sản xuất thiếu chặt chẽ, có nhiều khả năng bộc phát dịch hại gây thiệt hại về năng suất, sản lượng.

Khi đề cập đến cơ cấu giống lúa, các nhà khoa học thường đưa ra 5 vùng để cơ cấu giống lúa tại ĐBSCL: vùng phù sa ngọt (dọc sông Tiền, sông Hậu và phù sa không được bồi hàng năm); vùng bán đảo Cà Mau; Tây sông Hậu và Tứ giác Long Xuyên, Đồng Tháp Mười và vùng ven biển Nam bộ. Thực tế, có lúc Cục Trồng trọt khuyến cáo, loại bỏ hẳn trong cơ cấu giống lúa vụ Đông xuân 2008 - 2009 những giống lúa IR 50404 và OM 576. Theo điều tra từ ngành nông nghiệp trong vùng, giống lúa sử dụng phổ biến trong vụ Đông xuân 2008 - 2009: OMCS 2000, VND 95-20, OM 2514, OM 2517, OM 4498, OM 4900, OM 3536, OM 5930, Jasmine 85, IR 50404, OM 576... Trong đó, có sự gia tăng diện tích của các giống lúa thơm chất lượng cao như Jasmine 85, VD 20, OM 3536, OM 4900.

* Sản xuất 3 - 5 giống chủ lực khó hay dễ ?

Bộ NN&PTNT cho rằng, thời gian tới bố trí cơ cấu lúa trồng theo chất lượng giống: 20% giống có chất lượng thấp nhưng có tính thích nghi rộng, chịu điều kiện thâm canh thấp, ít đầu tư và cho hiệu quả kinh tế cao; 60% giống có năng suất, chất lượng cao, có tính tương đồng về hình thái và chất lượng; 20% giống lúa đặc sản chất lượng cao nhưng mẫn cảm với dịch hại. Việc sản xuất và cung ứng giống cần được theo dõi và tiến hành trong từng vụ lúa. Chỉ phổ biến rộng rãi các giống lúa đã được cho phép trong danh mục, kiểm soát chặt chẽ lượng giống do các đơn vị chính quy sản xuất; tổ chức, xây dựng hệ thống nhân giống lúa nông hộ có kiểm định đồng ruộng và quản lý việc cung ứng, trao đổi giống trong nông dân. Hàng vụ có tổ chức kiểm định đồng ruộng trong tỉnh và đánh giá chất lượng, số lượng sử dụng giống lúa tốt.

Một vấn đề đáng quan tâm: Hiện một số địa phương đã sản xuất và cung ứng các giống lúa đang trong quá trình khảo nghiệm quốc gia hoặc chỉ được phép sản xuất thử là chưa đúng với quy định hiện nay. Vấn đề này, Cục Trồng trọt cho rằng, cần cân nhắc trong việc phóng thích các giống lúa mới vào sản xuất. Phát triển nóng và nhanh các giống lúa mới sẽ làm cho sự thích nghi của dịch hại nhanh hơn và làm suy cạn nguồn giống (gen) dự trữ cho sản xuất lâu dài.

Theo điều tra của Trung tâm khảo nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón vùng Nam bộ trong năm 2007, số lượng giống lúa được gieo trồng trong vụ Đông xuân là 119 giống, Hè thu 117 giống, Thu đông và mùa là 158 giống. Trước tình hình “rối loạn” giống lúa như hiện nay, Cục Trồng trọt khuyến cáo các địa phương trong vùng nên theo dõi và bố trí trong cơ cấu giống từ 3 - 5 giống lúa chủ lực, 3 - 5 giống lúa bổ sung và triển vọng trong từng vụ lúa. Đồng thời, theo dõi chặt tình hình thích nghi và khả năng đáp ứng thâm canh, năng suất sản lượng để duy trì hoặc thay thế dần...

Khuyến cáo là thế, nhưng hiện một số tỉnh trong một vụ sản xuất có 20 - 40 giống lúa được canh tác. Đây là một thực tế bắt nguồn từ chuyện bạn hàng xáo mua lúa “xô bồ” của nông dân về xay xát rồi bán cho doanh nghiệp xuất khẩu (giá mua giữa các loại giống không chênh lệch nhiều). Đây cũng là một nguyên nhân để lúa kém chất lượng còn tồn tại nhiều trong nông dân.

VĨNH TƯỜNG